شهر یزد

شهر یزد مركز استان یزد بوده و در دره ای وسیع و خشك و محصور بین رشته كوههای شیركوه و خرانق قـرار گـرفته اسـت. ایـن شهـر از شمال به شهرستان اردكان و از شرق به شهرستان بافق و از جنوب به شهرستان تفت و از غرب به استان اصفهان محدود گشته است.

این شهر از قرن پنجم رو به گسترش نهاد و اتابكان سهم به سزایی در آبادانی این شهر ایفا كردند. اكثر دانشمندان قرن هفتم و هشتم برای در امان ماندن از هجوم مغول این شهر را مركز فعالیت خود قرار دادند. این شهرستان اماكن دیدنی و جاذبه های جهانگردی متعددی دارد كه از مهم ترین آنها می توان به مسجد كبیر یزد، مسجد جامع فهرج، بقعه سید ركن الدین، مجموعه باغ دولت آباد ، تكیه و مسجد امیر چخماق ، آب انبار شش بادگیری ، آتشكده و برج و باروی قدیمی و … اشاره كرد.

مراكز تاریخی و باستانی یزد

خانه لاری ها – خانه عرب ها – خانه حاج كاظم رسولیان – خانه ملك التجار – مدرسه ضیائیه یزد – حمام خان – مدرسه شهاب الدین قاسم طراز – باغ دولت آباد – آتش ورهرام ( بهرام )یزد ، دخمه زرتشتیان

اماكن زیارتی و مذهبی یزد

مسجد جامع كبیر – مسجد میرچخماق – مسجد ملا اسماعیل – مسجدبندرآباد – مسجد آمنه گل – امامزاده ابوجعفر – بقعه سیدخلیل- بقعه دوازده امام- بقعه شاه سیدرضا‌ – بقعه شیخ احمدفهادان – بقعه شیخ داد- مقبره شیخ زین‌العابدین علی خاموش – بقعه سید پنهون – امامزاده زیدبن موسی كاظم – امامزاده میرحسن – بقعه زرندیان – مسجد جامع مهرپادین- سادات قل هو الله – مسجد ابوالمعالی – مسجد شاه‌تهماسب – مسجد ریگ یزد – مسجد فرط – مسجد حظیره – مسجد سرپلك – كنیسهٔ ملا آقا بابا – مسجد جامع ندوشن – مسجد جامع عزآباد صدوق – مسجد جامع خرانق

صنایع و معادن

یزد علاوه بر كارگاه های كوچك نساجی و شیرینی سازی، دارای كارخانه های تولیدی بزرگ و كوچك پشم ریسی، ‌پشم بافی، نخ بافی، فرآورده های نایلونی، ابریشم بافی، پتوبافی، تویلد فرش ماشینی و موكت، میخ سازی، قند، بیسكویت، ملامین و پلاستیك، صنایع فلزی، تولید آرد، یخ سازی، نان ماشینی و ‌دستمال كاغذی است.

كشاورزی و دام داری

كشاورزی یزد به دلیل بارش اندك به گونه كشت آبی است و رونق چندانی ندارد، تنها تلاش كشاورزان این ناحیه است، كه با بهره گیری از كم ترین آب و خاك حاصل خیز، توانسته اند كشاورزی را در محدوده ای اندك به دیگر بخش های اقتصادی پیوند دهند. از مهم ترین فرآورده های كشاورزی یزد می توان گندم، جو، آفتاب گردان، نباتات علوفه ای، جالیز، زیره، گوجه فرنگی، ‌بادمجان و سردرختی به ویژه انار، انجیر و پسته را نام برد. دامپروری نیزبه روش سنتی و صنعتی رواج دارد، اما به دلیل كمبود علوفه رونق زیادی ندارد. مردم آبادی های پیرامون شهر یزد، به پرورش گوسفند، بز، گاو و شتر می پردازند.

