پل خدا آفرین در ۱۴۰ كیلومتری مركز چهارمحال و بختیاری قرار دارد و جاده باستانی دژپارت یا پلكانی لینج، طولانی ترین مسیر كوچ در ایران است كه عشایر بختیاری از این پل زیبا اما سخت عبور می كند و گاهی به آب می زنند تا از رودخانه طغیانی گزستان به بازفت میانی در كوهرنگ برسند.
افراد معمولی كه در كوهنوردی حرفه ای تجربه ای ندارند به سختی از این مسیر عبور می كنند اما در نهایت زیر پل خداآفرین یكی از زیباترین مناطق بكر ایران را می رسند كه مردم محلی و عشایر كوچرو به آن “خدا آفرین ” می گویند و معتقند این پل را خدا آفریده است.
اگر كوچ عشایر بختیاری در یكی دو دهه اخیر دست خوش برزرگترین تحولات از جمله ماشینی شدن زندگی آنها شده است، اما در نهایت از نظر جامعه شناسی و مردمشناسی، كوچ همچنان كوچ است و نسل به نسل برای پدران از پسران مانند برنوها و پوست بُرها به ارث رسیده است.
در این یكی دو دهه برخی از ایل های كوچگرد اكنون یكجانشین شده اند و تنها به كوچ های كوچك درون مال رو آورده اند اما برخی همچنان این اكوموزه تاریخی را در دل زاگرس میانی حفظ كرده اند و از نظر جغرافیایی مردمشناسی از مهمترین بخش های كشور به حساب می آیند.
كوچ عشایر در دو فصل بهار و پاییز بسان اكوموزه ای طبیعی است كه سبك زندگی عشایر را به نمایش می گذارد و حفظ هویت تمدنی كوچ از مهمترین راهبردهای مردمشناختی برخی از طوایف و ایل های كوچرو است.
تجربه كوچ در دل كوه، در میان آن همه صخره و سنگ، با پای پیاده، تاریخ ماندگاری یك ایل در فلات مركزی ایران را رقم زده است كه می تواند از نظر گردشگری اجتماعی بزرگترین ظرفیت برای چهارمحال و بختیاری باشد.
زاگرس، در باستان شناسی با نام اصلی ˈكر ˈشناخته شده است و كاووش های باستان شناسی این دیرینه كوه ایران، نشان می دهد كه ˈكرˈ زادگاه اصلی اقوام كوچ رو ایران در دل تاریخ است.
ایلراه ˈ دژپارت ˈ و پل ˈ خدا آفرین ˈ نشان از تاریخی كهن از كوچ عشایر بختیاری در فلات مركزی ایران دارد و حفظ این سنت شاید حفظ تاریخ یك سرزمین باشد.
بخشی از هویت تمدنی كوچ در بهار و بخشی در ابتدای پاییز رخ می دهد كه كوچ فشلاق ˈمالكنونˈ است و مالكنون آیین تاریخی و دیرین عشایر بختیاری است، كه به لحظه آغاز كوچ عشایر گفته می شود و در آن از دو واژه ˈمال ˈ به مفهوم آبادی و مجموع سیاه چادرها و ˈ كنون ˈ به معنای از جا كندن افتاده شده است.
در ابتدای كوچ تاریخی از دیدگاه مردمشناختی، ایل با همه طوایف، همه مردان و زنان از هر تیره و از هر تش انجام می‌شد و این دل كندن از سرزمین زیست بومی برای عشایر روشی دیرینه و پابرجاست تا به مراتع بهتری برای دام خود برسند.
در این نوع از كوچ زنان بختیاری بخشی از حركت گذرگاهی ایل را بر عهده دارند و تفنگ بر دوش تمامی مخاطرات مسیر و ایلراه ها را به جان می خرند تا بار و بنه و گله های دام بسلامت به مقصد و قرقگاه خود برسد.
عشایر بختیاری بر محور دامداری و كشاورزی در سال دوبار به صورت كوچ برون استانی و منطقه ای و كوچ درون استانی محل زندگی خود را تغییر می دهند و در ابتدای بهار از مناطق گرمسیری یا قشلاقی به طرف مناطق سردسیری و ییلاقی به كوچ می روند.
ایل بزرگ بختیاری در مناطق چهارمحال و بختیاری، اصفهان، خوزستان و لرستان ساكنند و در این بین كوچ بزرگ و كوچ كوچك را انجام می دهند و كوچ بزرگ همان ییلاق و قشلاق عشایر است و كوچ كوچك، كوچ درون منطقه ای است، كه عشایر برای یافتن چراگاه ها و مراتع مناسب دست به تغییر مكان خود می زنند.
در مسیر كوچ، ایل از دره ها و پرتگاه های زاگرس مركزی به مسافت ۲۵۰ كیلومتر برای رسیدن به مناطق خوش آب و هوا راه می پیماید.
