اهواز مركز استان خوزستان است. بانی و تاریخ بنای شهر اهواز بدرستی معلوم نیست، عیلامیان شهری در حدود اهواز بنام «اكسین» بنا كرده بودند. پس از ویرانی آن، شهر اهواز در دوران اشكانیان، تجدید بنا گردید و پس از اشكانیان، اردشیر ساسانی به بنای مجدد اهواز همت گماشت و در دوران پس از ساسانیان نیز شهر اهواز دستخوش ویرانی شد كه باز به عمران آن پرداختند.
ابن منشاد می‌نویسد: اهواز شهر بزرگی است، مردمش زرتشتی و مسلمان و انبار كالاها و فرآورده‌های خوزستان است، شكر، بافته‌های پشمی، جامه‌های دیبا، پارچه‌های كنفی و دیگر محصولات را از همه شهرهای ایران به اهواز می‌آورند و از این شهر و به وسیله كشتی از راه خلیج فارس به هندوستان و چین و از راه بصره و عراق و اصفهان به سایر كشورهای جهان حمل می‌كنند. بازرگانان و سوداگران و بیگانگان در این شهر سود بسیار می‌برند. نام اهواز با كالاهای شكر و پارچه، در همه جهان مشهور و به بزرگی موصوف بود و به همین جهت عرب‌ها این شهر را «سوق‌الاهواز» نامیده‌اند.
از قرن ششم هجری قمری به بعد به علت خراب شدن سد شادروان و همچنین جنگل‌ها و اغتشاشات داخلی و بروز بیماری‌های وبا و طاعون، اهواز رو به خرابی رفت تا آن كه در سال هزار و سیصد هجری قمری همزمان با حفر كانال سوئز و توجه اروپائیان رونق تازه‌ای گرفت. ناصرالدین شاه قاجار هم از این فرصت برای گسترش كشتیرانی بر روی رود كارون استفاده كرد و توسط والی خوزستان در كنار اهواز قدیم بندرگاهی به نام «بندر ناصری» احداث كرد. در پی احداث این بندر نام اهواز به «ناصریه» تبدیل شد ولی در دوره پهلوی به نام قدیمی «اهواز» خوانده شد.
مراكز دیدنی
رودخانه كارون
گورستان زرتشتیان
صنایع و معادن
از نظر صنعتی شهرستان اهواز شاهرگ حیاتی استان خوزستان محسوب می شود ودر آن كارخانه‌های و كارگاه های‌بزرگ صنایع‌غذایی، معدنی، فلزی، شیمیایی تاسیس شده است. رونق كشاورزی و صنایع در منطقه سبب رونق بازرگانی‌شده و انواع تولیدات صنعتی از قبیل ورق آهنی، لوله، پروفیل، پارچه متقال، مخازن تحت فشار و مبدل‌های حرارتی، انواع آهن آلات، نفت و تولیدات كشاورزی مانند گندم، جو، تره بار، خرما از مهم‌ترین صادرات این منطقه محسوب می شود.
كشاورزی و دام داری
اقتصاد شهرستان اهواز بر اساس صنعت، كشاورزی و دام داری استوار است. از دیر باز كشاورزی در حوالی اهواز رواج فراوان داشته و سابقا زمین های رسوبی و حاصل خیز اهواز بوسیله سدهای بزرگ «بند قیر» و سد اهواز آبیاری می شده اند و در سالیان اخیر با بستن سد كارون اراضی فراوانی به زیر كشت رفته اند. از عمده ترین فرآورده های كشاورزی اهواز خرما، نیشكر، گندم، جو، برنج، تره بار را می توان نام برد كه از این میان خرما، نیشكر و تره بار جنبه صادراتی دارند. دامداری نیز از فعالیت های قابل توجه این شهرستان به شمار می رود كه البته از تولیدات دامی، ۸۰ درصد به مصرف نیازمندی های محلی می رسد و مازاد آن به شهرهای مجاور صادر می گردد.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
اهواز قدیمی ترین شهر خوزستان است كه در كتیبه های باستانی از آن نام برده شده است. نام اهواز در ابتدا (دوره عیلامیان) «اوكسین» بوده و سپس درزمان ساسانیان به «هرمز شهر» تبدیل شده است. مورخین بنای آن را به اردشیر بابكان و عده ای نیز به دوران حكومت شاپور اول و از طرفی به دوران هخامنشیان نسبت می دهند. نام اهواز با كالای شكر و پارچه در همه جهان مشهور و به بزرگی موصوف بود وبه همین جهت بعد از حمله اعراب به ایران نام آن به سوق الاهواز یعنی بازار هوزی ها تبدیل شد. البته اصل و ریشه هوز اشاره به قبیله ای بوده كه در اهواز زندگی می كردند و نیز به معنی نیشكر هم آمده است. ساسانیان بناهای زیادی در اهواز و پل ها و سدهایی بر روی كارون بنا كردند، اما از قرن ششم به بعد به علت خراب شدن سدها از جمله سد شادروان و نیز جنگ ها و اغتشاشات داخلی، اهواز ویران شد و در زمان ناصرالدین شاه قاجار به رونق دوباره ای دست یافت. علت رونق این منطقه حفر كانال سوئز در مصر و توجه اروپاییان به منظور بهره برداری سیاسی به جنوب ایران بود كه تحولاتی را در بازرگانی این شهر بوجود آورد. ناصرالدین شاه از این فرصت برای گسترش كشتیرانی برروی كارون استفاده كرد و توسط والی خوزستان در كنار اهواز قدیم بندر گاهی به نام بندر«ناصریه» ایجاد كرد ولی سال های بعد این شهر نام قدیمی خود اهواز را باز یافت.