مشخصات جغرافیایی یزد

شهرستان یزد‌ در مركز استان یزد، در دره ای خشك و پهناور بین كوه های شیركوه و خرانق، ‌در ۱۵ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۴۰ درجه و ۵۴ دقیقه درازای خاوری و۴۶ درجه و ۳۱ دقیقه تا ۱۵ درجه و ۳۲ دقیقه پهنای شمالی واقع شده است. این شهرستان از سوی شمال به شهرستان های میبد و اردكان، از خاور به شهرستان های اردكان و بافق، از باختر به استان اصفهان و از جنوب به شهرستان تفت، ابركوه و مهریز محدود می شود. میانگین بلندی شهرستان یزد از سطح دریا ۱۲۰۰ متراست. آب و هوای این شهرستان بیابانی و نیمه بیابانی با تابستان های گرم و خشك و زمستان های سرد و خشك بوده ‌و باران سالیانه اندك است. هر چه از نقاط دشتی به كوه های پیرامون آن نزدیك می شویم، زمستان ها سردتر و بارندگی بیش تر و تابستان ها معتدل تر می شود.
بر اساس سرشماری سال ۱۳۷۵جمعیت شهرستان یزد، ۴۱۶۵۶۹ نفر شامل ۲۱۵۸۵۰ نفر مرد و ۲۰۰۷۱۹ نفر زن بوده است. مردم یزد آریایی نژاد و از ایرانیان باستان هستند كه از آمیختن با سایر نژادها مصون مانده‌اند. زبان مردم یزد فارسی است، كه به لهجه شیرین محلی سخن می گویند. زرتشتیان شهر یزد نیز به زبان فارسی دری تكلم می كنند. مردم شهر یزد مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. اقلیت های مذهبی زرتشتی، كلیمی و مسیحی نیز در این منطقه زندگی می كنند. پیش از ورود مسلمانان به ایران، مردم استان یزد نیز مانند مردم سایر نقاط ایران زرتشتی بودند. با انقراض حكومت ساسانیان در نیمه نخست سده اول هـ.ق، مردم بیش‌تر نقاط ایران از جمله یزد نیز به دین اسلام گرویدند؛ ولی برخی از آنان با پرداخت جزیه، آیین خود را حفظ كردند و زرتشتی باقی ماندند. قریب به اتفاق مردم استان یزد، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. از اقلیت‌های مذهبی كه در این منطقه زندگی می‌كنند، می‌توان از زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان نام برد. یزدی ها مردمانی پاك اندیش و سخت كوش بوده و عیدهای ملی و مذهبی چون جشن سده، نوروز، زادروز زرتشت و مهرگان برگزار می كنند.
مهم ترین راه های آسفالته اصلی به یزد عبارتند از :
– راه یزد – اردكان – نوگنبد، به درازای ۱۳۰ كیلومتر
– راه یزد – مهریز – شمس، به درازای ۱۱۰ كیلومتر
– راه یزد – تفت، به درازای ۱۸ كیلومتر
– راه دهشیر – ابركوه، به درازای ۳۳ كیلومتر

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی یزد

یزد‌ازكهن‌ترین مناطق ایران زمین است. یزدواژه‌ای باستانی است كه ریشه در «یشت yast »یا «یزت yazt» و «یسن yasn»به معنای ستایش، نیایش، پرستش، ایزد و … دارد. یكی‌از فصول پنج‌گانه اوستا هم به یكی از این نام‌ها یعنی «یشت» خوانده شده است. در پاره‌ای از متون قدیمی، یزد را «دارالعباد» یا «دارالعباده» نیز گفته‌اند.«احمد كاتب» مورخ یزدی قرن نهم هـ.ق نوشته است: «در سال ۵۰۴ هـ.ق، ملك‌شاه سلجوقی حكومت یزد را به علاءالدوله كالنجار واگذار كرد و آن را دارالعباده نامید.» در دوران هخامنشی و شاید بیش از آن «ایستاتیس» نامیده می‌شده كه «هرفته» (فرافر) و «سریزد» كنونی، در ۳۰ كیلومتری خاور شهر یزد بازمانده این منطقه واقع شده اند. یزد، یعنی آفریننده خوبی ها، پاكی ها و شهر خداست. نام گذاری این شهر با واژه «یزش» به معنای ستایش و نیایش در زبان پارسی میانه و با واژه یزدان یا یزتان به معنی پاك، مقدس، فرخنده و هم‌چنین به معنی ذات خدا در ارتباط است. یزد شهر بادگیر ها و نگین كویر چندین سده پیش از آمدن اسكندر مقدونی به ایران، ناحیه ای آباد و از اهمیت نظامی، راه‌داری و بازرگانی برخوردار بود.

