امامزاده یحیی (علیه السلام) از برازنده ترین فرزندان زید و نواده امام زین العابدین (علیه السلام) است. نام مادرش ریطه دخترابوهاشم عبدالله بن محمدحنفیه است كه در سال ۱۰۷هجری متولد شد و علاوه بر كمالات معنوی از روحیه سلحشوری و شجاعت خاصی برخوردار بودند. عمال حكومت بنی امیه كه در سرتاسر كشورهای اسلامی آن روز بر اریكه قدرت بودند و نمی توانستند وجود مرد انقلابی از سلاله پیامبراسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم) را تحمل نمایند؛ لذا برای مقابله با حضرت یحیی (علیه السلام) و از میان برداشتن ایشان مصمّم گشتند و پیوسته در تعقیب ایشان بودند. بعد از شهادت پدر بزرگورشان حضرت زید (علیه السلام) به نینوا هجرت نمودند. جهت مبارزه و قیام علیه حكام اموی و از آنجا به مدائن، ری، سرخس و بیهق رفته و با یاران باوفایشان در منطقه ای از طوس با عمال اموی درگیر شدند و لشكر ایشان را منهدم و اموال آنان را به غنیمت گرفتند. به صراحت روشن نیست اولین بنای مزار امامزاده یحیی (علیه السلام) در چه زمانی و در كدام دوران اسلامی بنیان گردیده است؛ اما بقعه قدیمی آن با طرح و نقشه ای هشت ضلعی به انضمام ایوان ورودی، گنبد فیروزه ای و گلدسته های كوچك به استناد كتیبه سنگی پیشانی سردرب بنا در سال ۹۳۷ هـ.ق به دستور امیر شیخ سعید فرزند ذكور امیر نظام افراسیاب ساخته شده و در پایان روستایی را نیز به این مزار وقف نموده كه نام روستا آگاهانه تراشیده شده تا به مفاد این سنگ نوشته عمل نشود به طوری كه تنها كلمه كال باقی مانده است. به اعتقاد صاحبنظران بانی بنا واقف رقبه یكی از حكام ولایت مشهد در عصر تیموریان بوده است. این مكان تاكنون چندین بار مرمت شده و از اواخر دوره قاجار نیز موقوفاتی داشته است. طرح جامع توسعه این بقعه به وسعت ۱۰۰هكتار تهیه و تاكنون بخش عمده ای از آن اجرا گردیده است. كتیبه سنگی بر پیشانی سردر ورودی ایوان شرقی بنا نصب گردیده و بر مبنای شواهد و تاریخ درج شده برروی آن متعلّق به دوره صفوی و مقارن با حكومت شاه طهماسب صفوی به تاریخ ۹۳۷ هـ.ق است كه مضمون آن اشاره به بنیان این بقعه، شخصیّت مدفون در آن و وقف رقبه ای را دارد. این مكان روی هم رفته زیربنای تقریبی ۲۰۰۰ متر مربع را در برگرفته و ۱۴ ستون چهار ضلعی با ازاره هایی از سنگ مرمر و بدنه آینه كاری شده پوشش سقف شبستان ستون دار را استوار ساخته است. پیرامون فضای داخلی و بدنه میانی، اشعاری در مدح اهل بیت و وصف امامزاده یحیی (علیه السلام) حضرت علی (علیه السلام) بر روی سنگ مرمر سفید به طور برجسته دیده می شود. پوشش سقف بنا تماماً با هنر آینه كاری آذین گردیده و ضریح مطهر جدید نیز كه در میان فضای گنبد خانه ای شبستان قرار گرفته با سه متر طول، دو متر عرض و سه متر ارتفاع در سال ۱۳۷۸ هـ.