این محل، مرقد امامزاده محمدبن غلی بن عبیدا… بن احمد بن العریضی بن جعفر صادق(ع) است كه به مناسبت كنیه اش «ابوجعفر» به این اسم نامیده می شود. امامزاده جعفر یزد در خیابان امامزاده جعفر قرار دارد .علی بن جعفركوچكترین فرزندامام صادق (ع) ساكن روستای عریضی درصومه مدینه بود اما براو واولادش چه گذشت كه آواره قراء وامصاردورونزدیك شدند و نواده اش به مركز ایران رسید ، حافظه تاریخ چندان چیزی به یاد ندارد وتنها این مورد معلوم و مسلم است كه اودراواخر قرن چهارم هجری به‌صورت ناشناس ودرهیئت درویشان به این شهروارد شد وچندی برای گذران معاش به شاگردی آهنگری رفت تا اینكه براثرخواب حاكم یزد « امیراوجش» شناخته شد
و ازآن پس مورد احترام واكرام ساكنین مردم مهماندوست این ولایت قرارگرفت پس از آن سالیانی به عزت و عافیت زیست و فرزندان ونوادگانی از خود به جای گذاشت تا اینكه درششم محرم سال ۴۲۴ هجری قمری مرغ جانش به ملكوت اعلی پركشید ودرمزارتازیان كه محلی دراوج تقدس و تبرك بود مدفون گردید.حضرت ابوجعفرمحمد(ع) اولین فرد از سلسله سادات است كه گذارش به یزد افتاد و دراین شهر رحل اقامت افكند.
ابوجعفرمحمّد(ع) كه نسبش با چهارواسطه به امام جعفرصادق (ع) می‌رسد ، حدودسال ۳۵۰ ه. ق پا به عرصه وجود گذاشت و دنیایی از خیرو بركت با خود به ارمغان آورد. درمورد محلّ تولّد وزیستگاه وی درتاریخ ، سخنی به میان نیامده ،بلكه درمیان اجداداوتنها به محل تولّد و زندگی علی بن جعفر، كوچك ترین فرزند امام صادق و جدّچهارم وی ، اشاره شده كه روستای (عُریض) درچهارمایلی مدینه ، محل سكونت اووفرزندانش بوده است و به همین سبب ، سلسله فرزندان اورا « سادات عُریضی » نامیده اند. درمورد علی عریضی نقل شده كه اومردی صالح و پرهیزكار بودو به امامت برادرش موسی‌بن جعفر(ع) اعتقاد راسخ داشت
ماجرای هجرت
امامزاده جعفربه دلایلی ازجمله: گریز از دست ظالمانی كه او را تعقیب می‌كردند،
نسب نامه و شجره نامه خود را كه معّرف سیادت وی بود ، درمیان چوبی كه برسرظرف آب می‌گذاشتند پنهان نموده ولباس درویشان و فقیران پوشید تاوی رانشناسند و ازبغداد راهی یزد شد .نوشته اند درزمان ورود امامزاده جعفر(ع) به یزد ، امیری پاك ضمیر به نام «اوجش» از جانب آل بویه به یزد آمد و قدری حكومت اوعادلانه و رفتارش منصفانه بود كه یزدیان مبالغه را درحقّ اوبه حدی رسانیده اند كه گویا او راصاحب مكاشفه ، بلكه كرامت و خوارق عادت شمرده اند ، وی حكومت مستقّلی داشت كه با اختیارات تامّه مدت درازی دریزد فرمانروایی كرد . وی به رغم عبّاسیان ، دوستدار آل علی بود .
ورود به یزد
نوشته اند: وقتی پاره تن پیامبر به یزد رسید ، شهری كه آن قدربرایش غریب بود كه حتی از معّرفی خود بیمناك بود ، سرانجام پس ازچند روز حیرانی وسرگردانی در كوچه های شهر یزد به یك مغازه آهنگری مراجعه و تقاضای كار نمود. استاد آهنگر اورابه شاگردی پذیرفت و چون دمیدن دركوره آهنگری كاری دشوارو كم اجرت بود و كمتر كسی تن به این كار مشقّت بار می داد ، ولی او مجبورشد به همان اجرت كم و كارسخت بسنده كند.