در دوران ساسانیان، استخر بزرگ ترین كوره فارس بود و ناحیه یزد، بزرگ ترین منطقه استخر به شمار می رفت. یزد، در زمان خلافت عثمان به دست مسلمانان افتاد. با روی كار آمدن صفاریان سیستان، یزد جزو قلمرو یعقوب لیث شد و در دوره آل بویه به دست فخرالدوله دیلمی افتاد.

از سال ۵۳۶ تا ۷۱۸ هـ . ق، اتابكان یزد یا آل وردان، خاندانی از امرای دیلمی از فرزندان وردان زور نام، كه خویشاوندان امرای اخیر بنی كاكویه بوده اند، بر این ناحیه حكومت می كردند. در زمان آل مظفر، حاكمان دوره تیموری و حكومت صفوی شهر یزد گسترش یافته و رو به آبادانی نهاد. سده های ۷ تا ۱۱ هـ . ق را دوران شكوفایی، آبادی و پر از جمعیت یزد خوانده اند. دورانی كه در آن، آثار زیبا، مسجدهای باشكوه، ‌مدرسه های بزرگ ومعماری اصیل شهری پدید آمد. در دوره زندیه، كریم خان زند مدت ها در باغ دولت آباد این شهر، كه از بناهای محمد تقی خان یزدی وهم زمان با شاهرخ میرزای افشار بود، به سر برد. در یورش افغان ها به ایران، مردم دلاور و آزاده یزد به رهبری میرزا عنایت سلطان، با آنان جنگیدند. محمود افغان در گشودن یزد ناكام ماند و سرانجام یزد را راها كرده و اصفهان را گشود. اشرف افغان پس از محمود، ‌حدود ۴ سال با عنایت سلطان و جنگجویان رشید یزد جنگید و با نیرنگ، بر او و یارانش پیروز شد و جز مومن خان و محمد تقی خان، همه را كشت. مومن خان، از سوی نادرشاه افشار به حكومت كرمان گمارده شد و محمد تقی خان و بازماندگانش تا اواخر دوران قاجار، گاه در سمت حاكم و گاه مستوفی یزد خدمت كردند.

 شهر تاریخی یزد 

شهر تاریخی یزد یكی از بهترین شهرهای خشتی جهان است كه همواره به عنوان صاحب یكی از درخشان ترین میراث های فرهنگی در ادوار مختلف تاریخی ایران مطرح بوده است.

آتشكده (آتش ورهرام) شهر یزد
بنای فعلی آتشكده یزد در سال 1313 خورشیدی با همت و كمك مالی زرتشتیان یزد و پارسیان هندوستان احداث گردیده است. ساختمان آتشكده با معماری زیبایی برگرفته از هنر معماری هخامنشیان در مركز حیاطی بزرگ و سرسبز و بر بلندی قرار گرفته و برپیشانی عمارت نقش «فروهر» جلوه گر است.

اهمیت آتشكده شهر یزد به قدمت آتش درون آن است كه گفته شده از حدود 1520سال پیش تاكنون فروزان مانده و حفاظت گردیده است.

«آتش ورهرام» درون مجری برنجی و در اتاقی مخصوص، در میان ساختمان آتشكده و در سطحی بالاتر از سطح زمین به دوراز باد و باران و تابش خورشید نگهداری می شود.

شهر تاریخی یزد و مجموعه امیر چقماق
امیر جلال الدین چقماق شامی در دوره تیموریان، از طرف شاهرخ به حكومت یزد منصوب گردید و با كمك همسرش فاطمه خاتون در این مكان میدان‌گاهی و در اطراف آن آب انبار، خانقاه، مدرسه، كاروانسرا، چاه آب، بازار و از همه مهم تر مسجد امیر چقماق را بنا نهاد. این مسجد دارای گنبدی عظیم و صفه ای عالی و دو شبستان زمستانی و تابستانی است. محراب مسجد دارای سنگ مرمرین زیبایی است كه اطراف آن نقش گردیده است.

باغ دولت آباد یزد
محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ كه سر سلسله خان های یزد در زمان زندیه بود ابتدا قناتی با نام دولت آباد بوجود آورد پس از آن، عمارت «باغ دولت آباد» را در امتداد آن احداث كرد. این ساختمان، محل اقامت این حاكم مقتدر نیز بوده است.

