نام نیشابور به سبب وجود معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شكل دادن به این سنگ قیمتی از امروزه نیز حرفه های قدیمی و سودمند آن دیار به شمار می رود.
در حال حاضر معادن فیروزه در شمال غرب نیشابور و دامنه های بینالود قرار دارند . فیروزه انواع گوناگونی دارد كه از جمله می توان به فیروزه عربی، شجری، شروام، عجمی (بهترین نوع فیروزه) تو خال و چاغوله اشاره كرد . فیروزه بیشتر به عنوان نگین و ترصیع در انگشتر ، گردن بند و ظروف نقره استفاده می گردد . فیروزه مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است كه شهرتی جهانی دارد. از سایر صنایع دستی می توان به قالی بافی ، سفال گری و لعاب كاری و از دیگر سوغات این شهر می توان به ساقه های ترد گیاه اساطیری ریواس و گلهای در فصل بهار اشاره كرد.
قلمدان ها و حدیث سلسله الذهب
به نقل از اقوال شفاهی و برخی مكتوبات مشهور است كه حضرت رضا (ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به شهر نیشابور وارد شده است و حدیث بلند مرتبه سلسله الذهب كه چكیده تاریخ شیعه را در خود جای داده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارك حضرت جاری گشته است. معروف است كه نیشابوریان برای كتابت حدیث قلمدان ها را باز نموده و فرمایشات حضرت را نگاشته اند . می گویند تعداد قلمدان ها متجاوز ار ۳۰ هزار عدد بوده و در قولی دیگر ۱۲ هزار عدد ذكر گشته است كه این خود حكایت از رواج هنر قلمدان سازی و میزان ادیبان ، دانایان و باسوادان این شهر فرهنگی می كند.
اگرچه امروزه این هنر در نیشابور از رواج پیشینی برخوردار نیست . اما جای تأمل است كه به یاری سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان در جهت احیای آن اقدامات عاجلی انجام گیرد.
قلمدان و حدیث سلسله الذهب
به نقل از اقوال شفاهی و برخی مكتوبات مشهور كه امام رضا (ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به نیشابور واردشده است و حدیث بلندمرتبه سلسله الذهب كه چكیده تاریخ شیعه را در خود جای‌داده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارك حضرت جاری گشته است.
اهالی نیشابور برای نگاشتن فرمایشات حضرت از قلم استفاده می‌كردند و این قلم‌ها در قلمدان‌های زیبایی نگه‌داشته می‌شده است. اگرچه امروز هنر قلمدان سازی مثل قبل در نیشابور رواج ندارد ولی این هنر درگذشته به‌عنوان یكی از محبوب‌ترین هنرهای منطقه بوده است.
فیروزه
نام نیشابور به دلیل وجود معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شكل دادن به این سنگ قیمی یكی از قدیمی‌ترین حرفه‌ها در این منطقه است. در حال حاضر معادن فیروزه در شمال غرب نیشابور و دامنه‌های بینالود قرار دارند. فیروزه انواع گوناگونی دارد كه ازجمله آن‌ها می‌توان به فیروزه عربی، شجری، شروام، عجمی (بهترین نوع فیروزه)، توخال و چاغوله اشاره كرد.
فیروزه بیشتر به‌عنوان نگین انگشتر و ترصیع در انگشتر، گردنبند و ظروف نقره استفاده می‌شود. فیروزه درواقع مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است كه آوازه‌ای جهانی دارد.فیروزه نیشابور كه بهترین نوع و گران‌ترین است به همین علت، این استان، به خصوص شهر مشهد، مركز تراش و معاملات عمده فیروزه در جهان است؛ به طوری كه مقدار زیادی فیروزه استخراجی از معادن دیگر كشورها را در مشهد تراش می دهند و از آن جا به دیگر بازارهای جهانی وارد كنند. فیروزه‌هایی كه در مشهد تراش داده می شوند به نام فیروزه خراسانی مشهورند.