رویای صادقه
چند روزی از حضور ابوجعفر دركارگاه آهنگری نمی‌گذشت كه « امیراوجش » ، حاكم شهر ، شبی ذات اقدس حضرت ختمی مرتبت رادرخواب دید كه به اوفرمودند : یكی از فرزندان من به دیارتوآمده و تقدیراواین است كه دراین سرزمین بماند و از اوفرزندانی به وجود آید كه موجب خیرو بركت این خطّه گردد.حاكم كه اورا مردی پارسا وپرهیزكار توصیف كرده اند ، صبحدم درشهر به جستجو پرداخت شاید اورابیابد ، لكن راه به جایی نبرد. تا اینكه شبی ، باز رسول خدا رادرخواب دید كه محل كار ابوجعفرمحمد (ع) را مشخص كردند .
این مرتبه ، حاكم با هدایت پیامبر به زودی اورایافت . اما دربرخورد اول با انكار ابوجعفرمواجه شد ، زیرا وی بیم آن داشت اگربه درستی شناخته شود،جانش درخطربیفتد ، بویژه كه با حضورچندروزه اش درشهر دریافته بود كه مردم این دیار عموماً از اهل سنّت هستندوچه بسا كه اگراورا بشناسند ، مورد آزارواذیت قرارگیرد. وقتی حاكم ، رویای خودرا بازگفت ، ابوجعفراطمینان پیداكرد كه از طرف جدّش رسول خدا مورد مرحمت قرارگرفته و حاكم درصدد حمایت از اوست ، خود را معّرفی كرد و شجره نامه‌اش را بازكرد وبرحاكم عرضه نمود .
دراین هنگام امیر، كه دلی پاك و سرشار از محبّت پیامبر داشت ، برسرو روی اوبوسه زد و مطمئن شد كه پیش روی بزرگمردی از تبار رسول خداست دید چه سعادتی ازاین بالاتر كه اورا خدمت كندوتفقّد نماید ازاینرودستورداد اورامحترمانه به سرای خویش آوردند و خلعت بخشید و محل سكونتی درخور برای وی فراهم كرد، ابوجعفرمنزلی درهمان كوچه آهنگری برگزید و ازآن پس كوچه حسینیان نامیده شد ، سپس امیراوجش امركرد خانه كوچه حسینیان را آماده نموده و روزدیگر دخترش رابه عقد اودرآورده و زندگی شایسته ای برای وی مهیا كرد . بعدها روستای «فهرج» و «طزرجان» یكی درحوزه شهر و دیگری درییلاق و كوهستان بدو بخشید كه بجز تامین مخارج ، ابوجعفراحساس كند كه دیگر غریب این دیار نیست.از آن پس كوچه حسینیان ، تنها یك كوچه عادی درمحله یوزداران نبود ، بلكه مردم این محلّات بر دیگرمحلّات فخرو مباهات داشتند كه گوهر وجود ابوجعفررا دربرگرفته اند.
فرزندان
حاصل پیوند مبارك ابوجعفرمحمّد (ع) بادختر امیراوجش برابر نقل تواریخ سه پسر است كه از این سه بزرگوار هزاران نقراز اولاد پیغمبر دریزدو سایر بلاد مملكت ایران زندگی می‌كنند. پسرانشان به نامهای محمد ، عبیدالله و علی بوده اند و بعضی از نوادگان این سه میوه باغ رسالت دارای گنبد و بارگاه بوده قبورشان درایام سال مورد توجه عاشقان اهل بیت عصمت وطهارت است كه مشهورترین آنها عبارتندا ز:
۱ـ سید ركن الدین محمّد
۲ـ سید شمس الّدین محمد بن سید ركن الدین
۳ـ سید امیرصفی الدّین
۴ـ سید امیر وجیه الدین فضل ا…..
۵ـ امیر محمّد جعفر مفتی
۶ـ رفیع الدّین فرزند وجیه الدین فضل ا…
۷ـ میرزا محمّدغنی
۸ـ میرزا ابوجعفرعریضی
۹ـ محسن بن علی بن محمّد
۱۰- نوح بن محسن
۱۱- سید جلال الدّین حسین
۱۲- نظام الدّین علی
۱۳- سید قطب الدّین مجتبی
غروب آفتاب عمر ابوجعفر
با توجه به اینكه ورود ابوجعفربه یزد به درستی معلوم نیست ، چنین به نظرمیرسد كه وی شاید حدود ۴۰ سال دریزد مقام داشت و شهرتی دراین مدت به هم زد كه نه تنها درزمان خودش ، بلكه نام نیكش برای همیشه تاریخ با نام یزد عجین شد .