این بنا مجموعه ای از چندین عمارت شامل: هشتی و بادگیر، بهشت آیین، تالار آیینه، سردر اصلی و سردر جنوبی است. فضای سبز این باغ شامل درختان كاج، سرو، گل سرخ محمدی، درختان میوه به خصوص انگور و انار است. چشمگیر ترین ویژگی این بنا بادگیر 33.8 متری آن است كه بلندترین بادگیر جهان محسوب می شود.

شهر تاریخی یزد و  مدرسه ضیائیه (زندان اسكندر)  
مدرسه ضیائیه معروف به زندان اسكندر از آثار «مولانا ضیاء الدین حسین رضی» است كه در سال 631 قمری آن را بنیان نهاد و بنای آن در سال 705 قمری توسط پسرانش به اتمام رسید.

شبستان مدرسه دارای محراب است و در اطراف مدرسه، رواق هایی ساخته شده است. گنبد خشتی این بنا با تزئینات گچبری و نقاشی آبرنگ بر بلندای این ساختمان خود نمایی می كند كه نمونه ای از معماری دوره مغول در ایران است.

شهر تاریخی یزد و آب انبار شش بادگیری
آب انباری است قدیمی با شش بادگیر كه در محه تل قرار گرفته است. این بنا دارای دو ورودی در شمال و جنوب و مخزن است و مخزن آب انبار گنبد تخم مرغی شكلی دارد. این آب انبار 55 پله دارد كه بین پله های 25 و 26 آن از بالا، یك هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعد از هشتی شروع می شود. طاق ضربی خشتی با نمای آجری و سقف بزرگ مخزن آب از ویژگی های مهم این آب انبار است كه در سال 1379 هجری قمری به سعی حاجی حسین میرالله ساخته شده است .

خانه لاری ها در شهر تاریخی یزد
تاریخ بنای این خانه تاریخی متعلق به دوره قاجار است و در محله فهادان شهرستان یزد قرار دارد. ساختمان خانه لاری ها با توجه به سبك كلی منزل اعبانی دوره خود ساخته شده، یعنی خانه ای است با دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مركز و قسمت های شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شود كه شامل تالار و بادگیر است. از ضلع شرقی كه شمال اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها است به عنوان پاییزه و از ضلع غربی به عنوان بهار خواب استفاده می شود. این خانه اكنون موزه اسناد و مدارك است.

نارین قلعه (نارنج قلعه)
این بنا در زبان عامه به نارنج قلعه معروف است یكی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام استان محسوب می شود. این دژ قدیمی كه برفراز تپه مشرف بر شهر میبد احداث شده، تمامی بنای آن از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شكل مطبق است. تقریبا در 5 مرحله ساخته شده است. قدیمی ترین بخش بنا فضاهایی هستند كه در دل زمین كنده شده اند و درگویش محلی به آنها «بوكن» گفته می شود و پایین ترین بخش آن را تشكیل می دهند.

 شهر تاریخی یزد و قبه دورازده امام 

این قبه از قدیمی ترین بناهای برجای مانده از گذر تاریخ در محله فهادان است از بناهای شاخص آجری و نمونه های سبك غالب سلجوقی در معماری به شمار می رود كه به دلیل سبك بنا و نقش و نگار كتیبه كوفی اش شایان توجه است. قبه دوازده امام شامل تك گنبدی است به صورت یك چهار ضلعی كه به هشت ضلعی تبدیل می شود و گنبدی روی هشت ضلعی قرار دارد. پوشش سقف از داخل كاشی كاری است كه دورتادور آن با خط كوفی تزیین شده و داخل بنا مزین به نقوش گچ بری و طرح های رنگی است. محرابی كه در این بنا وجود دارد نشانه مسجدی است كه در قرن دوم وسوم قمری بنا شده است.

 بقعه سید شمس الدین شهر بزد
برطبق اسناد قدیمی، در سال 767 قمری مدرسه شمسیه بنا شده است و اكنون از آن مدرسه بزرگ تنها همین گنبد باقی مانده است. گچبری، كاشیكاری معرق، نقوش هندسی زیر گنبد، كتیبه های مختلف و ... از هنرهای به كار گرفته شده در این بنا هستند.

