خیابان ولیعصر تهران (نام پیشین: خیابان پهلوی)، بلندترین خیابانِ مُشجر تهران و همچنین بلندترین خیابان خاورمیانه با درازای ۱۷٫۹ كیلومتر است كه از میدان راه‌آهن در میانهٔ جنوبی تهران آغاز شده و به میدان تجریش در منطقهٔ شمیران در شمال تهران می‌رسد. این خیابان به دستور رضاشاه پهلوی ساخته شد. نام اولیه آن «جاده مخصوص پهلوی» بود و تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷، «خیابان پهلوی» نامیده می‌شد. در ماه‌های اول انقلاب ۱۳۵۷ ایران مدتی «خیابان محمد مصدق» خوانده می‌شد، اما سرانجام این خیابان به صورت رسمی به «خیابان ولیعصر» تغییر نام یافت.
در سال ۱۳۱۸ سرتاسر خیابان از دو سوی آن با ۶۰هزار درخت چنار پوشیده شده‌بود، اما اكنون تنها بیش از ۸هزار چنار در سرتاسر خیابان باقی‌مانده‌است.
بسیاری از مراكز خرید بزرگ، پارك‌های عمومی، رستوران‌ها، موزه‌ها، مراكز فرهنگی و دفاتر ملی و بین‌المللی در این خیابان قرار دارند. این خیابان همچنین از كانون‌های سنتی خرید تهران است و بوستان‌های بزرگ ملت و ساعی در كنارهٔ این خیابان جای دارند. بخش بزرگی از خط سه متروی تهران از زیر خیابان ولیعصر می‌گذرد. خیابان ولیعصر در ۷ دی ۱۳۹۰ ثبت ملی شد.
احداث جاده مخصوص پهلوی یا همان خیابان پهلوی سابق (ولیعصر فعلی) از سال ۱۳۰۰ شمسی آغاز شد. در آن زمان رضاشاه كه وزیر جنگ بود تصمیم به احداث این جاده گرفت. همچنین درخت‌كاری اطراف این خیابان و كشیدن نهر برای آبیاری درختان آن نیز از سال ۱۳۰۰ آغاز شد.
در سال ۱۳۰۷ خیابان پهلویِ بالا به‌دست «بلدیه تهران» سنگفرش شد و سپس با راهیابی آسفالت به پهنهٔ خیابان سازی شهرها، در سال ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی قانونی را برای ساخت و گسترش خیابانهای تهران تصویب كرد و پس از آن گام‌های ساخت «جادهٔ مخصوص پهلوی» آغاز و برای نخستین بار این خیابان قیرریزی شد. در سال ۱۳۱۰ خورشیدی پیش از آمدن ملك فیصل، پادشاه عربستان به تهران، خیابان الماسیه (باب همایون) و میدان توپخانه و آغاز خیابان لاله‌زار برای نخستین بار آسفالت شد و یك سال پس از آن در سال ۱۳۱۱ خورشیدی، خیابان پهلوی نیز آسفالت شد. از آنجائیكه چنار با آب و هوای تهران بسیار سازگار است، در ابتدا دو طرف خیابان ولیعصر را چنار كاشتند. همان زمان برای آبیاری آن‌ها در سه راه زعفرانیه دو حلقه چاه حفر كردند. عبدالله مستوفی انگیزهٔ ساخت این خیابان را تصمیم رضا خان برای پیوند دادن كاخ سعدآباد به كاخ مرمر می‌داند. بر اساس كتاب «شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دور قاجاریه» نوشته عبداله مستوفی، در زمان رضاشاه در خیابان پهلوی به فاصلهٔ هر دو متر، یك چنار و بین هر دو چنار یك بوته گل سرخ كاشتند؛ بنابراین در دو سوی مسیر ۱۸ كیلومتری خیابان مجموعاً ۱۸ هزار چنار كاشته شد. البته برخی این تعداد را تا ۲۴ هزار اصله نیز برآورد كرده‌اند. در زمستان ۱۳۱۹ برای نگهداری از درختان پای چنارها را به عمق یك متر و نیم گودبرداری كردند و به جایش كود ریختند. همچنین یك استخر بزرگ هم بین محمودیه و تجریش پی‌كنی كرده بودند كه ذخیره آب برای چنارها فراهم باشد، اما قضایای شهریور ۱۳۲۰ این اقدام را ناتمام گذاشت.