هرموجودی دراین دنیای پهناور روزی باید به حكم تقدیرالهی ترك این سرای ناپایدار كند و حضرت ابوجعفراز این قاعده مستثنی نبود . روزی كه مورخین آن را ششم محرم ۴۲۴ ق ذكر كرده اند ، مرغ جانش از قفس تن پرواز كرد ودرمحل فعلی به خاك سپرده شد .
آری آنچه با گذشت ۱۰ قرن همچنان ثابت ، محكم وروشن است ، قبر مطهر بزرگ مردی از تبار رسول ا… است كه مردم دیار دارالعباده یزد به دورش گرد آمده و از بركت وجودش بهره ها برده اند و عروس كویر ۱۰۰۰ سال است كه آن را همچون نگین گرانبهایی دربرگرفته و از این گوهر ثمین پاسداری میكند.
بنای بقعه امامزاده جعفر (ع)
شاید بنای بقعه وبارگاه درزمان وفات ابوجعفر(ع) آن قدرمرسوم نبوده كه امروز به آن توجه می‌شود ، امّا شواهد گواه این است كه روز دفن این سیّد بزرگوار دریزد تا به امروز مردم چنان به این مكان مقدس ، عشق ورزیده اند كه گویی مدفن وی دردلهای پاك و منّور مردم این سامان بوده است ، بویژه این كه ابوجعفراز نخستین سادات مدفون دریزد است .
آنچه درآن تردیدی نیست ، وجود سنگ قبرمرمری است كه تاریخ مربوط به امامزاده و حسب ونسب وی برآن حك شده است .
درسال ۷۷۵ ه .ق بقعه ای دراین مكان ساخته شد كه پناهگاه مردم بود ودرطول این سالها بارها ساختمانهای حرم براثر حوادث طبیعی ، گذشت زمان و …. احتیاج به تجدیدبنا و یا ترمیم پیدا كرده . درمجموع می توان گفت بقعه كنونی ،صحن ورواقهای اطراف آن عمری درحدود یك قرن و یا كمترازآن دارد.
ساختمان حرم
درسال ۱۳۱۹ ق بوسیله میرزا فتح ا.. خان مشیرالممالك ، ساختمان های قبلی تخریب شد وبقعه واطراف آن توسعه یافت . تنها مورداستثنائی دراین میان ، صحن قدیمی درسمت غربی بقعه است كه امروز به صحن« امام خمینی » موسوم است . این محوطه تنها ساختمانهای قدیمی است و تنها تغییرآن تعویض درهای قدیمی و سفیدكاری آن بوده و با توجه به مجاورت این صحن با بلوار موسوم به امامزاده جعفر(ع) ، امروزه بیشتر رفت و آمد به بقعه از طریق این صحن است .
سردرورودی صحن امام خمینی كه سردری بلند و بدون مناره با كاشی معرّق و كاراستادكاران یزدی است به این عبارت زیبا و آرام بخش قرآن كریم « ادخلوها بسلام آمنین » مزیّن شده است .
پس از ورود به صحن یك هشتی بزرگ با اطاقهای اطراف و حوض مرمری به همراه مقرنس كاریها و كاربندیهای سقف آن حال و هوای معماری قدیم ایران را درخاطرزنده میكند. این فضا بخصوص برای بازدیدكنندگان جاذبه خوبی دارد ، زیرا ایرانی هركجا باشد به سبك اصیل ایرانی خو گرفته وبرایش دلنشین است .
یكی از جالبترین كارهای اصولی ومعنوی هیات امناءآستانه ، دفتر پاسخگویی به مسائل شرعی است كه همه روزه ۲ ساعت قبل از غروب آفتاب تا هنگام اذان مغرب یكی از روحانیون مجرب پاسخگوی خواهران وبرادران زائر درحرم است .
«چاه صاحب الزمان » كه با عمق حدود ۴۰ متر درضلع غربی صحن واقع شده ، پناه حاجتمندان ودردمندان و باعث امیدواری زائران معتقد است ، داستانی دراین مورد به قرارذیل نقل كرده اند ؛ مردی مبتلابه حصبه به علت دردو رنج بیش از حدو برای نجات از مرارت ، خود را به داخل چاه انداخت . امّا وقتی اورا بیرون آوردند ، با شگفتی دیدند به او آسیبی واردنشده و آثاری ازبیماری دربدنش نیست . از آن به بعد مردم با نوشتن عریضه ، تضّرع و توسّل به درگاه خداوند به مقصودشان نائل می آیند .