آنچه در مورد اهواز باید بدانید:
اهواز یكی از كلان‌شهرهای ایران است، كه در بخش مركزی شهرستان اهواز قرار دارد و به‌عنوان مركز استان خوزستان شناخته می‌شود. جمعیّت این شهر طبق آمار رسمی سال ۱۳۹۰ برابر ۱٬۱۱۲٬۰۲۱ نفر می‌باشد، كه به‌عنوان هفتمین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار می‌آید. اهواز در موقعیت جغرافیایی ۳۱ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی، در بخش جلگه‌ای خوزستان و با ارتفاع ۱۲ متر از سطح دریا واقع شده‌است.
شهر اهواز با مساحت ۱۸۶۵۰ هكتار، به عنوان یكی از شهرهای وسیع ایران، محسوب می‌شود. شركت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب كه بزرگترین تولیدكننده نفت ایران به‌شمار می‌آید، در اهواز مستقر می‌باشد، همچنین شركت ملی حفاری ایران كه بزرگترین شركت حفاری كشور محسوب می‌شود نیز در اهواز متمركز می‌باشد. برخی از بزرگترین كارخانه‌های مادر كشور در این شهر جای دارند. رودخانه كارون پرآب‌ترین رودخانه ایران، با سرچشمه گرفتن از كوه‌های بختیاری، با ورود به اهواز، این شهر را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌كند.
آلودگی هوای اهواز:
بر اساس آمار رسمی، اهواز پس از اصفهان و تهران، بیشترین آلودگی هوا را دارد. میزان آلودگی هوا در این شهر روزبه‌روز افزایش یافته و شدیدتر می‌شود. مهم‌ترین علت آلودگی هوای اهواز، گردوغبار و حمل‌ونقل درون‌شهری است و دیگر عامل آلودگی‌ها گسترش افسارگسیخته بافت شهری و رسیدن آن به كارخانه‌هایی مانند ایران كربن و فولاد خوزستان است.
بارها از طرف سازمانهای مختلف همچون سازمان حفاظت محیط زیست استان خوزستان اعلام شده كه اهواز ۸ برابر بیش از حد مجاز آلوده‌است، به همین دلیل بیشتر پروازها لغو و مدارس و كودكستانهای این شهر تعطیل می‌شوند، برخی سازمانهای دولتی دلیل این گرد و غبار را آلودگی ناشی از گرد و غبار صحرای عربستان و جنوب عراق و همچنین نبود بارش باران و نبود پوشش گیاهی در برخی مناطق خوزستان دانسته‌اند. دامنهٔ گسترش این آلودگی به استان‌های ایلام، لرستان و برخی از شهرهای استان فارس و بوشهر نیز بروز كرده.
بر اساس برنامه‌های سازمان محیط زیست، در صورت افزایش ۵۰۰ هكتاری پوشش گیاهی در شهر اهواز، و انجام پروژه كمربند سبز، بین چهار تا شش درجه از گرمای هوا در اهواز كاسته خواهد شد، و آلودگی هوا نیز تا حد چشمگیری پایین خواهد آمد. وانگهی از پاییز ۱۳۸۵ كل استان خوزستان درگیر پدیده توفان خاك شده‌است كه زیان‌های مالی و جانی فراوانی به بار آورده‌است و گمان نمی‌رود با این برنامه‌ها بتوان آن را ناپدید یا كم نمود.