ش بر روی مزار نصب شده و دارای برجستگی گنبدی پنجره های ظریف و عبارت قرآنی و اشعار می باشد. در پانزده فرسنگی مشهد مقدس و در یك كیلومتری از قریه میامی به مزار یحیی بن زید (علیه السلام) شهرت دارد. ساختمان بنا متعلق به قرن دهم هجری است. یحیی مدفون در بقعه میامی مشهد، پسر برادر یحیی بن زید (علیه السلام) است. ضریحی زیبا و آراسته سه متر درازا، دو متر پهنا و سه متر بلندا تا بالای شعر نبشته دارد و برجستگی گنبدی آن نیز یك چهارم متر با بریدگی نازكانه ای كه از چهار سو، آن را در بر گرفته است و از همه سو پنجره های ریزی دارد كه پشت آن شیشه، جاسازی شده به گونه ای كه سنگ گور كه در زیر شال ابریشمین ارزنده ای جای دارد، دیده می شود و دو لایه نورانی و قرآن، كتاب نور بر روی آن نهاده است. گنبد این آرامگاه، دو پوشته: دو پوسته است. بلندی گنبد زیرین از كشف آرامگاه نزدیك به ۱۵ متر و بلندی گنبد بیرونی ۲۵ متر و دو روی دو پوشش از یكدیگر نزدیك به ۶ متر است. در گرداگرد گنبد بیرونی، در دو متری بلندای ساقه از بالای بام بر روی دو ردیف كاشی سوره خجسته هل اتی (س۷۶) نوشته شده. بر سردرب مزار سنگ نبشته ای قرار دارد كه نوشته آن چنین است: امامزاده برحق یحیی بن حسین ذوالدمعه بن زید شهید بن امام زین العابدین (علیه السلام). ذی القعده سنه سبع و ثلاثین و تسعماه (=۹۳۷ ق). در شجره الاولیا تألیف سیداحمد بن محمدالحسینی هم عصر سیدبحرالعلوم درباره این شخصیت چنین آمده است: یحیی بن الحسین سیدجلیل كه بعد از پدرش شیخ اهل خود بود و اولاد و اعقابش بسیارند و پسری داشت موسوم به عمر كه رئیس قوم بود. عمر را دو پسر یحیی نام بود یكی در ایام مستعین در كوفه خروج كرده و كشته شد و در اعقاب ایشان علما و رئیسا و محدثان و امامان زیدیه بسیار بودند در بیشتر بلاد اسلام. یكی از آرامگاههای بلند پایه و نامدار خراسان رضوی مشهد كه مردم آن را به راستی پذیرفته و بدان دل بسته اند امامزاده یحیی بن حسین ذوالدمعه بن زید شهید فرزند دشمن ستیز و بلند آوازه علی بن حسین (علیه السلام) است كه در روستای میامی ۶۰ كیلومتری شمال خاوری مشهد توس بخش رضویه جای دارد. پس از كشته شدن زیدبن علی (علیه السلام) و یحیی بن زیاد خیزشی میان علویان پا گرفت كه به جنبش زیدیه نام بردار است. با كشته شدن این دو به دست فرمانروایان ستم، جنبش فرزندان علی بن حسین (علیه السلام) روز به روز پیچیده تر و ستیزجویانه تر می شد و در برابر امویان با سرسختی بیشتر پیگیر و بنیادكن در پی جلوگیری ازآن بودند و بپاخاستگان علوی را كه از حق خویش بهره می جستند به خاك و خون می كشیدند. امامزاده یحیی مدفون در بقعه میامی مشهد، پسر برادر یحیی بن زید (علیه السلام) قهرمان است. یحیی سیدی جلیل و راوی حدیث بود و از پدرخود حسین ذوالدمعه و عموهای خود عیسی و محمد فرزندان زید شهید (علیه السلام) و از امام كاظم (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) و از اسماعیل و احمد پسران امام كاظم (علیه السلام) روایت می كرد. اكثر علمای رجال یحیی را از اصحاب امام كاظم (علیه السلام) بر شمرده و قایل بر این هستند كه وی مذهب واقفیه داشته است. وی حافظ قرآن بوده، ایشان سیدی بزرگوار، مهتر مهتران، شیخ عترت، ابومحمد یحیی زباره كه مدتی سرپرستی اتحادیه سادات و ریاست آن را برعهده داشته است. امامزاده یحیی (علیه السلام) یكی از فرزندان زید شهید و از نوادگان امام سجاد (علیه السلام) است كه در سال ۱۰۷ هـ.