  مسجد جامع كبیر شهر یزد
بنای این مسجد با عظمت قرن هاست كه از فراسوی تاریح تمدن این سرزمین می درخشد. چنانكه دركتب تاریخ یزد آمده ، مسجد را برجای آتشگاه ساسانی ساخته اند. بنای اصلی مسجد كنونی از آثار «سید ركن الدین محمدقاضی» است.

  بقعه سید ركن الدین در كتب تاریخی شهر بزد
سید ركن الدین محمد قاضی - عارف و دانشمند قرن هشتم هجری قمری - مدرسه «ركنیه» را بنا كرده است. در كتب تاریخ یزد، از این مدرسه و قسمت های مختلف آن مانند رصد خانه ، دارالكتب با سه هزار جلد كتاب ، دارالسیاده، دارالادویه و... یاد شده است. اكنون از آن مدرسه ، بقعه ای باقی مانده كه مدفن خود سید ركن الدین است، گنبد مربع شكل این بقعه با ابعاد حدود 11.5 متر نمایشگاهی كم‌نظیر از گچ بری های زیبا، نقش های رسی و آب رنگی و كتیبه های آیات قرآنی با خط كوفی و ثلث است.

مسجد جامع فهرج
روستای فهرج در 25 كیلومتری جنوب شرقی یزد و در كنار راه اصلی یزد- بافق قرار دارد. از آثار تاریخی این روستا به یك قلعه باستانی، آب انبار قدیمی، مجموعه شهدا و مسجد جامع می توان اشاره كرد.

مسجد جامع فهرج از بنای قدیمی و كم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است كه متعلق به نیمه اول قرن اول هجری است. این بنا قدیمی ترین مسجدی است كه در ایران و شاید در دنیا بدون هیچگونه پیرایه ای دست نخورده باقی مانده است. وجود شبستانی رو به قبله با هشت ستون، مناره گلی نه چندان بلند كه راه پلكان بام مسجد از داخل این مناره به بام و سپس به بالای مناره منتهی می شود و استفاده از خشت و گل در ساخت آن از ویژگی های این بنا محسوب می شود.

شهرستان های استان یزد
چكچكو (پیر سبز)
محلی است در كوه های میان، اردكان و انجیره كه از یزد 48 كیلومتر فاصله دارد. زرتشتیان به آنجا اعتقاد دارند و مقدس می شمارند و در آن تعدادی بنای مناسب و راحت برای ایامی كه به زیارت می روند، ساخته اند. زرتشتیان هرساله از 24 تا 28 خردادماه برای زیارت و نزورات به آنجا می روند.

یخچال خشتی میبد
این یخچال با قدمتی كه به پیش از دوره قاجار می رسد یكی از معدود یخچال های به جای مانده در استان یزد است كه از خشت و گل ساخته شده است. بخش های عمده این بنای باشكوه عبارتند از: دیوارهای سایه‌انداز حوض یخ‌بند مخزن یخچال و گنبد. دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی آن در زمستان سایه سار سردی در محوطه شمالی یخچال  فراهم می ساخته كه در شب های چله با انداختن آب قنات به حوض پهناور و كم عمق آن محوطه و تكرار این كار در شب های متوالی قطعات بزرگ یخ ساخته می شده و پس از شكسته شدن به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می گردیده است. گنبد خشتی بزرگ یخ های انباشته را نگه می داشته كه در تابستان از آن برای استفاده كاروانیان و مردم بهره برداری می كردند.

 چاپارخانه میبد
پیشینه چاپارخانه در ایران به دوره هخامنشیان می رسد. از این مراكز به عنوان ایستگاه های مبادلات نامه ای استفاده می شده است. وظیفه چاپارخانه ها نگهداری و تیمار تعدادی اسب تیزرو و پیك تازه نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه ها و امانت های مهم بوده است. از این رو چاپارخانه ها به  صورت قلعه ساخته  شده اند تا دفاع و حفاظت از آن میسر باشد.

 كاروانسرای شاه عباسی در شهرستان میبد
از جمله كاروانسرهای سبك صفوی است كه با شیوه معروف چهار ایوانی و با آجر ساخته شده است. ساختمان كاروانسرا شامل ایوان های بیرونی، هشتی ورودی حیاط مركزی حوض‌خانه و مهتابی و چهار هشتی زیبا و فضاهای سرپوشی شرقی و غربی و یكصد ایوان و اتاق و اجاق برای استفاده كاروانیان بوده است.