در سال ۲۰۱۱ بر پایه‌گذارش سازمان بهداشت جهانی شهر اهواز آلوده‌ترین شهر جهان شناخته شده‌است.
بحران زیست‌محیطیِ ریزگردهای اهواز:
این بحران باعث شده‌است شهر اهواز -مركز این استان- از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یكی از آلوده‌ترین شهرهای جهان شناخته شود كه باعث مشكلات تنفسی ساكنان این شهر شده‌است. احتمال آلوده بودن این ریزگرد به مواد رادیواكتیو نگرانی‌های گسترده‌ای در مورد تأثیر این پدیده بر سلامت شهروندان بوجود آورده است. سالانه حدود ۲۲ هزار نفر در استان خوزستان به دلیل مشكلات ناشی از آلودگی هوا و ریزگردها به بیمارستان و مراكز درمانی مراجعه می‌كنند. در آبان ۱۳۹۴ در پی بارش باران اسیدی در این استان، برای صدها نفر مشكلات تنفسی پیش آمد كه آنان را به بیمارستان كشانده و به بستری‌شدن بیش از یكصد نفر منجر شد.
مكان های دیدنی و تفریحی اهواز:
رود كارون:
زمانی كارون بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه‌ی ایران بود و برای جنوبی‌های كشورمان مكانی خاطره‌ساز محسوب می‌شود اما امروزه این رودخانه در معرض خطر كم‌آبی و خشكی قرار دارد. رود كارون با ۹۵۰ كیلومتر طول، طولانی‌ترین رود ایران است كه سرچشمه‌ی اصلی آن زردكوه بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری است.
كارون كه آب آشامیدنی اهواز از آن تامین می‌شود، گنجایش آن را دارد كه به مكانی تفریحی بسیار پررونقی تبدیل شود و میزبان گردشگران داخلی و خارجی باشد. این رود در ۲۰ بهمن سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسید.
رود كارون طولانی‌ترین رود ایران است
بازار عبدالحمید:
بازار عبدالحمید قدیمی‌ترین بازار اهواز است كه در خیابان نظامی یا نظری‌پور، بین خیابان نادری و امام خمینی قرار دارد. كاروان‌سرای شیخ خزعل در این بازار قرار دارد. این بازار زمانی بازار اصلی و مركز خرید شهر بود. در آن دوران بیشتر اهالی ثروتمند شهر و اشراف‌زادگان بیشتر از بازار عبدالحمید خرید می‌كردند اما امروزه جزو بازارهای ارزان شهر شده و دیگر خبری از زرق‌وبرق قبلی آن نیست. قدمت این بازار به بیش از یك قرن می‌رسد.
بازار كاوه اهواز :
بازار كاوه متعلق به دوران پهلوی است و علاوه بر میوه وسبزی تازه، سوغاتی‌های اهواز را هم می‌توانید از آنجا بخرید. ماهی و میگوی تازه، كلوچه، خرما، رطب، شیره‌ی خرما، ارده، حلوا شكری و حلوا ارده اجناسی هستند كه به وفور در این بازار پیدا می‌شود. بوی ترشی‌های خوشمزه‌ی جنوبی هم به مشام‌تان خواهد رسید. حتی می‌توانید به عنوان سوغاتی از ادویه‌های خوش‌عطر این بازار تهیه كنید.
موزه هنرهای معاصر اهواز:
موزه‌ی هنرهای معاصر اهواز در سال ۱۳۳۸، در ۲ طبقه و با ۵ گالری شروع به كار كرد. در گنجینه‌ی این موزه ۷۰ اثر نگهداری می‌شود كه ۶۰ اثر آن متعلق به هنرمندان استان خوزستان و ۱۰ اثر آن متعلق به هنرمندان دیگر استان‌ها است. در این موزه همایش‌ها، كارگروه‌ها، دوره‌های آموزشی هنری مختلف و سمینارهای هنری برگزار می‌شود.
