نوش آباد نام شهری است در استان اصفهان كه در شهرستان آران و بیدگل و ۱۴ كیلومتری شمال كاشان واقع شده است. در منطقه نوش آباد بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی وجود دارد كه نیمی از آن در داخل بافت و نیمی دیگر در كویر این شهر قرار دارد. شهر زیرزمینی نوش آباد و مسجد جامع از مهمترین آثار تاریخی آن بشمار میرود.قدمت مكانی مسجد جامع نوش آباد به دوران قبل از اسلام برمی گردد، طبق برخی منابع قبل از ورود اسلام، آتشكده بوده و با ورود اسلام به ایران تبدیل به مسجد شده است. در زمان سلجوقیان بنایی جدید بر آن ساخته شد. مسجد جامع نوش آباد با دو ایوان شمالی و جنوبی و شبستانی وسیع كه با كاربندی های معماری سنتی تزئین شده، در دوران صفویه توسعه یافته است. در كنار این مسجد، آب انبار، ساباط و امامزاده اسحاق قرار دارد.
این مكان تاریخی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۱۵ به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع نوش آباد مشتمل بر صحنی وسیع، دو ایوان مرتفع در جبهه های شمالی و جنوبی و شبستانی بزرگ، در جبهه شرقی است. شبستان زمستانی كه تنها شبستان فعلی مسجد است سقف هایی آجری و به صورت طاق چشمه دارد. در پشت ایوان شمالی مسجد جامع رواقی وجود دارد و بعد از آن محوطه ایست كه به صورت زمین است.
در ایوان جنوبی، كتیبه ای به خط ثلث گچبری شده دارد كه تاریخ آن محو شده است. طاق این ایوان كاربندی زیبا با تزئینات آجر و كاشی است. همچنین در نمای پشت بغل های آن، تزئیناتی از كاشی وجود دارد كه یگانه تزئین نماهای صحن مسجد است.
در گوشه شمال غربی مسجد، مناره ای آجری قرار دارد كه با توجه به نوع آجر چینی، آن را از آثار دوره سلجوقیان دانسته اند. مناره زیبای این مسجد آجری بوده و بر بدنه منقوش آن آیة العلم عندالله به خط معقلی و آجری اجرا شده است. در كتیبه زیر مأذنه مناره كه آجری است و با آجرهایی به صورت مثلث (نیمه‌ختایی) با طرح و خط بسیار جالبی اسامی خلفای راشدین تكرار شده است. به ترتیب روی یكی از آجرها نام حضرت محمد (ص) و حضرت علی (ع) و روی یك آجر نام ابوبكر و روی آجری دیگر نام عمر و عثمان با هم روی خشت آجر حك و سپس آجر پخته شده است. این آجرها به صورت هفت و هشت در مجاورت یكدیگر و به صورت تكراری نصب شده و تعداد كل آن بالغ بر ۷ ، ۸ آجر بوده كه به تدریج ریخته شده است.مسجد جامع نوش آباد علاوه بر حیاط میانی، حیاط دیگری در ضلع شمالی دارد كه احتمالا باقی مانده حیاطی وسیع تر است. ایوان جبهه جنوبی این حیاط، با رواق های طرفین خود تركیب شده است. برای ورود به صحن مسجد باید ابتدا از این حیاط و سپس از دو ایوان پشت به پشت یكدیگر عبور كرد.
ورودی های مسجد
مسجد جامع نوش آباد دارای سه جفت در چوبی كنده كاری شده است كه جدیدترین آنها دارای كتیبه ای متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری است. این مسجد دارای دو ورودی اصلی است كه در اضلاع جنوب شرقی (دارای تاریخ ۱۰۰۴ هـ.ق. است) و جنوب غربی (دارای در دو لنگه چوبی بوده و دارای تاریخ ۱۱۳۵ هـ.ق. است) واقع شده اند. ورودی جنوب غربی در جلو امامزاده اسحق ساخته شده است. ورودی فلزی جدیدی اخیراً در ضلع شمال غربی و از روبروی آب انبار، در این بنا ایجاد شده است.