 آب انبار كلار در شهرستان میبد
این آب انبار درست روبه روی در ورودی كاروانسرا جای گرفته و بر اساس سنگ نوشت آن مربوط به قرن 11 قمری است. ویژگی ساختاری آب انبار كلار به گونه ای است كه  خستگان راه تنها با چند پل انگشت شمار به پا شیر آب انبار می رسیدند. آب انبار كلار هنوز هم به عنوان یك منبع آب آشامیدنی قابل بهره برداری است.

قلعه بارجین در شهرستان میبد
قلعه بارجین در یكی از آبادی های حوز  شرقی میبد به همین نام واقع شده است. این بنا توسط اربابان زرتشتی محل بنا گردیده است. كاربری بنا به منظور پناه گرفتن درمواقع ناامن بوده و جنس اصلی مصالح به كار رفته در بنا از گل وخشت است. بنای قلعه بر روی دو طبقه ساخته شده و دارای چهار برج ساده در چهار گوشه و یك ورودی در سمت شمال است. در بالای سر در ورودی اتاقی قرار دارد كه مختص ارباب قلعه بوده است. پلان قلعه به صورت حیاط مركزی  بوده است كه اتاق ها در اطراف حیاط واقع شده اند.

كوه ریگ در شهرستان مهریز
این تفرج‌گاه زیبا از انباشت ماسه های بادی در دامن كوه تشكیل شده است. وجود یك آب انبار قدیمی و برج كبوتر در كنار آن از جاذبه های دیگر این منطقه است.

باغ پهلوان پور در شهرستان مهریز
از بناهای تاریخی كه طبیعت و هنر معماری را در كنار هم به خود اختصاص داده باغ «پهلوان پور» است. قسمت هایی از این بنا در اواخر دور قاجار ساخته شده و بخش های دیگری از آن به دستور « علی پهلوان » بنا شده است كه قدمتی صد ساله دارد.

خانه قلعه ای ها در شهرستان صدوق
قدمت آن به دور صفویه برمی گردد. نمای بیرونی این خانه شبیه قلعه است. این خان مسكونی به طور كلی با خشت و گل و در سه طبقه ساخته شده است. نوع معماری اثر تركیبی از منزل مسكونی و قلع تدافعی است.

آب انبار هفت بادگیری عصرآباد در شهرستان صدوق
این آب انبار از نظر تعداد بادگیر در بین آب انبارهای كشور در رتبه اول قرار دارد و تنها آب انبار هفت بادگیری است كه دارای دو مخزن است. ارتفاع بادگیرها حدود شش متر است كه از هر چهارطرف باز است. بادگیرها به شكل زیبایی بنا شده و قسمت فوقانی آنها با آجرهای شرفی مزین گردیده است. هر بادگیر دارای چهار منفذ در هر ضلع است. این آب انبار برخلاف سایر آب انبارهای منطقه در جهت قبله قرار ندارد و مخصوص زرتشتیان است.

قلعه سپیده در شهرستان صدوق
این قلعه برروی تپه ای سنگی (ارتفاعات شرقی) به همین نام قرار دارد و از خشت و گل و سنگ سفید مشتمل بر دو طبقه ساخته شده است و در چهارگوش آن برج هایی برای نگهبانی وجود دارد كه قدمت آن به اوایل دور افشاریه می رسد.

قلعه مروست در شهرستان خاتم
این قلعه بر فراز تپه ای در مركز مروست قرار دارد و قبلا دو طبقه بوده كه طبق زیرین آن تخریب شده است و قدمت آن به بیش از 800 سال قبل می رسد.

  نهر مسیح در شهرستان خاتم
سرچشم «نهر مسیح» در 5 كیلومتری جنوب شرق شهر هرات قرار گرفته و پارك جنگلی سرچشمه در مجاورت آن از تفرج گاه های زیبا جذاب و حیرت انگیز استان كویری یزد است. نهر مسیح با عبور از میان مركز شهرستان خاتم یعنی شهر هرات كه سابقا به دارالكلات (شهر قلعه ها) موسوم بوده است جلوه ای خاص و  منحصر به فرد به این شهر می بخشد.