رواقها
حرم مطهر راچهاررواق نور وآینه با فضایی درابعاد ۲۷× ۲۷ متر ، فضایی آكنده از تابش وتصویردربرگرفته است . شكستن تصویرها ، شكستن غرورو كبراست . فقیر وغنی ، اطلس پوش وكرباس به دوش ، وضیع وشریف ، دراین جا چون ذره ای هستند دربیكران تصویرها ، پاره پاره شدن وجود ، حل شدن درنور ، تا آنجا كه هیچ نمانی. بزرگتر ازهرچه فكر كنی ، دراینجابه ذره‌ای بدل خواهی گشت . پس خودرا بشكن وبه درون آی .
ما به درگاه تو از كوی نیاز آمده ایم به هوایت ز ره دور و دراز آمده ایم
قدحی آب ، كه بر آتش ما افشاند؟ كه دراین بادیه با سوز وگدازآمده ایم
رواق غربی
این قسمت ، اكنون یكی ازپررفت وآمدترین ورودی هاست و به علت آنكه درگذشته های دور كمتر، از این جانب به زیارت می‌آمدند دری نیز به درون حرم ندارد . تنها وسیله ارتباطی آن با حرم پنجرها ی مشبكی است كه درچپ وراست این رواق قراردارد . به علاوه بدنه سنگی و آینه كاری اطراف و سقف و رواق و انعكاس نور همه چیزرانورانی كرده ، به گونه ای گویا اعماق جان را نیز روشن و منورساخته است .
سوای معماری خوب وخوش نمای رواق ، درحد فاصل سنگهای بدنه و آینه كاری دورتادور، رواقها مزین به الواحی از سنگ است كه كلمات قصار ائمه اطها ربا خطی زیبا وترجمه فارسی حك شده است . حال، كفش تعلّق از پای بیرون آورده ، پشت به همه تعلقات وخواهشها روبه حرم می‌نهیم . ورودی خواهران و برادران دراین رواق مجزاشده ، ضمن اینكه ورود خواهران به حرم مستلزم حجاب كامل اسلامی است .
از مزایای رواق غربی این است كه دربدو ورود چشمانت به دو روزن مشبك می افتد كه جلوه ظریح مطهرونورانی از پس روزن ها عنان از كفت ربوده ، بی صبرانه چون عاشقی دیوانه اشك شوق برچشمانت نشانده ، قداست حریم مطهر را برایت محسوس كرده ، تورا به نجوا با مولایت وادار میكند.
رواق جنوبی
ورودی به این صحن ازدرسمت جنوبی وجنوب غربی میسّر است كه به علت همجواری با «محله مصّلی» به «صحن مصّلی » معروف است . مسجداعظم دركنار این صحن بناشده و دری به داخل مسجد و دری بزرگ به سمت مغرب دارد كه به طرف قبله با زشده به مسجد آستانه و مسجد اعظم كه محل برگزاری نمازهای جماعت ومراسم مذهبی است راه دارد . درسمت شرق این صحن ، دوتالار بزرگ قراردارد كه یكی تالار اجتماعات و دیگری كتابخانه عمومی آستانه وتخصصی تاریخ موقوفه میرزا محمد كاظمینی است .
رواق شرقی
رواق شرقی از حیث اندازه وتزیین مانند بقیّه رواقهاست ، روبروی آن ، ایوانی بلند وبزرگ بادری فلزی و مشبك قراردارد كه به « صحن انقلاب » از بزرگترین صحن های آستانه وارد می شود. ستونهای قطور و مستحكم گلدسته های صحن انقلاب را می‌شود از همین جا دید . اطراف صحن اتاقهایی است كه محل دفن اموات است . وجود سقاخانه به سبك جدید و باشباهتی به قدس با ابتكارهای زیبا و خلق نمونه هایی ازسنگ و كاشی باعث زیبایی مضاعف صحن شده است . اطراف سقاخانه ، باغچه پوشیده از گلهای فصل است كه مجموع آن متمم زیباییهای دیگر این محوطه روح افزاست . اگرچه این صحن دری بزرگ به طرف محلّه امامزاده و« كوچه مشیر» دارد ، اماكمتر از این در رفت وآمد می شود . از مزایای این صحن نمای باز و وسیع آن به سمت ساختمان های خارج از حرم است برای نمونه از این محل به خوبی می‌توان ایوان بلند و زیبای مسجد ملااسماعیل و یا بادگیرهای محلّه مجاوررا مشاهده كرد .
