شهر نیاسر، مركز بخش نیاسر از توابع شهرستان كاشان و استان اصفهان بوده و در فاصله ۲۴ كیلومتری شمال غربی كاشان قرار دارد. شهر نیاسر از طریق اتوبان در فاصله ۲۴۰ كیلومتری تهران، ۲۶۰ كیلومتری شهرستان اصفهان قرار دارد. هر ساله از اواسط اردیبهشت، نیاسر به یكی از بهشت های دیدنی ایران تبدیل می شود. نیاسر یكی از مراكز مهم تولید گل محمدی، گلاب و عرقیات گیاهی در كشور است. چنین ویژگی كم نظیری به سبب قرارگیری در دامنه كوه های كركس و وجود چشمه پر آب اسكندریه و قنات های زیادی است كه محدوده هایی به وسعت ۸۰۰ هكتار را به زیر كشت برده است.
نیاسر شهری قدیمی است كه تمام تاریخ و قدمت خود را مدیون چشمه آبی است كه به نام چشمه اسكندریه شناخته می شود. افسانه های جالبی در مورد نحوه به وجود آمدن این چشمه گفته شده است. در یكی از این افسانه ها آمده؛ اسكندر بن فیلقوس كه از دانیال پیامبر علم كشف اسرار را یاد گرفته بود، روزی از این منطقه می گذشته و با دیدن كوه كنار نیاسر؛ از وجود چشمه ای در آنجا خبر می دهد. با كندن زمین چشمه پدیدار شده و همین چشمه زمینه آبادانی منطقه را ایجاد می نماید. بر اساس همین افسانه اسم این چشمه را اسكندریه گذاشته اند. آبشار نیاسر هم در واقع زاییده همین چشمه است.
غار تاریخی رئیس و لایه كهن زیرین آن، چهار طاقی (آتشكده) ساسانی، بافت تاریخی با بناهای عمومی و مسكونی متعدد و گوناگون، باغهای گسترده، گلستانهای زیبا و قرارگیری در دامنه كوه به همراه چشمه اسكندریه و آبشار معروف نیاسر و باغ و كوشك تالار، این شهر را به یكی از شهرهای تاریخی و گردشگری كشور تبدیل نموده است. این شهر همه ساله و به خصوص در ایام گلابگیری پذیرای گردشگران و تورهای گردشگری از اقصی نقاط كشور است.
نیاسر كجاست؟
نیاسر در ۲۰ كیلومتر شهر كاشان و در مسیر كاشان به مشهد اردهال واقع شده و با شهر تهران ۲۳۰ كیلومتر فاصله دارد. این شهر به دلیل جاذبه های گردشگری و اب و هوای معتدل و خنكی كه دارد بسیار مورد توجه گردشگران است. جمعیت ثابت این شهر ۵۰۰۰ نفر است اما در ایام نوروز و فصل گلابگیری به میانگین روزانه ۵۰۰۰ نفر افزایش می یابد و در تابستان، به دلیل آب و هوای كوهستانی كه دارد جمعیت آن به ۱۰۰۰۰ نفر نیز می رسد.
تاریخچه نیاسر
نیاسر در گذشته روستایی باستانی بوده و در آثار به جا مانده از سده های ۶ و ۷ از این روستا نام برده شده است. طبق تحقیقات صورت گرفته در مورد اسم این شهر، نیاسر واژه ای است متعلق به فارسی باستان كه به معنای سایه و سرماست و با توجه به آب و هوای این شهر كاملا اسم بامسمایی است. در مقایسه با آب و هوای كاشان كه هوایی گرم و خشك دارد، نیاسر آب و هوایی كوهستانی و خنك دارد و در گذشته مورد توجه پادشاهان ساسانی برای استراحت بوده است.
چهارطاقی نیاسر
آثار تاریخی فراوانی در این شهر وجود دارد كه حكایت از تاریخ قدیمی و پر فراز و نشیب این منطقه دارد. از آثار باستانی و طبیعی نیاسر می توان به چهارطاقی نیاسر، آبشار نیاسر، گرمابه صفوی، پناهگاه زیرزمینی معروف به سوراخ رئیس، چنارهای كهنسال نیاسر و نیایشگاه مجاور آن (كه اكنون به مسجد تبدیل شده) اشاره كرد. در ادامه توضیحاتی در مورد هریك از این جاذبه ها خواهیم داد.
