ریپورتاژ آگهی
تكیه رضاقلی خان تهران

تكیه رضاقلی خان تهران

تكیه رضاقلی خان از تكایای نامدار تهران قدیم است كه در محله عودلاجان قرار داشت.كهن محله عتیق عودلاجان یكی از چهار محله عتیق تهران است كه هسته اولیه قریه تهران را به اشتراك با دو محله دیگر چال میدان و بازار در ضلع جنوبی خود جا داده است
  • 1400/12/10
  • استان : تهران
  • شهر : تهران
  • دسته : مساجد تاریخی ایران
آدرس : خیابان مصطفی خمینی، خیابان تكیه رضا قلی‌خان
تلفن : 66059000-021

تكیه رضاقلی خان از تكایای نامدار تهران قدیم است كه در محله عودلاجان قرار داشت.كهن محله عتیق عودلاجان یكی از چهار محله عتیق تهران است كه هسته اولیه قریه تهران را به اشتراك با دو محله دیگر چال میدان و بازار در ضلع جنوبی خود جا داده است.كوچه را به نام تكیه زده‌اند، كوچه را كه به انتها برسانی، تازه ورودی تكیه رضاقلی خان پیداست. تا قبل از خیابان‌كشی شهر در زمان رضاخان پیدا كردن تكیه رضاقلی خان زحمتی نداشت. عظمتی بود برای خودش. سقاخانه‌ای داشت و آب‌انباری و مسجد و حسینیه‌ای. ولی دست روزگار جز حسینیه و مسجدش را باقی نگذاشته است.رضا قلی خان ادیب دوران حكومت ناصرالدین‌شاه قاجار بوده است. تكیه رضاقلی خان از  تكایای نامدار تهران قدیم است و در نقشه قدیم شهر تهران معروف به «نقشه كرشیش» موقعیت تكیه رضا قلی خان مشخص شده است.

تكیه رضاقلی خان تهران-rVf5qg31S5



رضاقلی‌خان در زمان امیرالشعرایی خود در تهران و در محله ی عودلاجان میانی می زیست. آنچه امروزه با نام تكیه ی رضاقلی‌خان بر جای مانده، در اصل منزل و تكیه ای بوده كه وی در این محل بنا كرده است. همچنین، بدون ذكر تاریخ دقیقی از این رخداد بیان شده است كه وی در مجموعه ی منزل و عمارت خود مدرسه ای نیز با عنوان مدرسه ی دینی رضاقلی‌خان داشته كه پس از تاسیس دارالفنون تعطیل شده است. در كتب تاریخی اخبار دقیقی از زمان ایجاد تكیه رضاقلی‌خان در دست نیست، اما با بررسی نقشه های قدیمی موجود، می توان گفت كه اولین آثار وجود تكیه رضاقلی‌خان در نقشه ی موسیو كرشیش -كه در هزار و دویست و هفتاد و پنج ه.ق به همت او و محصلان دارالفنون كشیده شده است- دیده می شود. در این نقشه هم چون نقشه های پیشین، قسمت های باغ و بستان نواحی شمال و شمال شرقی ساخته شده و تراكم جمعیت نیز به طور محسوسی افزایش یافته است؛ با این تفاوت كه تكیه ی رضاقلی خان و كوچه های اطراف آن هم به طور كامل مشخص است. مكان تكیه در این نقشه، محل تقاطع چهار راه شمال – جنوبی و شرقی – غربی ترسیم شده است. در این نقشه، تكیه را در گوشه ی شمال شرقی خانه ی بیگلربیگی و جنوب خانه و عمارت وسیع حشمت الدوله ثبت كرده اند.
مكان دقیق تكیه در نقشه ی نجم الدوله، در سال هزار و سیصد و نه ه.ق به خوبی مشخص شده است. در این نقشه، محدوده تكیه ی رضاقلی خان عودلاجان، مسكونی تر و شلوغ تر شده و معابر چهار گانه آن تقاطع نامگذاری شده است. راه شمالی به راسته ی سرچشمه، راه جنوبی به گذر درب مدرسه (خیابان شهید خمینی)، راه غربی بی نام ( كرانه ) و راه شرقی به كوچه ی حكیم الهی( پرفسور شهاب ) موسوم شده است. سپس در كنار این تكیه، مسجد و سقاخانه و آب انبار ساخته و كل این بنا موقوفه اعلام شد.

در عصر پهلوی در جریان خیابان كشی های تهران، بخش بزرگی از این تكیه از میان رفت. چنان كه راسته ی تاریخی سرچشمه و گذر درب مدرسه از بین رفتند. باقیمانده مسجد و تكیه رضاقلی خان در خیابان شهید مصطفی خمینی، تاكنون چندین بار مرمت شده است. تكیه ی موقوفه ی رضاقلی‌خان تا پایان ماه محرم برقرار بود و مردم در دهه ی عاشورا آن را با بستن پارچه مشكی و … مهیای اجرای مراسم محرم می كردند. این تكیه بعد از پامنار مهم ترین و طولانی ترین گذر محله ی عودلاجان بود. پس از اتمام دهه ی محرم تا سال دیگر تكیه برچیده می شد و سطح تكیه و معبر به وضعیت اصلی خود باز می گشت تا عبور و مرور مردم به راحتی انجام شود. در دوره ی قاجاریه تكیه ی رضاقلی از مراكز مهم عمومی این محله بود كه در محله ی سادات قرار داشت.
زمانی كه در دوره ی رضا شاه ، كریم آقا خان بوذرجمهری شهردار تهران بود اولین بار خیابان های مستقیم در این محله كشیده شد . با این خیابان كشی بخش هایی از مجموعه گسترده تكیه رضا قلی خان شامل آب انبار ، مسجد و سقاخانه و … تخریب می شود . تكیه رضا قلی خان امروز ، تنها بخشی از مسجد مجموعه اصلی می باشد كه چندین بار تا كنون مرمت شده است.
در شرایطی كه در دوره پهلوی با توجه به روند شهرسازی و توسعه شهر تهران بسیاری از خانه ها ، تكایا و … تخریب شد ولی مسیر خیابان كشی جدید تهران در محل بقعه سرقبر آقا تغییر مسیر داد . در این محل علاوه بر مدفن سیدابوالقاسم امام جمعه تهران از قبرستان ۱۴ معصوم قدیمی ترین قبرستان تهران ، مقبره بزرگان تهران ، سعید نفیسی دانش‌پژوه، ادیب، تاریخ‌نگار، نویسنده ایرانی و میرزا علی‌اكبر ناظم‌الاطبا نگارنده فرهنگ ادیبی باقی مانده است .
آدرس : خیابان مصطفی خمینی، خیابان تكیه رضا قلی‌خان