جاده مخصوص یا جاده پهلوی تا سال ۱۳۲۰ اختصاصی بود و مردم از جاده قدیم شمیران به تجریش می‌رفتند. خاصان، درباریان، وزیران، سفرا و نظامیان كه دستور شرفیابی به آنان ابلاغ می‌شد از جاده مخصوص تردد می‌كردند.پس از شهریور ۱۳۲۰، این سد شكست و این جاده عمومی شد. خودروهای متفقین و سپس مردم از این جاده عبور كردند اما سال ها گذشت تا جاده پهلوی به صورت خیابان پهلوی درآمد.
چون در آن دوره منطقهٔ شمیرانات بیش‌تر چهره‌ای ییلاقی داشت این گذرگاه نیز به گونهٔ جاده‌ای بود كه از میان تپه‌ها می‌گذشت و چندان همسانی با خیابان‌هایی چون سپه (امام خمینی) و شاهرضا (انقلاب) كه در پیرامون آن‌ها ساختمان‌های نوین ساخته شده بود، نداشت. این جاده با ردیف‌های چنار منظم در دو سوی آن شناخته می‌شد. وجود چنارهای خیابان ولیعصر چنان زیبایی دلپذیری به این خیابان داده، كه آن را جزو زیباترین خیابانهای جهان درآورده است. پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی سدهٔ ۱۷، نوشته‌است: «اگر استانبول شهر سروهاست، تهران را باید شهر چنارها خواند.»
در سمت راست این خیابان كمی بالاتر از چهارراه انقلاب امروز، بوت كلاب یا باشگاه قایقرانی در فاصله سالهای ۱۳۳۰–۱۳۲۰ راه‌اندازی شد كه تفرجگاه كودكان و مورد توجه آنان بود. در سمت چپ این خیابان جایی كه امروز بلوار كشاورز قرار دارد، آب‌نمای كرج قرار داشت كه سالها دانش آموزان و دانشجویان در سایه درختان پر شاخ و برگ آن كتابهای درسی خود را برای امتحانات خردادماه مرور می‌كردند.
این خیابان در طول سالهای ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۵ شكل امروز را یافت و از حالت بیابانی خارج شد و به طولانی‌ترین خیابان پایتخت بدل گردید. چهارراه ونك كه زمانی دزدگاه بود به صورت میدان ونك امروز درآمد. در سمت چپ خیابان تأسیسات تلویزیون دولتی ایران سر به آسمان كشید، چندین هزار فروشگاه و ده‌ها رستوران و كافه رستوران پدید آمد. مردم در كوچه‌ها و خیابانهای اطراف برای خود ویلا و خانه ساختند. بزرگترین كافه‌های تهران كه اساس فرنگی داشتند چون چاتالوگاه، كازبا، ریوریسرا، باربكیو در سمت راست خیابان تأسیس شدند. سینماهای مدرن تهران مانند اسپایسر و آتلانتیك و… در ضلع غربی بین میدان ولیعصر آن زمان و میدان ونك دایر شدند.
پس از انقلاب اسلامی، در آغاز، خیابان پهلوی، خیابان مصدق نامگذاری شد؛ ولی پس از چندی نام آن به خیابان ولیعصر تغییر یافت.
مشكلات فعلی
از بین رفتن تدریجی درختان چنار قدیمی كه هویت‌بخش خیابان هستند، معماری ناهمگون در اطراف خیابان، نامتناسب بودن حركت اتوبوس‌های تندرو با بافت تاریخی خیابان و افزایش تعداد جانوران موذی در مسیر آبراه‌های حاشیه خیابان از مشكلات فعلی این خیابان است.
