هرچند خراسان شمالی، بخش كوچكی از پهنه سرزمین خراسان است، ولی تنوع طبیعی و فرهنگی، آن را به سرزمینی غنی بدل كرده است.آداب و سنن، موسیقی، پوشاك و صنایع دستی متنوعی مانند منبت و ساخت ساز موسیقی و زیورآلات علاوه بر جذابیتی كه برای گردشگران دارد، بیانگر قدمت و تنوع این خطه است.خراسان شمالی از استان‌هایی است كه زبان و لهجه‌های زیادی در آن متداول است و همین امر نشان از تنوع قومی دارد كه می‌تواند بر جذابیت منطقه بیفزاید.مردم این خطه سالیان سال است كه با گویش‌های تركی، فارسی، تاتی، بلوچی، كردی كرمانجی، تركمنی و فارسی دری با هم ارتباط داشته و دارند. شبیه این تفاوت گفتاری، تفاوت‌هایی در مذهب و فرهنگ اهالی نیز دیده می‌شود.
شهرهای خراسان شمالی بنابه تقسیمات كشوری شامل اسفراین، بجنورد، جاجرم ، درق ، شیروان، شوقان، فاروج و گرمه است.موسیقی به عنوان یكی از مظاهر فرهنگ و هنر به طور كلی در این خطه در قالب كردی و تركی جای دارد. موسیقی تركمن‌ها با اقتباس از اشعار شاعر معروف تركمن مختوم قلی اجرا می‌شود.
از سازهای معروف موسیقی در خراسان شمالی می‌توان از كمانچه، سورنا، دوتار، دهل و نی نام برد.یكی از مواردی كه بخوبی بیانگر فرهنگ و سنت اقوام است و در گردشگری نیز اهمیت بسیاری دارد، صنایع دستی است كه در خراسان شمالی از تنوع زیادی نیز برخوردار است.
وجود مراتع سرسبز و بكر و رونق دامداری سبب شده دسترسی به مواد اولیه آسان شده و دستبافت‌های متنوعی از نظر طرح و رنگ ایجاد شود.می‌توان نقش‌های ذهنی برگرفته از اعتقادات و نگاره‌های متأثر از طبیعت را در بافته‌هایی مانند گلیم، سفره كردی، پلاس یا نوعی گلیم پشمی، قالی و قالیچه دید.
در مورد سفره كردی باید گفت این هنر از بافته‌های منحصربه‌فرد زنان كرد عشایر در خراسان بزرگ است و در شهرستان‌های بجنورد، مانه و سملقان، شیروان، فاروج و اسفراین رواج دارد.سفره كردی نقش‌های بسیار زیبا با مضامین و مفاهیم عمیق دارد. نقوش به كار رفته در این دستبافت‌ها دارای تنوع بسیاری بوده كه عمدتا شامل نقوش انتزاعی گیاهی، حیوانی و نقوش هندسی و براساس سه شكل مربع، مثلث و دایره است.
علاوه بر موارد یاد شده، هنر نساجی سنتی نیز زمانی رونق داشت و بخشی از مواد اولیه مورد نیاز پوشاك این خطه را تأمین می‌كرد.در حال حاضر بخشی از این منسوجات نظیر چادرشب در شهرستان‌های جاجرم و اسفراین بافته می‌شود. از ابعاد بزرگ تولید شده آن برای پیچیدن رختخواب و از ابعاد كوچك آن نیز برای رومیزی و پرده استفاده می‌شود.كفش یا پاافزارهای رنگین را كه با طناب ضخیم و بلندی به پا می‌بندند به تركی چاروق می‌گویند.
چاروق با ویژگی‌ها و ظاهر خاص از گذشته‌های دور با توجه ساكنان كرد و ترك در مناطق شمال شرقی ایران ازجمله بجنورد متداول بوده است.رویه چاروق را با نخ‌های رنگی ابریشمی گلابتون دوزی می‌كنند و همچنین با انواع ابزار مخصوص فلزی سطح آن را به روش سوخت یا حكاكی چرم زینت می‌دهند.
یكی از مشخص‌ترین مظاهر تنوع قومی، دیدن لباس‌های مختلفی است كه به دست هنرمندان هر قوم تهیه می‌شود. در خراسان شمالی به دلیل وجود قومیت‌های مختلف تركمن، كرد و ترك و همنشینی فرهنگ‌های مختلف لباس‌های محلی با رنگ‌های متنوع و شاد و نقوش مختلف شكل گرفته است.به عنوان نمونه پوشاك مورد نیاز افراد خانواده تركمن را زنان قبیله و از پشم گوسفند یا ابریشم تهیه می‌كنند. جوراب كركی، كلاه كركی و چوخه یا تن‌پوش پشمی از این دست پوشاك است.
در مورد چوخه باید گفت به عنوان جلیقه، لباس كشتی (پالتوی چوخ)، پاتابه و كت و شلوار به‌كار می‌رود، اما معمولا جوانان و پهلوانان ایل كه عموما ورزشكار و سختكوش بوده‌اند سفارش پالتوی چوخ را می‌دادند و این لباس را به عنوان یك قانون در هنگام مبارزه كشتی به تن می‌كردند و از اینجا بود كه نام این مبارزه به كشتی با چوخه شهرت یافت.مهم‌ترین علت پوشیدن این لباس، استحكام آن است، به طوری كه در مبارزه كشتی هیچ پارچه‌ای مانند چوخه دوام نمی‌آورد.
از دیگر هنرهای سنتی منطقه كه چشم بازدیدكنندگان را نیز مسحور می‌كند، زیورآلات مكمل لباس‌های سنتی و بومی است كه معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم این استان است، آن چنان كه در مراسم عروسی و جشن و شادمانی اسب عروس نیز با زیورآلات خاص تزیین می‌شد.
