ایوان كرخه

در ۲۰ كیلومتری شمالغرب شوش بقایای شهری از دوره ساسانی بر جانب غربی رود كرخه قرار دارد كه بنام محوطه باستانی ایوان كرخه ( اران – خوره – شاپور شهرستان ) نامیده می شود كه احتمالا در زمان شاپور دوم ساسانی ساخته شده است . در محل به آن كوت – گپون هم گفته می شود كه به معنی قلعه و نشیمنگاه بزرگان است . گیرشمن در ۱۹۵۰ بمدت یكماه در ایوان كرخه كاوش نموده است و آنرا استقرار گاهی به مساحت ۳۹۰ هكتار توصیف كرد . بخش عمده ای از دیوار خشتی دور شهر اكنون به شكل پشته های خاكی قابل مشاهده است . مقدسی جغرافی نویس قرن چهارم هجری آنرا شهری آباد و دارای دژ و باغهای متعدد معرفی نموده كه آب آشامیدنی از نهرهایش جاری بوده است . ابن حوقل نیز این شهر را از مراكز عمده خوزستان دانسته كه در تمام دنیا دارای شهرت است .

ایوان كرخه،بزرگ ترین شهر مدفون شدۀ امپراتوری ساسانی، كامل ترین و بزرگ ترین شهر مانده در زیر خاك این دورۀ تاریخی ایران است كه در حال حاضر فقط بخش اندكی از آن باقی‌مانده‌است.در ۲۰ كیلومتری شمال‌غربی ویرانه‌های شوش و ۲۰كیلومتری جنوب غربی دزفول، در جانب راست رودخانۀ كرخه در جاده دهلران، آثار شهر و كاخی از دوره ساسانی قابل رویت است كه در زمان شاپور دوم ساسانی بنا گردیده است. در سمت مشرق محوطه كاخ به فاصله تقریباً ۳۰۰ متری گوشه جنوب شرقی آن ساختمان طویل آجری موجود بوده كه امروز نصف بیشتر آن از بین رفته و نیمه كمتر آن باقی مانده‌است. از روی نیمه باقی‌مانده این كاخ ویران می توان گمان برد كه ساختمان بطول ۴۶متر و حدود ۵۱متر پهنا، بر فراز باروی شرقی این محوطه وجود داشته و با در نظر گرفتن تاق هلالی آجری و سایر مشخصات بنا معلوم می‌گردد كه تالار با شكوهی را تشكیل می‌داده‌است كه از درون آن می‌توانسته‌اند جریان آب كرخه و جلگه پهناور خوزستان را تا چندین فرسنگ بنگرند.

ایوان كرخه دارای اهمیت تاریخی و معماری است. از نظر تاریخی اهمیت این محوطه در آن است كه این شهر قرار بوده كه جانشین شهر كهن شوش گردد. در زمان شاپور دوم ساسانی، شوش تقریباً محل سكنای مسیحیان شده بود.كنستانتین امپراطور روم در آخرین روزهای زندگی اش غسل تعمید می‌گیرد و بعد امپراطوری روم رسماً مسیحی می‌شود و از همین جا برای فرمانروایی ساسانی نگرانی هایی بوجود می‌آید كه این موضوع با آزار و تعقیب مسیحیان همراه می شود.
این شهر باستانی در دوران جنگ ۸ سالۀ ایران و عراق آسیب‌های جدّی دید. از جمله آسیب‌های وارده در زمان جنگ بر این محوطه تاریخی استفاده از حصارهای آن به عنوان سنگر و تخریب سازه‌های منصوب به كاخ در بخش جنوبی این شهر مهم به وسیله گلوله‌های خمپاره‌است . هم اكنون نیز بخشی از محوطۀ كناری این بنای مهم باستانی از سوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول به كشت زراعی اختصاص یافته و همین طور حدود ۶۰ عدد تیر برق نیز در محوطۀ باستانی مذكور نصب شده است.