این بنای باستانی به جا مانده از اواخر دوران اشكانی یا اوایل دوره ساسانی است و یكی از قدیمی ترین و سالم ترین چارطاقی های ایران است. این چارطاقی كه به آتشكده ساسانیان نیز معروف است در شهر نیاسر و در حوالی چشمه اسكندریه واقع شده است. هرچند این بنا در نزد عوام به آتشكده معروف است اما پژوهشگران برای این چهارطاقی كاربری های مختلفی مثل نشانه راهیابی، بنای یادبود، آتشگاه و مقره بزرگان را محتمل می دانند. چهارطاقی نیاسر بر فراز صخره ای قرار گرفته و از دور خودنمایی می كند. این بنا به صورت اتاقی با اضلاع ۱۴*۱۴ به همراه یك گنبد ساخته شده است.
آبشار نیاسر
چشمه ای تاریخی در نیاسر وجود دارد كه به نام چشمه اسكندریه شهرت دارد و آبی زلال و بسیار خنك دارد. در حقیقت تمام تاریخ و قدمت و حیات این روستای باستانی مدیون وجود این چشمه بابركت بوده است. این چشمه چند متر پایین تر از چهارطاقی قرار دارد و از قدیمی ترین چشمه های شناخته شده ایران به شمار می رود. آبشار نیاسر كه یكی از مشهورترین جاذبه های نیاسر است در واقع از همین چشمه تاریخی نشات می گیرد. در بدنه این آبشار می توان استلاكتیت ها و استلاكمیت های زیبایی را مشاهده كرد كه به دلیل انحلال سنگ های آهكی در طول سالیان دراز به وجود آمده اند و جلوه چشم نوازی به این آبشار بخشیده اند. آبشار نیاسر در فصل پاییز كمترین و در فصل بهار بیشترین مقدار آب را داراست.
غار رئیس نیاسر
غار نیاسر یكی از غارهای مصنوعی است كه به دست انسان ایجاد شده است و در گذشته به منظور اجرای اعمال مذهبی خاص مورد استفاده قرار می گرفته است. پژوهشگران قدمت این غار را به متعلق به اوایل دوران پارت ها تخمین می زنند. این غار سه طبقه دارد و تونل ها، راهروهای تنگ و طولانی و چاه های متعددی در آن وجود دارد. عمق این چاه ها بحدی زیاد است كه دسترسی به عمق چاه ها بدون استفاده از تجهیزات پیشرفته امروزی ممكن نیست. غار نیاسر اسم های متعددی دارد و به نام های «غار رئیس»، «سوراخ ویس»، و «غایر ویس» شهرت دارد. این غار آنقدر پرپیچ و خم است كه طی كردن كل مسیر بدون راهنما توصیه نمی شود.
حمام و آسیاب تاریخی
یكی دیگر از آثار تاریخی نیاسر حمام و آسیاب آبی است كه پژوهشگران طبق تحقیقات صورت گرفته و با توجه به نوع معماری به كار رفته در آن، قدمت آن را به دوران صفویه مربوط می دانند. معماری این حمام و نحوه انتقال آب به داخل حمام بسیار جالب و قابل توجه است. آب از آبشار نیاسر به وسیله كول های گلی به داخل هشت گوش و از آنجا به داخل حمام هدایت می شده و سپس به كل حمام انتقال می یافته است. سوخت حمام هیزم بوده حمام دارای خزان بوده است. آسیاب آبی نیز با استفاده از آب آبشار به گردش در می آمده است. نحوه كار این آسیاب آبی به این صورت بوده كه ابتدا آب در داخل تنوره هایی ذخیره و از آنجا از طریق كول باریكی با فشار روی چرخ آسیاب می ریخته و باعث به حركت در آمدن سنگ آسیاب می شده است. از این آسیاب آبی برای آسیا كردن گندم و جو استفاده می شده است. معماری آسیاب مشابه حمام است و از لحاظ قدمت احتمالا به همان دوران تعلق دارد.
گلابگیری نیاسر
شاید وقتی حرف از گلابگیری می زنیم تنها به شهر كاشان فكر می كنیم، اما جالب است بدانید كه به علت موقعیت جغرافیایی خاص نیاسر، گل های محمدی زودتر از نقاط دیگر كاشان به ثمر می نشینند و مراسم گلابگیری از اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد در این شهر برگزار می شود. اگر در این زمان به نیاسر سفر كردید علاوه بر بازدید از مكان های تاریخی و باستانی این شهر، می توانید از مراسم زیبا و خوشبوی گلابگیری نیز دیدن كنید و چند شیشه گلاب به عنوان سوغات با خود بیاورید.
آتشكده نیاسر
آتشكده نیاسر را اردشیر بابكان ساخت و خیلی ها معتقدند كه این اولین معبد و آتشكدهاى است كه سلسله ساسانى بنا كرده است.
