در اوایل دوران قاجار ، در بخش جنوبی خارج از حصارهای شهر مشهد نمادی از باغ ایرانی با وسعت ۵/۶ هكتار ساخته شد كه به باغ خونی یا به واسطه چشمه ای در آن به باغ چشمه موسوم گردیده است.
این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده كه بخشی از آن تخریب شده است.بنا به روایات تاریخی در سال ۱۳۳۰ ش / ۱۹۱۲ میلادی از این مكان، توسط ارتش روسیه تزاری مسجد جامع گوهرشاد به توپ بسته شد. این بنا امروزه در ضلع شمال شرقی میدان بسیج و در محدوده خیابان صفوی واقع شده است.
مجموعه باغ خونی مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان عنصری واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۲۴۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.در اوایل قاجاریه، در بخش جنوبی خارج از حصار های شهر مشهد نمادی از باغ ایرانی با وسعت ۵/۶ هكتار ساخته شد كه به باغ خونی و یا به واسطه وجود چشمه ای در آن به باغ چشمه موسوم گردیده است. این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده كه دو ساختمان آن تخریب شده است. بنا بر روایات تاریخی در سال ۱۳۳۰ شمسی ۱۹۱۲ میلادی از این باغ مسجد گوهرشاد را به توپ بستند. این مكان امروزه در ضلع شمال شرقی میدان بسیج (در محدوده خیابان عنصری) واقع است.
این باغ شامل محوطه ای وسیع و ذوزنقه ای شكل است كه ۵/۶ هكتار وسعت دارد و انواع درخت در آن كاشته شده است. در میان این محوطه، بنای مركزی و عمارت باغ خونی قرار دارد. این عمارت حدود ۸۷۹ متر مربع مساحت دارد. با توجه به عكس های هوایی سال ۱۳۳۵ شمسی، علاوه بر این عمارت دو عمارت دیگر نیز در جبهه شمالی وجود داشته است كه در سال های اخیر تخریب شده است. این باغ از جمله باغ هایی است كه در گذر سالیان دراز در جریان اجرای طرح های عمرانی و توسعه شهر مشهد، همچنان پا بر جا مانده است. این عمارت پیش از این مكان استقرار نیروی انتظامی مشهد و مورد مناقشه میان شهرداری، نیروی انتظامی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان بود. عمارت باغ خونی با شماره ۳۲۴۰ ثبت شده است.
باغی كه تا به امروز پابرجا مانده، اما در حصار سیم های خاردار رو به نابودی میرود!یكی از باغات صد ساله مشهد است كه این روزها به سختی نفس می كشد باغ خونی است.باغ خونی در فاصله ۵۰۰ متری از حرم مطهر درحد فاصل میدان بیت المقدس (فلكه آب) و میدان بسیج (فلكه برق یا فلكه گل خطمی) ودر انتهای خیابان عنصری ۹ قرارگرفته است.
باغی كه در زمان قاجار احداث شد و ظاهرا مالك شخصی آن فردی به نام «حاج محمد مهدی تاجر قندهاری» بود.از قولی دیگر، آن را عمارتی دولتی میداند كه در زمان اقتدار كلنل محمد تقی خان پسیان از آن به عنوان مركز ژاندارمری استفاده می شد.
دولت وقت در پی طلب روس ها اقدام به حركتی می كند كه به موجب آن باغ ۶ هكتاری به روس ها تعلق می گیرد، اما با استناد به قانون منع واگذاری ملك به اتباع بیگانه، این اتفاق ناشدنی می نماید و تنها باغ به اجاره داده می شود.
باغ خونی مدتی به عنوان كنسولگری روسیه در مشهد و سپس مدتی به نام دفتر بازرگانی دولت روسیه، در اختیار روس ها قرار گرفت. سرانجام با فروپاشی كمونیسم، روس ها در سال ۱۳۶۹ شمسی باغ را برای همیشه ترك كردند.
اولین سند باغ در سال ۱۳۱۷ شمسی به نام اداره مالیه زده شده است كه در سال های پس از انقلاب به بانك كشاورزی تعلق می گیرد. بعد از آن نیز این باغ به نیروی انتظامی تعلق می گیرد.
جالب اینكه برای وجه تسمیه باغ دو روایت وجود دارد كه با رد یكی، دیگری قوت بیشتری میگیرد.عده ای بر این باورند كه در حادثه به توپ بستن حرم رضوی، روس ها اجساد زائران حضرت را به این باغ منتقل و دفن كردند و از آن زمان به بعد این باغ به باغ خونی شهرت یافت.
ولی باغ مذبور بیشتر به باغ روس ها معروف بوده وبا توجه به اسناد تاریخی، در زمان ناصرالدین شاه از این باغ تحت عنوان باغ خونی نام برده شده است كه به موجب آن روایت اول رد می گردد.
طبق نظر تاریخ شناس برجسته مشهدی، استاد سیدی، نام خون، خین، خونیك و خانیك تلفظ های مختلف واژه ای پهلوی به معنای چشمه است و احتمالا وجود چشمه ای در این باغ، این نام را به وجود می آور د واین نظریه بر اساس دلایل موجود صحیح تر به نظر می رسد.
آدرس : مشهد، ضلع شمال شرقی میدان بسیج، محدوده خیابان نواب صفوی
