شهرستان فومَن یكی از شهرستان‌های استان گیلان است كه از شمال به شهرستان صومعه‌سرا از جنوب و جنوب غربی به خط‌الراس رشته‌كوه‌های البرز كه مرز حوزه های آبخیز كوهستان مزبور حد طبیعی فومن و طارم است. از شمال غرب به ماسال(طالش) و شرق (رشت) محدود می‌شود. این شهر با موقعیت جلگه‌ای در میان كشتزارها و باغهای اطراف خود محصور می‌‌باشد.
جمعیت
براساس سرشماری سال ۱۳۸۵جمعیت فومن (۷,۷۲۸خانوار) برابر با ۲۷,۷۶۳نفر بوده است.كل جمعیت با تفكیك سن وجنس
نام
نام این شهر در گویش گیلكی به فتح اول خوانده می‌شود.
تاریخ
خرابه‌های زیادی در اطراف شهر وجود دارند كه از دوران شكوفائی فومن به هنگام مركزیت این بخش از گیلان حكایت می‌كنند. فومن در دوران اسلامی به عنوان مركز بخش بیه پس (بخش غربی گیلان) شناخته می‌‌شد. فرمانراوایان این منطقه را عمدتاً از خانوادة«آل اسحاق» می‌‌دانند كه نسب خود را به خاندان‌های باستانی ایران از جمله به اشكانیان می‌‌رسانیدند. در زمان امیر دیباج، فومن به تصرف مغولان درآمد. پـس از قـدرت یـافتن دودمان صفوی و تصمیم شاه عباس به برچیدن حكومت‌های محلی، «خان احمد» (آخرین فرمانروای لاهیجان از دودمان آل كیا) و «محمد امین خان» آخرین فرمانروای فومن از دودمان آل اسحاق نیز از سپاه قزلباش شكست خوردند و سرتا سر گیلان زیر فرمان حكومت صفویه درآمد.
این شهر تا حدود ۹۸۰ هجری قمری، قبل از انتقال مركزیت ایالت بیه پس توسط جمشید سلطان به رشت، حاكم نشین این قسمت از گیلان بوده است. شهر فومن با این انتقال به تدریج اهمیت خود را از دست داد و به صورت یك بازار و شهر محلی درآمد و توسعه روزافزون رشت بر روی فومن سایه افكند و تا سالیان متمادی این شهر در گیلان موقعیتی حاشیه‌ای داشت، تا اینكه طی چند سال اخیر مجدداً بصورت یك شهر فعال درآمد.
قیام جنگلی‌ها از تولم آغاز شد و فومن، پناهگاه مهم میهن‌پرستان و آزادی‌خواهان شد.
فومن در ۲۵ كیلومتری غرب رشت قرار دارد و مناطق تاریخی و دیدنی ماسوله و قلعه رودخان در حوزه جغرافیایی این شهرستان واقع شده و برای دیدن آنها باید از این شهر گذشت. آب و هوای این شهر نیز همانند سایر نقاط جلگه‌ای گیلان، معتدل مرطوب خزری است.
شهرستان فومن دارای یك بخش ؛ بخش مركزی و شش دهستان: آلیان، ماكلوان رودپیش، گشت، گوراب پس و لولمان است. و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۷۵، ۱۰۳۱۹۲ نفر می‌‌باشد .
دارای رودخانه‌ای است كه از كوهستان‌های جنوبی سرچشمه گرفته و پس از مشروب كردن اراضی به دریا و مرداب وارد می‌شوند كه عبارت‌اند از: تنیان، سیاهرود، پلنگ ور، ماسوله، رودخان، پسخان و سونگ. رودخانه‌های دیگر كه دارای اهمیت كمتری هستند دارا است مانند خوبك، لیشاوندان، پیش روبار، بلگور، زر مخ خاله، اسپند و غیره.
این شهرستان دارای شهرك و مراكز داد و ستد است كه مهم‌ترین آن شهر فومن است كه مركز شهرستان است، با مختصات جغرافیایی طول ۴۹ درجه و ۲۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه و عرض ۳۷ درجه و ۱۲ دقیقه و ۳۰ ثانیه كه به وسیله یك شاهراه عریض و آسفالته ۲۴ كیلومتری با درختان تنومند در دو طرف آن به شهر رشت مرتبط می‌شود.
مردم
مجسمه آناهیتا در فومن ساكنان فومن را گیلك‌ها و تالش‌ها تشكیل می‌‌دهند و روستاهای كوهپایه‌ای واقع در غرب فومن عموماً تالش و تالشی زبان هستند. فومن شهری است كه در میان مزارع و باغهای اطراف خود محصور شده است برنجكاری كشت چای و توتون وپرورش كرم ابریشم از فعالیتهای اصلی فومن است كه عمدتاً در اطراف شهر دیده می‌شود.