زمان كوچ را پیران ایل بر اساس تقویم نجومی تعیین می كنند و اگر ˈ ماه در عقربˈ باشد از جلوی مسیری كه در آن ستاره ای نمایان باشد، عبور نمی كنند و زنان هنگامی كه از ایل جدا می شوند و برای رفتن به ییلاق خود را آماده می كنند، نوای غمگنانه سر می دهند و ˈ باوه روˈ یا همان اشعار برزگری می خوانند.
به هنگام كوچ، چندین خانوار از یك ایل با هم كوچ می كنند، تا بر مشكلات پیشروی خود غلبه كنند و این تعاون و همكاری بزرگ در ایل بختیاری است.
كوچ بهاری از سمت خوزستان و فارس به سمت چهارمحال و بختیاری و اصفهان و كوچ پاییزی عشایر چهارمحال و بختیاری كه به طرف خوزستان انجام می شود، كه به مالكنون شهرت دارد، كه با حزن و اندوهگینی خاص و ویژه ای همراه است و عده ای از مردان برای برداشت محصول و یا فروش محصول در مناطق گرمسیری قشقلاقی یا سردسیری ییلاقی باقی می مانند و مابقی با بستن بار و بنه رهسپار سرزمین خوزستان می شوند.
عشایر این استان از ۵ طایفه بزرگ، ۲۴ زیرطایفه، ۳۲ تیره و دو هراز و ۹۴۰ تش تشكیل شده اند و اكنون جمعیت عشایری چهارمحال و بختیاری ۱۳۲ هزار و ۳۲۱ نفر در قالب ۱۹ هزار و ۵۶۱ خانوار است كه دارای یك میلیون و ۵۰۰ هزار واحد دامی هستند.
چهارمحال و بختیاری از نظر جمعیتی پس از استان فارس دومین جمعیت عشایری كشور را در اختیار دارد و دو ایل بزرگ هفت لنگ و چهارلنگ مهمترین و اصلی ترین عشایر استان هستند.
ایلات و عشایر یا همان مردمان كوچرو، خودكفاترین قوم در ایران هستند كه نان از عمل خویش می خورند و با مشقت و سختی فراوان تولید كننده بخش عمده از غذای مردم سرزمین خویش اند.
عشایر این سرزمین نشان داده اند كه چگونه با كمترین امكانات بیشترین بهره وری را در امور اقتصادی دارند و نان سفره خود را تامین می كنند.
مالكنون (كوچ) عشایر از جلوه های مهم اكوتوریستی است كه تاثیر عمیقی بر مولفه های مختلف فرهنگ عشایر مانند ادبیات، موسیقی، سبك زندگی و حتی پوشش آنان برجا گذاشته است.
عشایر به عنوان نیروی مولد سالانه بیش از ۱۸۰ هزار تن گوشت از طریق پرورش دام، تولید و روانه بازار می كنند و ۲۰ درصد محصولات پروئتینی و فرآورده دامی كشور توسط این قشر تولید می شود.
در چهارمحال و بختیاری نیز به طور میانگین هر خانوار عشایر استان ۷۷ راس دام دارند كه در مجموع عشایر استان افزون بر یك میلیون و ۵۰۰ هزار راس دام سبك دارند و معادل ۲۵ درصد تولیدات دامی استان را عشایر تولید می كنند.
بخش عمده عشایر چهارمحال و بختیاری زمان ˈییلاقˈ را در شهرستان های كوهرنگ، لردگان و اردل سپری می كنند.
تغییرات زندگی عشایر و پرداختن به دامپروری مدرن در دنیا، باعث از بین رفتن بخشی از این گونه زیست مبتنی بر طبیعت، پایین آمدن كیفیت تولید گوشت و افزایش قیمت آن شده و این درحالی است كه گونه بهره برداری عشایر از طبیعت مشروط بر برقراری موازنه تعداد دام و ذخایر مراتع، باعث حفظ كوهستان ها و مراتع خواهد شد.
یك جامعه شناس و مردمشناس می گوید: سبك زندگی عشایر كوچ رو بزرگترین رخداد طبیعی و انسانی است كه می تواند بهترین ظرفیت برای توسعه گردشگری و صنعت توریسم باشد.
ناهید آقاجانی در گفت و گو با ایرنا افزود: در گردشگری اجتماعی با یك گردشگر می‌توان با ورود به منطقه عشایری، از اقامت در سیاهچادرها، استفاده از مواد لبنی و پروتینی طبیعی، كوهگردی و طبیعت پیمایی بهره مند شود و ورود گردشگر برای این مناطق براساس توسعه عشایری اجتماعی در زیست بوم‌ها می تواند برای مردم عشایر درآمدزایی كند.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری دارای ۱۰ شهرستان با جمعیتی حدود ۹۴۷ هزار نفر است و با استانهای اصفهان، خوزستان، لرستان و كهكیلویه و بویراحمد مرز تقسیمات كشوری مشترك دارد.