ق دیده به جهان گشودند؛ اما در اوایل سلطنت ولید ابن یزید ابن عبدالملك خروج كرد. به جهت نهی از منكر و دفع ظلم شایعه اموری و در بیلان كار در سال ۱۲۵ هـ.ق در سن ۱۸ سالگی و چهار سال بعد از شهادت پدر بزرگوارش به شهادت رسید و چون پدر بزرگوارش شهید شد و یحیی (علیه السلام) از كار دفن نصربن سیار مسلم ابن اجود را با هشت هزار سوار، سوار شامی و غیر شامی به جنگ با یحیی (علیه السلام) فرستاد، یحیی سه شبانه روز با ایشان رزم كرد تا آنكه لشكرش كشته شد و در پایان تیری بر پیشانی یحیی رسید و از پا درآمد و شهید گردید و سرش را از بدن جدا نمودند و برای نصربن سیار فرستادند و نصر پدر فارغ گردید؛ اصحاب و اعوان زید متفرق گردیدند. با یحیی (علیه السلام) باقی نماند جز ۱۰ نفر. لاجرم یحیی (علیه السلام) شبانه از كوفه بیرون شد و به جانب نینوا رفت و از آنجا حركت كردند بسوی مدائن و مدائن در آن وقت در طریق خراسان بود. دلایل مدفون بودن یحیی بن زید در این بقعه فقط در افواه و السنه مردم جاری است و این ادعا شاید از باب هجرت یحیی بعد از شهادت پدر به خراسان بوده باشد. آستان مقدس امامزاده یحیی (علیه السلام) در شهرستان مشهد، بخش رضویه، ۵۰ كیلومتری شمال شرقی مشهد و در ۳۸ كیلومتری شمال شهر رضویه در جوار روستای قدیمی به نام میامی یا میمه قرار دارد. بنابر اسناد مكتوب روستا میامی حداقل از دوران تیموریان رونق داشته و در جغرافیای تاریخی حافظ ابرو، وقف نامه گوهرشاد به سال ۸۲۹ ق و كتیبه مدرسه نواب به تاریخ ۱۰۹۰ ق به آن اشاره شده است. افزون بر این نوشته های سنگ مزار گورستان قدیمی روستای میامی نیز در معرفی نام متوفی در تعدادی ازآنها به میمدی ختم می شده كه یكی از این سنگ قبرها متعلق به خواجه نعیم الدین بن خواجه نظام الدین احمد میمدی متوفی به تاریخ ۹۲۳ ق بوده است. در ۱۵ فرسنگی مشهد مقدس و در یك كیلومتری از قریه میامی آرامگاهی با صولت در دامنه كوهی نورافشانی می كند كه به مزار یحیی بن زید (علیه السلام) شهرت دارد و از پایین آن چشمه آب شیرینی جریان دارد. ساختمان بنا متعلق به قرن دهم هجری است و در اطراف بقعه قبوری با سنگ های سیاه بلند به ارتفاع قریب سه متر بوده كه بر آن اسامی امامان شعیه و نام مدفونین به خط نسخ زیبایی نگاشته شده است. در مجاورت بقعه امكانات رفاهی از قبیل مسافرخانه، محل اسكان موقت زائرین، فروشگاه و پارك احداث شده است. گنبدی كه اكنون بر فراز آرامگاه جای دارد، نشان دهنده این است كه سال های بسیاری بر آن گذشته ولی آشكار نیست كه در چه سال و سده ای ساخته شده است، گنبد این آرامگاه دو پوشه و با توجه به ساختار امامزاده به سده های دهم و یازدهم عهد صفوی می رسد. این بقعه دارای ضریح زیبا و آراسته است كه سه متر طول، دو متر پهنا و سه متر بلندا تا بالای شعر نبشته دارد و برجستگی گنبدی آن نیز یك چهارم متر با بریدگی نازكانه ای كه پشت آن شیشه، جاسازی شده به گونه ای كه سنگ قبر كه در زیر شال ابریشمین ارزنده ای جای دارد دیده می شود و دو لاله نورانی و قرآن كتاب نور بر روی آن نهاده شده است.