برجهای دوگانه خرقان: نگینه‌ای از معماری سلجوقی در قلب ایران
برجهای دوگانه خرقان، مشهور به قاراقان، دو مناره آجری متعلق به دوره سلجوقی هستند كه در یك كیلومتری روستای حصار از توابع دهستان خرقان غربی در شهرستان آوج استان قزوین واقع شده‌اند. این دو برج كه در فاصله 29 متری از یكدیگر قرار دارند، از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان قزوین و نمونه‌ای ارزشمند از معماری دوره سلجوقیان
برجهای دوگانه خرقان دو آرامگاه از دوره سلجوقیان می‌باشند كه در یك كیلومتری روستای حصار ارمنی از توابع خرقان غربی و در ۳۲ كیلومتری جاده قزوین- همدان قرار دارند. برج شرقی دارای نقشه هشت ضلعی است و بر هر ضلع آن طرح‌های متنوع آجری نقش شده است. تمامی بنا به ضخامت ۶۰ سانتی‌متر با آجرهای ساده به ابعاد ۵×۱۹×۱۹ سانتی‌متر ساخته شده سپس روی آن پوششی تزئینی با آجر به ضخامت ۲۱ سانتی‌متر اجرا شده است. در هشت گوشه بنا ستون‌های مدوری قرار دارند كه قطر آنها به جز دو تا از ستون‌ها كه راه پله مارپیچ منتهی به بام را دربر می‌گیرند، همگی یكسان است. این برج دارای گنبدی دوپوش است و در میان گنبدهای دو پوسته‌ای كه پوسته دوم آنها مخروطی شكل نیست، این بنا نخستین گنبد دو پوسته قرن پنجم هجری قمری به شمار می‌رود و از این نظر حائز اهمیت است. به فاصله ۳۰ متر از این برج، برج غربی قرار دارد كه از نظر شكل و ابعاد تقریباً هم اندازه برج اول است ولی از نظر قدمت جدیدتر از برج شرقی است. این بنا نیز دارای گنبد دوپوش و یك پلكان منتهی به فضای بین این دو پوشش است.
این دو برج با بیش از ۵۰ طرح آجری جزو شاهكارهای آجركاری معماری ایران به شمار می‌روند و آرامگاه دو نفر به نام‌های «ابوسعید بیجار پسر سعد» و «ابومنصر ایلتای تیتكین» می‌باشند.
تاریخچه:
- دوره ساخت: برجهای خرقان در اواخر قرن پنجم هجری قمری، همزمان با حكومت سلجوقیان بر ایران ساخته شده‌اند.
- بناة برج‌ها: بر اساس كتیبه‌های موجود، محمد بن مكرال زنجانی و ابوالمعالی بن مكرال زنجانی معماران برج قدیمی و جدید هستند.
- كاربری برج‌ها: كاربری اصلی برجهای خرقان به طور دقیق مشخص نیست. برخی معتقدند كه این برج‌ها به عنوان آرامگاه و برخی دیگر معتقدند كه به عنوان مناره یا میل راهنما مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند.
معماری:
- مصالح: برج‌ها از آجر ساخته شده‌اند و تزئینات آجری آنها از جمله نقوش هندسی، كوفی و اسلیمی از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردارند.
- شكل: هر دو برج دارای پلان هشت ضلعی هستند و بر روی سكوهای سنگی بنا شده‌اند.
- ارتفاع: ارتفاع برج قدیمی 28 متر و ارتفاع برج جدید 25 متر است.
- گنبد: هر دو برج دارای گنبد مخروطی هستند كه با كاشی‌های فیروزه‌ای تزئین شده‌اند.
اهمیت:
- معماری: برجهای خرقان از جمله نمونه‌های برجسته معماری سلجوقی در ایران هستند و از نظر تزئینات آجری، تناسبات و ظرافت از اهمیت بالایی برخوردارند.
- تاریخ: این دو برج گواه تاریخ و فرهنگ غنی ایران در دوره سلجوقیان هستند.
- گردشگری: برجهای خرقان از جاذبه‌های گردشگری مهم استان قزوین هستند و هرساله گردشگران بسیاری از آنها بازدید می‌كنند.
وضعیت كنونی:
- ثبت ملی: برجهای خرقان در سال 1356 با شماره 1395 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- مرمت: در طول سال‌های مختلف، مرمت‌هایی بر روی این دو برج صورت گرفته است.
- وضعیت فعلی: خوشبختانه برجهای خرقان در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارند و می‌توانند برای سال‌های آینده به عنوان یادمان‌هایی از تاریخ و فرهنگ ایران حفظ شوند.
نكاتی برای بازدید:
- مسیر دسترسی: برای دسترسی به برجهای خرقان باید از جاده قزوین-همدان به سمت روستای حصار بروید.
- بهترین زمان بازدید: بهترین زمان بازدید از این برج‌ها فصل بهار و پاییز است.
- امكانات رفاهی: در نزدیكی برج‌ها امكانات رفاهی محدودی وجود دارد.
- هزینه ورودی: برای بازدید از این برج‌ها هزینه ورودی دریافت می‌شود.
برجهای دوگانه خرقان با معماری زیبا، تاریخ غنی و چشم‌اندازهای طبیعی اطرافشان، مقصدی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ هستند.