رواق شمالی
این صحن درگذشته به« صحن كارگر» معروف بود كه اینك به «صحن ولایت » معروف است . تا قبل از اینكه صحن امام خمینی دری به خیابان امامزاده جعفر(ع) داشته باشد، چون بیشترین رفت وآمد از طرف «كوچه امامزاده» وازطریق «صحن ولایت» انجام می‌شده ، رواق شمالی هم رونق ورواجی دیگرداشت . اما باگشودن درهای بعدی و ساختمان دو صحن دیگراین رواق تنها محل عبورومرور زایرین برای ورود از درشمالی حرم است. اكنون زمینی بزرگ با طول وعرض معادل ۶۶×۳۵ متر آماده سازی شده تا ضمیمه این صحن گردد ،كه دراین صورت صحن ولایت با وسعتی بیش از سه هزار متر مربع از بزرگترین محوطه های آستانه خواهد بود . اخیرا دراین رواق محلی به نام «دارالزهد » ساخته شده كه مدفن بعضی دوستداران امامزاده درگذشته و حال بوده است . همچنین این محل دری به ایوان ورودی دارد روبروی آن و طرف دیگر ایوان دارالتدریس است كه درحال حاضر مدفن بزرگانی از علما و مشاهیرهمچون حاج میرزا سید علی مدرس لب خندقی ،آقا سید حسین باغ گندمی ازمدرسین بزرگ حوزه و …… می‌باشد .
حرم نور
ابعاد حرم ۱۴×۱۴ متر است وبااضافه نمودن مساحت دوایوان سمت شرقی و شمالی حرم مساحتی حدود ۲۴۰ متر مربع دارد . به علاوه فضای باز زیرگنبد با ارتفاع ۵/۲۴ متراز سطح زمین شكوه و عظمتی به این مكان داده كه چشم نواز است . دركنار ایوان شرقی حرم ، اتاق كوچكی است كه مدفن آیت ا… آقای حاج میرزا سیدعلی حایری یزدی ، از فرزندان حضرت ابوجعفراست كه از مراجع و علمای بزرگ خطه یزد درزمان خود بوده و چندی درخراسان مرجعیّت شیعیان افغانستان و خراسان را برعهده داشت . همچنین درگوشه سمت شمالی ، نماز خانه كوچكی است كه مدفن عده ای از بزرگان است وخواهران نمازگزار درآن به نیایش می‌پردازند . بدنه حرم با سنگ مرمر یزد كه درنوع خود كم نظیراست ، تزئین شده و مابین سنگ بدنه وآینه كاری ، اشعاری روی سنگ حك شده كه باعث زیبایی مضاعف بنا شده است . حدّفاصل بین نقطه آخر ستونها و قوس زیرین گنبد ، كتیبه زیبایی است كه شامل بعضی ادعیه و سوره واقعه می‌شود . دركتیبه ای برنجی كه بالای دیواره جنوبی حرم نصب شده ، نام بانی آینه كاری وسال انجام و تكمیل آن حك شده است .
دراطراف ضریح و به دورحرم ، عدّه زیادی از بزرگان ومشاهیریزد دفن شده اند كه سنگ قبر عده ای از آنان درزمان مرمت وبازسازی برداشته شده وآثاری از آن نیست و امروزه از آن همه تنها چهار سنگ قبرباقی است ۱- قبر آیت الله سید یحیی مجتهدیزد ی ۲- قبرمرحوم آیت الله شیخ جلال الدین آیت اللهی ۳- قبر میرزا فتح الله خان مشیرالممالك مستوفی یزد و بانی بقعه ۴- قبر میرزا تقی خان مشیری ، فرزند میرزا فتح الله خان .
ضریح مطهر
ضریح كنونی كه كارساختن آن ده سال طول كشیده حاصل هنرنمایی دوتن از هنرمندان اصفهانی است كه تلاش كردند تا هرآنچه درتوان دارند ، دراین اثرنفیس به ظهوربرسانند . استادشكرالله صنیع زاده خاتم و استاد محمدحسین پرورش اصفهانی كه قبلا آثاری درعتبات و سایربلاد ازخود به یادگار گذاشته بودند ، دراین مدت شبانه روز بریدند وتراشیدند و قلم زدند تا بالاخره درسیزدهم رجب ۱۳۹۷ ق كاربه نتیجه مطلوب رسید .