منطقه شكار ممنوع قره تپه هرات
قره تپه با 80 هزار هكتار مساحت كه از جنوب به شهر هرات می رسد شاخص ترین زیستگاه «هوبره» در ایران است. تنها مركز تحقیقاتی هوبر كشور به دلیل زیست بومی این پرنده در شهرستان خاتم فعالیت می كند. شایان ذكر است قره تپه زیستگاه گونه های منحصر به فرد دیگری از جانوران كمیاب و نادر همچون آهو، گورخر ایران و زاغ بور نیز هست.

قلعه محمد باقری هرات
قلعه ای است با پلان چهارضلعی و قدمت 300 ساله كه منسوب به «حاج محمدباقر» نامی است. ساختمان های داخلی آن در سال 1365 خورشیدی بر اثر سیل ویران شده است. اما سردر ورودی و برج های اطراف بنا كاملا سالم مانده و هویت بخش نمای جدید شهر هرات است.

قلعه شواز در شهرستان تفت
مهم ترین قلع كوهستانی در استان یزد كه بر فراز صخره ای سنگی به ارتفاع یكصدمتر بنا شده قلع رفیع و با عظمت شواز است. مساحت آن پنج هزار متر است.

باغ علی نقی خان در شهرستان تفت
.این باغ كه در محل «سرآب دورقم» تفت واقع است دارای عمارتی است كه دروسط باغ خودنمایی می كند و شامل اتاق های تو در تو حوض و حّمام می شود. قدمت این بنا به زمان فتحعلی شاه قاجار مربوط می شود

  آسیاب آبی گرمسیر در شهرستان تفت
تنها آسیاب دایر در تفت آسیاب گرمسیر است. شهرستان تفت را از لحاظ تعداد آسیاب ها می توان شهر آسیاب های آبی نامید كه تعداد آنها به بیش از 18 عدد می رسد و نشان از آن دارد كه تفت روزی صادركنند آرد بوده است.

 بهاباد
بخش بهاباد در 75 كیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق قرار گرفته و دارای روستاهای سرسبز و ییلاقی منحصر به فرد است و زعفران آن از مرغوبیت خاصی برخوردار است. از بناهای تاریخی این بخش  می توان به حمام قلعه حمام باغستان قلع  بهاباد و برج حاجی آباد و ... اشاره كرد.

  تپه های براریگ بافق
شامل تپه های شن روان با وسعت زیاد است كه از مناطق دیدنی این شهرستان است. همین  ریگ های روان امروزه تپه های دیدنی را در روستای حسن آباد جاده قطرم و دهستان مباركه به وجود آورده است.

 ارگ عبدالرضاخان بافق
قلعه ای است عظیم با سه برج به ارتفاع 12 متر كه از مصالح خشت و گل ساخته شده و قدمت آن به دو قرن و نیم  می رسد.

ابركوه
شهرستان اَبَركوه یكی از شهرستانهای استان یزد در مركز ایران است. شهر ابركوه مركز این شهرستان است. ابركوه در غرب استان یزد در ۳۰ كیلومتری مرز آن با استان فارس و شهر سورمق شهرستان آباده قرار دارد.ابركوه در ناحیه‌ای كویری واقع شده و به دلیل شرایط بد آب و هوایی و نامناسب بودن خاك، شهرها و آبادیهای كمی اطراف آن وجود دارد. در ۲۰ كیلومتری شرق این شهرستان كویر نسبتاً وسیع ابركوه واقع شده‌است و مرتفع‌ترین نقطه شهرستان تپه‌ای به ارتفاع ۲۳۷۸ متر است كه در شمال غربی شهرستان قرار گرفته‌است.

یكی از جاذبه های مشهور در این شهرستان، سَرْو اَبَركوه است.

این درخت یكی از پیرترین موجودات زنده دنیا است. محیط تنهٔ این درخت در روی زمین یازده و نیم متر است و بلندای آن بین ۲۵ تا ۲۸ متر برآورد شده‌است.

چاینا دیلی در گزارشی ویژه معرفی ده درخت از باستانی‌ترین درختان جهان اعلام كرد كه سرو ابركوه پس از درخت مسوسلاه با ۴۸۰۰ سال قدمت دومین درخت كهنسال در جهان است.