بنای معین التجار اهواز:
این بنا در زمان ناصرالدین شاه قاجار در اهواز بنا شده است. در واقع این سازه كاروان‌سرایی در نزدیكی پل سفید است كه در بافت قدیمی شهر اهواز قرار دارد. سرای معین‌التجار، سرای بازرگان برجسته‌ی بوشهری، حاج محمد تقی معین‌التجار بوده و امروزه به مكانی برای بازدید گردشگران تبدیل شده است. این بنا در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۷۷ با شماره‌ی ۲۱۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل سفید اهواز:
پل معلق یا پل سفید یكی از مهم‌ترین نمادهای اهواز است و شاید بسیاری از ما تصویری كه اهواز داریم، تصویر روخانه‌ای بزرگ است كه پلی معلق روی آن قرار دارد. این پل در سال ۱۳۱۵ روی رودخانه‌ی كارون ساخته شد و گفته می‌شود نخستین پل معلق ایران است. از این پل می‌توانید عكس‌های بسیار زیبایی از كارون بگیرید و یادگاری خوبی از سفر به اهواز داشته باشید. پل سفید در ۲۶ آبان ماه ۱۳۷۸ با شماره‌ی ۲۴۹۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دانشكده سه گوش اهواز:
دانشگاه سه‌گوش در كرانه‌ی رود كارون قرار دارد. ساختمان این دانشگاه در سال ۱۳۰۸ به عنوان ساختمان بانك ملی مركزی در اهواز افتتاح شد و ۳ سال بعد، آن را به استانداری تبدیل كردند. در طول جنگ جهانی دوم كه اهواز به اشغال متفقین در آمد، این ساختمان به مقر ارتش آن‌ها تبدیل شد. در نهایت در سال ۱۳۳۶ این بنا به دانشكده‌ی پزشكی دانشگاه جندی شاپور بدل شد و از همان دوران، كاربری فرهنگی داشته است. از سال ۱۳۶۵۰ تا ۱۳۸۹ از این ساختمان به عنوان دانشكده‌ی ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه جندی شاپور استفاده می‌شد اما در حال حاضر در حال تعمیر و مرمت است.
ساختمان سه‌گوش حدود ۳ هزار متر مساحت دارد و شكل مثلثی آن سبب شده كه آن را سه‌گوش بنامند. شما می‌توانید ویژگی‌های خاص معماری دوره‌ی پهلوی، یعنی قوس‌های دایره‌ای شكل ایوان و رواق‌های حیاط مركزی را د این سازه مشاهده كنید. طرح كاشی‌كاری ایوان با آجر دقیقا تكرار شده كه این را هم می‌توان از برجسته‌ترین ویژگی‌های معماری آن محسوب كرد.
دانشگاه سه‌گوش اهواز در كرانه‌ی رود كارون قرار دارد
كلیسای سورت مسروپ:
كلیسای سورت مسروپ یكی از جاذبه‌های گردشگری اهواز است كه در محله‌های مركزی اهواز قرار دارد. این كلیسا در سال ۱۳۴۷ توسط ترداد داویدیان ساخته شد كه از كارمندان شركت نفت بود.
از جاذبه‌های گردشگری اهواز، كلیسای سورت مسروپ می باشد
حرم علی ابن مهزیار:
مقبره‌ی آرامگاه علی‌ابن مهزیار یكی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای شهر اهواز است. علی‌ابن مهزیار یكی از دانشمندان و فقهای شیعه و از یاران امام رضا (ع) بود. در سال ۲۰۱ هجری قمری در محل اقامت امام رضا در اهواز، مسجدی را بنا كرده و بعد از مرگ علی‌ابن مهزیار او را در این مسجد دفن كردند. امروزه این آرامگاه مكانی است كه مردم برای زیارت و دعا سری به آن می‌زنند.
آبشار مصنوعی اهواز:
اهواز میزبان طولانی‌ترین آبشار مصنوعی خاورمیانه است كه روی هفتمین پل اهواز احداث شده است. این آبشار با نورپردازی بی‌نظیر بسیار تماشایی است. فواره‌های آب از اطراف پل به داخل رودخانه پرتاب می‌شود. اگر به اهواز رفتید، اینجا را از دست ندهید.
آبشار مصنوعی اهواز طولانی‌ترین آبشار مصنوعی خاورمیانه می باشد
پل طبیعت كیانپارس:
پل طبیعت كیانپارس اهواز دو پارك مهم این شهر را به هم وصل كرده است و نمای بسیار زیبایی دارد.