ضریح درابعاد ۴×۳ مترو از قطعات طلا ونقره ساخته شده است و اطراف آن چهل تاج طلا دارد كه روی آنها اسماء خداوند برزمینه مینا نقش بسته و چنا ن ابهتی به این ضریح داده كه چشم هر بیننده ای را به خود جلب میكند. همچنین وجود چها رگلدان بزرگ ازطلا و مینا با عث زیبایی مضاعف آن شده . درزیر تاج ، بخشی از سوره دهر و سپس درچهارده چشمه زیبای فیروزه ای رنگ اسامی چهارده معصوم زایرین را متوجّه خود می‌سازد .
برفراز پنجره های مشبك شعر بلند مرحوم شاكر یزد ی نوشته شده كه ضمن ستایش از ضریح وبانی آن ، آقای حاج محمدعلی روحانیان ، كه بانی آینه كاری و بعضی امور دیگراست ، ماده تاریخی برای اتمام كارو نصب ضریح آورده است و با این شعر شروع می‌شود :
دراین مقام كه دارد صفای كعبه جان نهفته است تن اطهری چو جان جهان
و پس از ۱۲ بیت زیبا و پرمعنی شعرش را با این ماده خاتمه می دهد :
نوشت خامه «شاكر» برای تاریخش: «زهی به جلوه ضریحی چو كعبه قبله جان »
با این كه اشعه های سبز جایی برای تماشا نمی گذارد و كسی كه این توفیق بزرگ نصیبش شده امان واختیار ندارد . اما باید تامّل كرد، با ید دید و لذّت برد،چون تماشای درون این بقعه منور وزیبا ودیدنی است .
بالای سرمرقد ، یك قطعه سنگ داخل قابی كتیبه دار ازكاشی معرق به اندازه ۱۶۰×۱۴۰ سانتیمتر نصب شده است كه این متن را درخود جای داده است .
«قال ا… تعالی العزیز شانه و من یهاجر فی سبیل ا… یجد فی الارض مراغما كثیرا وسعه ومن یجرج من بیته مهاجرا الی ا… و رسوله ثم یدركه الموت فقد وقع اجره علی ا… . عمل محمد خوش زبان بنا ء یزدی »
عبارت سنگ روی قبر مطهر به خط نسخ است . درحواشی این سنگ نام دوازده امام و برپیشانی آن «لااله الاا… محمدرسول ا… » وبه خط ریز میان آنها «علی ولی ا… » حك شده است .
فعا لیتهای فرهنگی
پیشرفت یا عدم پیشرفت هرجامعه ، همواره ریشه دربسترفرهنگ آن جامعه داشته است . درطول تاریخ همواره دولتهایی گوی سبقت وتمدن از دول دیگر ربوده‌اند كه فرهنگی اصیل ، غنی و مبتنی بر اعتقادات مردم خویش داشته و درراه رشد وشكوفایی فرهنگ جامعه اهتمام ورزیده اند . آستانه مقدسه حضرت امامزاده جعفر(ع) درراستای ارائه وگسترش خدمات فرهنگ به جامعه همشهریان عزیز تا كنون موفق به فعالیتهایی به شرح ذیل بوده است :
۱– كتابخانه
ازدیرباز شیفتگان وتشنگان وادی علم ومعرفت با دستیابی به آثارمكتوب و گران‌سنگ دانشمندان و فرهیختگان ، به سرچشمه‌های زلال حقیقت رهنمون گردیده‌اند . بدیهی است منابع ومآخذ معتبركه محصول فكرواندیشه بزرگمردان علم ودین درطول تاریخ بوده ، سبب رشد و شكوفایی فرهنگ وتمدن اسلامی می‌گردد. بدون شك حفظ و صیانت از این اندوخته‌ها و دستاوردهای فكری وهنری درسایه همت و تلاش نگاهبانان وحافظان میراث مكتوب كه همواره درراه گسترش واعتلای فرهنگ میهن اسلامی گام نهاده‌اند ، میسرمی‌شود.
