كاروانسرای زین الدین در مهریز كه یكی از شهرستان های تاریخی و باستانی استان یزد است قرار دارد .
شهر مهریز به دلیل قدمت و آثار تاریخی كه در خود دارد سالانه میزبان جمعیت بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی می باشد. جاذبه ای كه در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت می خواهیم درباره ی آن شرح دهیم كاروانسرای زین الدین در مهریز شهرستانی در استان یزد است. این كاروانسرا قدمتی بیش از ۴۰۰ سال دارد و یكی از دیدنی ترین جاذبه هایی است كه در این شهرستان می توانید از آن دیدن كنید .
كاروانسرای زین الدین یكی از كاروانسراهای زیبایی است كه در دل كویرهای استان یزد در شهرستان مهریز واقع شده است. این كاروانسرا در ۶۰ كیلومتری جاده یزد-كرمان نیز قرار دارد و به عنوان یكی از بناهای بی نظیری كه از دوره صفویه در این شهر باقی مانده این روزها به عنوان جاذبه ی گردشگری مورد استفاده قرار گرفته است و از عملیات مربوط به بازسازی و مرمت آن بین سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ به طول انجامید. این كاوانسرا در قرن ۱۰ هجری قمری نیز ساخته شده و از آن برای اقامتگاه های بومی استفاده می كنند. كاروانسرای زین الدین به شیوه ای كاملا متفاوت و به سبك و سیاق سنتی خود درآمده و قابلیت پذیرش یكصد میهمان و گردشگر را دارد.
تماشای غروب آفتاب در پشت بام این كاروانسرا، تغییر رنگ كوه‌ها به آبی و تاریك شدن نم نم هوا وسیع كویر را در شب به شما نشان می دهند و تجربه ای بی نظیر را از سفر به یزد برایتان به ارمغان می آورد. این كاروانسرا از نظر معماری دارای اهمیت خاصی است و نمونه دیگری از آن به جز كاروانسرای بین كاشان و نطنز كه ویران شده، وجود ندارد
این بنا در دوره ی صفوی ساخته شده و شاه عباس صفوی در آن دوره حدود ۹۹۹ كاروانسرا در ایران بنا نهاد و زین الدین یكی از زیباترین ها آن ها به شمار می رود. در بسیاری از كتب تاریخی آمده است كه كاروانسرای زین الدین در یزد به مناسبت دیدار شاه عباس با زین الدین گنجعلی خان، حاكم استان كرمان در قرن ۱۰ قمری ساخته شد. معمار كاروانسرای زین الدین در مهریز شخصی به نام محمد سلطان یزدی نیز بود؛ وی یكی از بهترین معماران آن دوره بود و طراح و معمار مجموعه بی نظیر گنجعلی خان كرمان نیز همین فرد بوده است. نكته جالب توجه و متمایز كننده كاروانسرای زین الدین از دیگر كاروانسراها، پلان دایره ای آن است. مسلمانان در ساخت بناهای خود از اعداد مقدس استفاده می كنند كه در این بنا هم می توانید اعدادی نظیر ۵ برج و ۱۲ صفه این كاروانسرا را در ساخت آن مشاهده كنید.
كاروانسرای زین الدین از شاهكارهای معماری دوره صفویه و تنها بنای مدور ایرانی در مسیر جاده ابریشم (در بخش مركزی مهریز و در فاصله ۵۰ كیلومتری شهر یزد) واقع شده است.
یكی از كاربردهای كاروانسرای زین الدین در مهریز در قرن دهم قمری محلی بوده جهت استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده است. امروزه هم تمامی مكان هایی كه برای این منظور ساخته شده بوده نیز به همان شكل نگهداری شده به طوری كه از آن به عنوان به عنوان هتل برای اقامت گردشگران نیز بهره می برند.
كاروانسرای زین الدین در یزد، دارای نقشه دایره ای و پنج پلان نیم دایره (برج) چسبیده به دیوار هشتی است. صحنی دوازده ضلعی دارد كه در اطراف آن رواق های سكو داری قرار دارد. كاروانسرای زین الدین را با آجر بنا كرده اند. در بخش شمالی رباط اتاق‌هایی كه شاه نشین عمارت بوده قرار دارد كه در حال حاضر بخشی از آن سالن غذاخوری و بخش دیگر با فرش های دست بافت و پشتی های زیبا برای نشستن و استراحت طراحی شده است.
در دو طرف كاروانسرا پله هایی وجود دارد كه به پشت بام كاروانسرا راه دارد و می توان برای تماشای آسمان فوق العاده زیبای كویر از طریق این پله ها به پشت بام رفت
آدرس كاروان سرا : به منظور دسترسی به كاروانسرای زین الدین در یزد باید به ۶۲ كیلومتری جنوب یزد و ۴۰ كیلومتری شهرستان مهریز بروید.
