خانه داروغه را معماران و بناهای روس به دستور محمد یوسف خان، داروغه مشهد در اواخر دوره قاجار ساختند. این بنا منزل شخصی بوده كه مراسم پذیرایی رسمی در آن انجام می‌گرفت. بر اساس شواهد موجود تا حدود سه دهه گذشته، این بنای تاریخی كاربرد مسكونی داشته است، اما سال ۱۳۶۶ این خانه توسط ورثه به نمایندگان یكی از هیئت‌های مذهبی روستای شهیدیه شهرستان میبد یزد فروخته شد و از آن پس تا سال ۱۳۹۱ از این بنا به عنوان محل تجمع و اسكان هیئت‌های مذهبی استفاده می‌شد. این خانه تاریخی در سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری مورد تملك قرار گرفت و با هزینه شهرداری مرمت شده است.
آدرس :خراسان رضوی، مشهد، خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، كوچه داروغه
تاریخچه خانه داروغه
خانه داروغه از دسته بناهایی است كه در اواخر دوره قاجار به دستور یوسف خان هراتی كه در آن زمان داروغه مشهد بوده و توسط معماران و كارگران روس ساخته شده، مساحت این مكان چیزی حدود هزار و صد متر است. در ابتدا از این بنا به دلیل معماری خاص و وسعتش برای مراسمات و اجتماعات مهم استفاده می شد، اما بعد از آن این بنا به خانه ای مسكونی برای یوسف خان هراتی و فرزندانش تبدیل شد.
در همین راستا این بنا چند بار بین ورثه دست به دست شد و حتی برای مدتی هم كاملا متروك باقی ماند،سپس ورثه این بنا را به یكی از هیأت‌های شهرستان میبد یزد فروختند و از آن زمان این خانه به حسینیه تبدیل شد. تا این كه بلاخره در سال 1381 توسط شهرداری منطقه و شركت عمران و مسكن‌سازان ثامن، مرمت و بازسازی بزرگی در آن اتفاق افتاد كه هزینه ای حدود 3.7 میلیارد تومان را به خود اختصاص داد. این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شمارهٔ ثبت 6357 به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بخاطر همین تغییر بزرگی كه در آن ایجاد شد بلاخره در سال 95، خانه داروغه واقع در مشهد در لیست سیزده برنده جایزه یونسكو برای بهترین مرمت بناهای تاریخی منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار گرفت.
مرمت خانه داروغه
معماری خانه داروغه مشهد
خانه داروغه تركیبی از معماری ایرانی و روسی است كه شما با دیدن آن نتیجه ای منحصر به فرد را مشاهده خواهید كرد. از دیگر هنر های برجسته ی آن تندیس های گچی و آجركاری های این خانه است.
ساختمان خانه دوطبقه است كه طبقه اول آن یك متر پایین تر از سطح زمین ساخته شده، رو به روی ساختمان خانه یك حیاط یا یك حوض در وسط آن و دو باغچه كوچك در دو طرف حوض قرار دارد. همچنین این خانه در سه ضلع شمالی، جنوبی و شرقی ساخته شده است.
بر اساس یافته ها این خانه اولین مكان در مشهد بوده كه دارای حمام خصوصی بوده و به نوعی از دیگر خانه ها و عمارت ها پیشرفته تر و مدرن تر بوده. در كوچه ی داروغه دو عمارت تاریخی دیگر هم وجود دارد كه گفته می شود در ایام قدیم این سه خانه یك مجموعه ی بزرگ را تشكیل می داده اند و به هم راه داشته اند. علاوه بر حمام، اولین شومینه، سرداب و نانوایی در مشهد هم در همین عمارت ساخته شده.
از دیگر بخش های این خانه می توان به اتاق‌های بادگیر، ضلع‌های نشیمن، ضلع غلام رو، سرداب، دو طبقه نانوایی، مطبخ خانه و حوض آب جاری سنتی اشاره كرد كه به زیبایی تمام ساخته‌شده‌اند. در اصطلاح به این معماری سنتی، معماری سه طرف ساخت گفته می شود، زیرا این خانه دارای دو ضلع نشیمن و یك ضلع غلام رو بوده كه به یك دیگر متصل می شدند.