دراین راستا مرحوم عطاء ا… افشاردرسال ۱۳۵۶درجوارآستانه ، كتابخانه‌ای قریب به پانصد جلد كتاب اهداء نمود كه درسال ۱۳۷۸ با تدبیرهیات امناء كتابخانه تجهیزوتكمیل گردیده وبانام كتابخانه اعظم درطبقه زیرین مسجداعظم با حدود ده هزارجلد كتاب ، فعالیت خود را ادامه داده ودرسال ۱۳۸۳ جناب آقای كاظمینی ، موسس بنیاد فرهنگی ، پژوهشی ریحانه الرسول (س) با جمع‌آوری بیش از بیست هزار عنوان كتاب تاریخی و ده هزار نشریه واسناد مطبوعاتی به آستانه مقدسه ، مجموعه‌ای ارزشمند از كتب علمی گوناگون بخصوص دررشته تاریخی وقف برآستانه مقدسه نمود كه با این اقدام موجب رونق بیش از پیش كتابخانه گشت . اكنون كتابخانه دارای قریب به هشت هزار عضو فعال بوده و از ساعت ۷ صبح الی ۱۸ عصردرحال ارائه خدمات فرهنگی به عموم فرهیختگان گرامی است .
۲- سالن مطالعه
دربخش فرهنگی آستانه ، دوسالن مجزی جهت مطالعه خواهران وبرادران قراردارد كه دارای امكانات رفاهی جهت مراجعه‌كنندگان است . دراین قسمت كتب درسی از دبستان تا دانشگاه تهیه شده كه واحدفرهنگی آستانه با قراردادن بخش مطبوعات دراین قسمت ، باعث رونق این مجموعه فرهنگی گردیده است . سالنها از ساعت ۷ صبح الی ۲۰ عصر به‌طوریكسره دردونوبت كاری فعالیت دارند .
۳- موزه :
موزه كاظمینی شامل ۶ گنجینه نفیس می‌باشد كه در زادروز ولادت حضرت زهرا (س) درسال ۱۳۸۵ ش وقف گردید كه ذیلاَ به شرح آن پرداخته می‌شود :
الف ) گنجینه اسناد ونسخ خطی :
گنجینه اسناد ونسخ خطی ، شامل چهل هزارسند ارزشمندخطی ، دوهزار نسخه خطی ودوهزارنسخه چاپ سنگی است. كهن‌ترین نسخه این گنجینه ، تعدادی قرآن مجید با قدمت هفتصدسال است . پس از آن نسخی از دهه نهم هجری به بعد ، چون سبحه الابرار جامی و كلیات سعدی آراسته به تصویرهای مینیاتوری زیبا ، دیوان حافظ به سفارش سلطان فریدون حسین میرزا بایقرا ، جام جم اوحدی مراغه‌ای ، فرهاد وشیرین وحشی بافقی و بخشی از اوستاست . همچنین طومار سی‌وشش متری شجره‌نامه آدم تا خاتم (ع) وسلسله سادات عریضی یزد واصفهان با قدمت هفتصد سال از نسخه‌‌های منحصر به فرد گنجینه به‌شمارمی‌آید . فرمان های حكومتی ، عهدنامه های تاریخی ، نكاح‌نامه‌ها ، وقف‌نامه‌ها وادعیه مختلف از دیگراسناد موجوددراین گنجینه است .
ب ) گنجینه سكه واسكناس :
مجموعه سكه‌های این موزه از غنی‌ترین مجموعه‌های سكه ایران است كه به صورت علمی و تاریخی تهیه شده است . سكه‌های موجود درمیان مجموعه سكه‌ها ، ازشاهكارهای هنری ایران باستان محسوب می‌شوند ؛ به گونه‌ای كه درمیان آنها سكه‌هایی ازدوران هخامنشیان ، مقدونیه ( اسكندرمقدونی ) ، سلوكیان (حكومتی غیرایرانی ) ، اشكانیان و ساسانیان ، همچنین حكومتهای محلی ایرانی مانند پارس ، الیمائید ، خاراسن و نیز حكومتهای اسلامی چون : اموی ، عباسی ودیگرسلسله‌های ایرانی – اسلامی چون : سامانیان ، آل‌بویه و …. …
وحكومتهای معاصری مانند : صفویه ، افشاریه ، قاجاریه ، زندیه وپهلوی به چشم می‌خورد . همچنین وجود سكه‌های مختلف ضرب‌شده درشهردارالعباده یزد وسكه بسیار زیبا وارزشمند ولایت‌عهدی علی‌بن موسی‌الرضا (ع) غنای موزه مذكوررا دو چندان كرده است . این موزه نمایشگراوج غرور و عظمت ایرانیان است
ج) گنجینه عكس :
عكسهای تاریخی ، بزرگترین تبیین‌كننده رخدادها و حوادث و معرف چهره‌ها ، صنوف و طبقات اجتماعی
هردوره‌ای است . عكس از برخی متون تاریخی موثق‌تراست ؛ چرا كه درمورد متون بیم تحریف می‌رود ، اما چنین شبهه‌ای درمورد عكس وجودندارد . دراین گنجینه سی‌هزارعكس تاریخی نگهداری می‌شود .