از بین رفتن و قطع درختان چنار خیابان ولیعصر از مهمترین خطراتی است كه زیبایی و هویت این خیابان را تهدید می‌كند. بر اساس اعلام كارشناسان محیط زیست هر روز لایه‌ای از آلودگی و چرك روی برگ چنارهای این خیابان را می‌گیرد و عمر آن‌ها را به یك سوم كاهش می‌دهد. عدم نگهداری مناسب، نفوذناپذیر شدن كف جوی آب خیابان به علت استفاده از بتن در كف آن، نفوذ آهك و سیمان ناشی از مصالح ساختمانی و هم چنین خشك كردن تعمدی درختان خیابان ولیعصر توسط برخی صاحبان مراكز بازرگانی از جمله عواملی است كه سبب آسیب دیدن درختان چنار خیابان ولیعصر شده‌است. در حال حاضر از مجموع ۶۰ هزار درختی كه در سالهای گذشته درخیابان ولیعصر از میدان راه‌آهن تا میدان تجریش تنفس می‌كردند، تنها ۲۰ درصد مجموع درخت‌های چنار این خیابان یعنی ۱۱ هزار و ۸۰۰ درخت باقی‌مانده‌اند و بقیه از بین رفته‌اند. نابودی درختان چنار خیابان ولیعصر در حالی است كه عمر چنار در شرایط خوب حدود ۴۰۰ سال است.
در تیرماه سال ۱۳۹۲ و در پی اعتراض به قطع چند درخت چنار دیگر خیابان ولیعصر، شهرداری در اطلاعیه‌ای اعلام كرد كه چنارهای قطع شده، پوسیده بودند و ممكن بود بر سر رهگذران بیفتند. از آن جایی كه این خیابان با چنارهایش به ثبت ملی رسیده‌است برای قطع چنارها باید از سازمان میراث فرهنگی استعلام شود ولی مدیركل میراث فرهنگی استان تهران با اظهار بی‌اطلاعی از قطع درختان گفت: «در جریان موضوع نیستم و برای این كار استعلامی نیز از سازمان میراث فرهنگی گرفته نشده‌است.»[در زمستان ۱۳۹۳، بخش عمده‌ای از درختان چنار باغ ۲۶۰۰ متر مربعی پسیان كه در مجاورت خیابان ولیعصر واقع شده‌است علی‌رغم اعتراضات گسترده قطع شد و محل برای ساخت هتلی ۱۷ طبقه گودبرداری شد.
اماكن مهم
برخی از مكان‌های مهم در این خیابان از شمال به جنوب عبارتند از:
صدا و سیما
پارك ملت
بیمارستان خاتم‌الانبیا
بیمارستان ولیعصر
دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
برج اسكان
بیمارستان دی
بیمارستان مهرگان
پارك ساعی
سینما آفریقا
سینما استقلال
سینما قدس
دانشگاه صنعتی امیركبیر
دانشگاه هنر
پارك دانشجو
تئاتر شهر
كاخ مرمر
مهدیه تهران
دانشكده پرستاری و مامایی شهید بهشتی تهران
ورودی‌ها و برخوردگاه‌ها
این خیابان در مسیر خود از مناطق شهرداری ۱، ۳، ۶ و ۱۱ عبور می‌كند. بجز میدان‌های تجریش و راه‌آهن در شمال و جنوب، این خیابان در مسیر خود از میدان‌های ونك، ولیعصر و منیریه می‌گذرد. همچنین بسیاری از بزرگ‌راه‌ها و خیابانهای اصلی كلانشهر تهران با خیابان ولیعصر مرتبط می‌شوند. در واقع این خیابان یك شاهراه ارتباطی در كلانشهر تهران به حساب می‌آید.