این خانه به طور منحصر به فردی از دو بخش زمستان نشین و تابستان نشین در حیاط تشكیل شده است. نكته ی جالب درباره این خانه این است كه چگونه می توان با انرژی های طبیعی چون آب، باد و آفتاب نیاز های اساسی خانه ای به بزرگی خانه ی داروغه را بدون هزینه ای گزاف تأمین كرد.
بخش زمستان نشین خانه داروغه
در بخش زمستان نشین، زیر زمین را به آشپزخانه ( مطبخ ) اختصاص داده اند و در آن وسائل گرما ساز قرار داده اند تا در دوران زمستان گرمای خانه به خوبی ذخیره شود. از عجیب ترین قسمت های این خانه وجود پنجره های دوجداره و بخاری های دیواری در قسمت زمستان نشین است.
پنجره های زیر زمین در بخش زمستان نشین دوجداره بوده است.
بخش تابستان نشین خانه داروغه
در بخش تابستان نشین نیز، تجهیزاتی برای گرمای تابستان در نظر گرفته شده تا در آن هوا اهل منزل بیشترین لذت را ببرند. در این بخش اتاق‌های بادگیر و حوض آب سنتی قرار دارد تا خنكای آب و باد بهتر در اختیار ساكنین قرار بگیرد.
ایوان با نقش و نگاری سنتی و اسلامی
ایوان های خانه داروغه با نقش های سنتی بنا شده اند.
خانه داروغه از ایوان های بسیار زیبایی بر خوردار است كه در اطراف ستون هایش نام خدا و محمد رسول الله به چشم می خورد. همچنین روی برخی از آن ها نقش و نگار های سنتی قرار دارد و به همین دلیل به معماری سنتی اسلامی معروف است.
زائران و گردشگران زیادی روزانه از این بنا دیدن می كنند و از معماری زیبای آن و همچنین امكانات آن استفاده می كنند. در این خانه عكاس خانه و قهوه خانه سنتی نیز وجود دارد كه شما می توانید از آن ها برای ساختن یك خاطره خوب از سفرتان به مشهد كمك بگیرید.
عكاس خانه سنتی
شما می توانید حضور تان در خانه داروغه را توسط عكس هایی كه در آن جا از شما گرفته می شوند به ثبت برسانید. در این عكاسخانه سنتی شما می توانید در كنار عزیزان تان با لباس محلی و سنتی خاطره ای شیرین و به یاد ماندنی بسازید.
قهوه خانه سنتی
وجود قهوه خانه ای در این خانه موجب شده تا شما در كنار بازدید از این بنا، دقایقی را به صرف چای اصیل ایرانی مشغول شوید و از آرامش بنایی ایرانی و قدیمی لذت ببرید.
آدرس خانه داروغه
خراسان رضوی، مشهد، محله قبر میر، خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، كوچه داروغه.
برای رسیدن به خانه داروغه مشهد شما می توانید به راحتی از حمل و نقل عمومی استفاده كنید و یا در نزدیكی حرم، از تاكسی های اطراف برای رسیدن به خانه داروغه استفاده كنید زیرا بسیار به هم نزدیك هستند.
اولین حمام خصوصی در مشهد و در خانه داروغه بنا شده است
جمع بندی سخن پایانی
همان طور كه گفته شد خانه داروغه مشهد از آثار زیبای ثبت شده در یونسكو است كه سالانه تعداد زیادی از مسافرین از آن بازدید می كنند. این بنا به دستور یوسف خان هراتی آخرین داروغه و به منظور برگزاری جلسات و مهمانی های مهم و در اواخر دوران قاجاریه ساخته شد و در طول زمان استفاده های متفاوتی از آن به عمل آمد تا اینكه در سال 94 مرمت و بازسازی شد و به یك مكان گردشگری تبدیل شد. این ساختمان دارای اولین های مشهد است، چیز هایی مثل اولین شومینه، اولین حمام خصوصی، اولین سرداب و اولین نانوایی.