د) گنجینه نگین مهرواشیاء تاریخی :
نگینها و عقیده مذهبی درمورد فضیلت استفاده از هركدام از آنها ، چون : یاقوت ، زمرد ، دُرّ، عقیق ، فیروزه و …… نقش‌های مختلف نگینها مانند : ان‌ا…. با لغ امره ، العزه ا…. ، ا…. الملك و …… همچنین عقیده به خاصیت درمانی سنگ ها ، ارزش این آثاررا درپژوهش‌های مردم شناسی دوچندان نموده است . مهرهای تجّارایران دردوره قاجاریه از دیگر اشیای ارزشمنداین مجموعه محسوب می‌شوند . ظرف نمرودی و دُرّ علوی و ظروف دیگر ، با نگارهای متنوع ازجمله دیگرآثار گنجینه مذكورهستند .
ه) گنجینه كبریت :
درگذشته ، گوگرد را كبریت می‌نامیدند ودرمعنای امروزی به چوب كوچك وباریكی گفته می‌شود كه درنوك آن گوگرد باشد . كبریت درزندگی عامه مردم با قیمتی نازل دردسترس قرارمی‌گیرد وازنظرمادی ارزش چندانی ندارد . اما آنچه حائزاهمیت است نگاهی است كه می‌توان به مجموعه گردآوری شده ازكبریت‌های مختلف داشت. جمع‌آوری هشت‌هزاركبریت مربوط به هشتادسال پیش تاكنون وتاسیس گنجینه‌ای منحصربه فرد كه به تنهایی موزه‌ای بزرگ برای ایران خواهدبود .
و) گنجینه تمبر:
تمبرنمادی از دیدگاه فرهنگ وگواهی بررویدادهای اجتماعی یك جامعه است . تمبرها را می‌توان ازنظر، نوع ، رنگ ، كاغذ ، علائم ، خطوط ، موضوع‌ها و……… موردبررسی قرارداد . به منظورانجام امورپژوهشی وایجاد گنجیه تمبر، تهیه مجموعه كاملی از تمبرهای ایران قبل از انقلاب و بعد از انقلاب بالغ بر ۲۸۰۰۰ تمبروخرید تمبرهای جدید ، پس از هربار انتشار ادامه دارد . بخشی از گنجینه اختصاص به تمبرهای خارجی دارد .
۴- مسجداعظم
درضلع غربی ورودی آستانه ، مسجدی با زیربنای ۲۵۰۰ مترمربع هزینه‌ای بالغ بر یك میلیارد و پانصد میلیون ریال درسال ۸۲ به بهره‌برداری رسید و هم‌اكنون مورداستفاده زائرین قرارمی‌گیرد و اغلب جلسات مذهبی و اعیاد دراین مكان برگزار می‌گردد .
۵- كافی نت
درعصر ارتباطات و پیشرفت تكنولوژی ، دیگر روشهای قدیمی جهت حفظ دانش و محفوظات بشر ناكارآمد شده و باید به فكر جایگزینی منطبق با دانش روزبرای حفظ وگسترش دستاوردهای علمی بود دراین راستا آستانه مقدسه امامزاده جعفر(ع) با دایركردن كافی نت درطبقه فوقانی سالن مطالعه ، پاسخگوی نیازهای روز دانش پژوهان و مراجعان می‌باشد .
۶- فروشگاه معراج نور
درجنب آستانه فروشگاه معراج نور جهت ارائه محصولات فرهنگی اعم از كتابهای ادعیه و مناجات ، نوار، فیلم و CD های مذهبی ، لوازم فرهنگی و …… احداث گردیده است .
