موزه مردم شناسی بیرجند كه در سال ۱۳۷۲ و پس از موزه باستان شناسی از سوی میراث فرهنگی، در طبقه همكف عمارت مركزی اكبریه به بهره برداری رسید، گوشه‌ای از معیشت، مشاغل و حرف منطقه جنوب خراسان، كه در گذشته‌ای نه چندان دور مرسوم بوده و اكنون منسوخ شده، به نمایش گذاشته شده است.
قدمت اشیای موجود در آن حدود یك‌صد سال است.
از بخش‌های مختلف موزه مردم شناسی بیرجند می‌توان به غرفه مراسم عروسی، كشاورزی، سبد‌بافی، سفالگری، عطاری، كفاشی، دستاسی، آهنگری، حكیم‌باشی، سلمانی، نخ‌ریسی و پارچه بافی اشاره كرد كه در قالب مانكن‌‌هایی به نمایش گذارده شده‌اند.
هدف اصلی از تشكیل موزه مردم شناسی بیرجند، علاوه بر پیوند نسل جوان با سنت‌های گذشته، شناساندن فرهنگ‌ها و سنت‌های بومی- منطقه‌ای و شناخت ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فنی و فرهنگی ابزار، اشیا و آداب و رسوم به مردمی است كه آنها را به كار می‌گرفته و می‌گیرند.
به طور كلی اگر می خواهید خود و خانواده با چند آداب، رسوم و فرهنگ بومی آشنا شوید حتما به موزه مردم شناسی بیرجند تشریف بیاورید. وقتی خود بیایید و از نزدیك از موزه مردم شناسی بیرجند دیدن كنید با حال و هوای گذشته آشنا شده و حتی در حس و حال قدیم فرو می روید. همچنین متوجه می شوید كه ایران چقدر سرشار از سادگی و زیبایی بوده است و به ایرانی بودن خود افتخار می كنید.
هر موزه دارای قسمت هایی خاص و هر قسمت برای نمایش دادن آثاری خاص می باشد. موزه مردم شناسی بیرجند نیز فاقد این ویژگی نمی باشد، مثلا یكی از بخش های آن مربوط به سفالگری است و با ورود به این بخش به شما یك حس فوق العاده خاص دست می دهد. یكی دیگر از بخش های موزه مربوط به عطاری و دیگری مربوط به كشاورزی می باشد و قسمت های مختلف دیگر. مهم ترین هدف از دیدن موزه مردم شناسی بیرجند این است كه ما بفهمیم كه ایران گذشته در اوج سادگی چقدر باشكوه و زیبا بوده است.
در متن بالا با شغل عطاری روبه رو شدیم و جالب است كه بدانید یكی از قدیمی ترین و جذاب ترین شغل ها عطاری بوده است. در زمان های قدیم كه خبری از داروخانه و داروهای شیمیایی نبوده هنگامی كه مردم مریض می شدند به پیش طبیب رفته و داروهایشان را از عطاری می گرفته اند، آن هم نه داروهای شیمیایی بلكه داروهایی گیاهی كه هیچ ضرری هم نداشته است. البته هنوز هم عطاری ها پابرجاست و داروهای گیاهی وجود دارد.
همچنین به شخصی كه در عطاری كار می كند عطار می گویند. یكی دیگر از نام هایی كه در متن بالا با آن برخورد كردیم سفالگری بود. یكی از قدیمی ترین آثاری كه در اماكن باستانی كشف می شده و ارزش فوق العاده بالایی دارد سفال ها هستند كه نشان دهنده این است كه سفال از زمان های خیلی دور در ایران ساخته می شده و مورد استفاده قرار می گرفته است. در ابتدا سفال ها ساده بوده اند و به مرور زمان طرح و نقاشی هایی روی آن كشیدند كه ابتدا به صورت اشكال ساده هندسی و به مرور زمان پیشرفت كرده شكل حیوانات و حتی آدم را روی سفال ها كشیدند.