پل طبیعت كیانپارس از جاذبه های گردشگری اهواز می باشد
بازار لشكرآباد اهواز:
بازار فلافل اهواز در خیابان انوشه، محله‌ی عرب‌نشین لشكرآباد قرار دارد. این بازار مركز فروش فلافل در شهر است؛ اگر به اهواز رفتید و جزو آن دسته افرادی بودید كه مثل من عاشق فلافل و ترشی‌جاتی هستید كه كنار این ساندویچ خوشمزه سرو می‌شود، حتما و حتما بخشی از سفر خود را به بازدید از این بازار و تست كردن فلافل‌های آن اختصاص دهید.
مناطق تاریخی اهواز:
- سرای عجم. شماره ثبت ملی ۱۰۸۷۵ سال ۱۳۸۲ هجری خورشیدی، این بنا در گذشته به عنوان یك كاروانسرا و بازار شیخ خزعل استفاده می‌شده است. ویرایش
- خانه دادرس، خیابان عبدالحمید. شماره ثبت ملی ۹۷۶۴ سال ۱۳۸۲ شمسی - بنایی بازمانده از دوره قاجار ویرایش
- ساباط جنب خانه معین التجار، بازارقدیمی. شماره ثبت ملی ۲۵۴۸ - مربوط به اوایل دوره قاجار ویرایش
- معین التجار، خیابان ۲۴ متری، خیابان كاوه غربی، نبش اول. شمارهٔ ثبت ملی ۲۱۵۸ - مربوط به دوره قاجار ویرایش
- منزل نفیسی، خیابان سلمان فارسی (نادری) روبه روی پاركینگ كارون. شماره ثبت ملی ۳۴۹۴ بیست و پنجم اسفند ماه ۱۳۷۹ شمسی ویرایش
- میدان شهید بندر (چهارشیر). سال احداث ۱۳۳۸ شمسی - شماره ثبت آثار ملی۷۰۴۰ دهم دی ماه ۱۳۸۱ شمسی ویرایش
- سد قدیمی (شادروان). ویرایش
- سد شوشتر. ویرایش
- سد اهواز. متعلق به دورهٔ ساسانیان ویرایش
- دبیرستان شاپور (مصطفی خمینی)، خیابان شریعتی، جنب كلوپ ورزشی. شماره ثبت آثار ملی ۳۶۱۰ بیست و پنجم ۱۳۷۹ شمسی ویرایش
- بیمارستان امام خمینی (جندی شاپور)، شرق رودخانه كارون، بین بلوار ساحلی و خیابان ۲۴ متری ضلع شمالی باغ معین. شماره ثبت آثار ملی ۷۰۴۱ دهم دی ماه سال ۱۳۸۱ شمسی ویرایش
- منازل سازمانی راه آهن (هشت بنگله)، خیابان فلسطین روبروی فرمانداری. شماره ثبت آثار ملی ۲۵۷۵ در بیست وهفتم بهمن ماه سال ۱۳۷۸ شمسی - دورهٔ پهلوی ویرایش
- منازل مسكونی راه آهن، غرب رودخانه كارون كنار پل نادری. شماره ثبت آثار ملی ۲۵۸۷ در بیست وهفتم ماه سال ۱۳۸۷ شمسی - دورهٔ پهلوی ویرایش
- دانشكده ادبیات، ساحل غربی رود كارون كنار پل نادری ابتدای خیابان امام موسی صدر. سال احداث ۱۳۱۳ شمسی ویرایش
- دانش سرای مقدماتی، ضلع جنوبی باغ معین در انتهای خیابان شهید آهنگری (بختیاری قبلی). شماره ثبت آثار ملی ۲۶۰۵ در بیست و پنج اسفند ماه سال ۱۳۷۸ شمسی ویرایش
- سیلوی اهواز. ویرایش
- منزل ماپار، خیابان فردوسی بین شهید جهانیان وكافی. شماره ثبت آثار ملی ۴۲۲۶ در بیستم شهریور ماه سال ۱۳۸۰ ویرایش
منزل ماپار یكی از مكان های تاریخی اهواز می باشد
غذاهای سنتی اهواز:
- كباب بختیاری
- اِمگِشِت (پلو ماهی، كه از یك نوع ماهی خشك شده و شور می‌باشد)
- غذاهای دریایی كه با استفاده از ماهی طبخ می‌شوند مانند قلیه ماهی، ماهی صبور و حشو
- مُفَطَّح كه از برنج همراه با گوشت گاو یا گوسفند و همراه با مخلفات درست می‌شود و در هنگام صرف در ظرف بزرگی (سینی) جلوی مهمانان گذاشته می‌شود.