سقانفارهای مازندران، نماد مشترك تاریخ، فرهنگ، مذهب و معماری منطقه مازندران است كه به پیروی از معماری بومی و سنتی شمال ایران ساخته شده است. از معروف ترین سقانفارهای مازندران می توان به سقانفار كیجا تكیه در شهر بابل، شیاده و كبریاكلا در اطراف شهر بابل و آهنگركلا، زرین كلا و هندوكلا در آمل اشاره كرد. همچنین در تزیین بسیاری از سقانفارهای مازندران ، تاریخ ساخت بنا و نام روستا و كسانی كه در ساخت آن همت كرده‌اند ثبت شده است. بیشتر اشعار نوشته شده روی در و دیوار و سقف و بدنه سقانفارهای مازندران مربوط به واقعه كربلا، شرح فداكاری عباس بن علی (ع) برای آوردن آب از فرات برای فرزندان برادرش است.سقانفارها، نمادهای فراموش شده مذهبی در مازندران است كه زمانی نه چندان دور شورانگیزترین عزاداری سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) و یاران باوفایش در آنجا برگزار می شد.
سقانفار، سقانپار یا سقاتالار سازه ای چوبی در دو طبقه است كه همانند آلاچیقی با پوشش شیب دار و عمدتا از جنس سفالی یا حلب در كنار تكایا ساخته می شد.قسمت بالای این مكان محل قرارگیری نوحه‌خوان بوده و در قسمت پایین نیز به مردم چای داده می‌شد، كه به این ترتیب متولیان سعی می‌كردند شرایط حضور مردم در بیرون مسجد و حضور آنها برای برگزاری مراسم را به نوعی فراهم سازند. طبقه زیرین گاهی بنای محصور و گاه تشكیل شده از پایه‌های قطور چوبین است.این سازه های آئینی كه هم اكنون تنها تعداد اندكی از آنها در مناطق مركزی مازندران برجای مانده است، عمدتا در كنار حسینیه ها، مساجد و محوطه گورستان‌ها گورستان ها ساخته شده است و معمولاً موقوفه حضرت ابوالفضل (ع) بوده كه ثروتمندان از آن برای شركت در مراسم سوگواری استفاده می‌كردند.
سقانفارها كه در بیشتر شهرهای استان با چوب ساخته می شد، دو طبقه است كه طبقه بالایی آن، محل قرارگیری نوحه خوان و طبقه پائین نیز برای پذیرایی از عزاداران با چای، آب و دیگر نوشیدنی ها در نظر گرفته شده است.در همان زمان ها و نیز در زمان حاضر، سقانفارها علاوه بر كاركرد آبرسانی به عزاداران امام حسین(ع) به عنوان چایخانه هم مورد استفاده قرار می گرفته است.سقاتالارها نه تنها از لحاظ معماری مختص منطقه مازندران می باشند، لیكن از لحاظ نقش پردازی ها و خوشنویسی ها نیز در ارتباط با حادثه كربلا و به تصویر كشیدن تمثال مبارك حضرت ابوالفضل و نقوش دینی دیگری می باشند كه از لحاظ مذهبی نشان دهنده اعتقاد مردم این سرزمین به ائمه اطهار است.
در زمان های دور كه هنوز آب آشامیدنی به صورت لوله كشی شده در هر منزلی وجود نداشت و آب مورد نیاز روستائیان از چشمه ای در داخل یا خارج روستاها تامین می شد، در ایام محرم در سقانفارها ظرف بزرگ و بیضی شكلی قرار می دادند و در آن آب می ریختند تا مردم از آن آب بنوشند و بر قاتلان حضرت اباعبداللـه الحسین(ع) و شهدای كربلا لعنت می فرستادند.
دو طبقه سقانفار از طریق پلكان های چوبی به هم راه دارند ، طبقه اول آن علاوه بر تامین وسایل پذیرایی عزاداران، مكانی هم برای جمع شدن و عزاداری زنان محلی است كه غذاهای نذری را شامل آش نذری ،حلوا و خرما میان عزارداران توزیع می كنند.
این بناها همه وقف سردار رشید و پاك كربلا حضرت ابوالفضل(ع) است و به نام ابوالفضلی در میان اهالی مشهورند و همه ساله در دهه محرم و روزهای سوگواری امام حسین(ع) محل برگزاری مراسم هستند.
سقانفارها به طور معمول به صورت دو اتاق روی هم یا دو طبقه به نسبت بزرگ با چوب های مرغوب تراشیده شده ساخته می شدند. تزئینات سقانفارهای مازندران به نام های محلی شیر سر، دهان اژدری، هلا، پَلوِر، تخته، نال و پتك نامیده می شود. سقا تالارها نیز همه اساطیری كه به چشم می خورند گویی با آب در ارتباط هستند .
استاد حسین اسلامی در كتاب تاریخ دو هزار ساله ساری می نویسد: بعد از هجوم تیمور، عده ای از سادات به ماوراء النهر تبعید شدند، لیكن در عهد صفویان و وصلت با شاهزادگان صفوی، بار دیگر سادات مرعشی به حكومت مازندران رسیدند، اما این بار تحت نظارت حكومت مقتدر صفوی و تحت نام حاكم و امیر علی در مازنداران حكومت راندند.
