مردم هر دیار و سرزمین آداب و رسوم و آیین های سنتی خاص خود را دارند كه در گذرتاریخ به نسل های بعد منتقل شده اند.
هركدام از این آیین ها با فلسفه و هدف خاصی ایجاد شده اند و بیانگر احساسات، عواطف، نیازها و خواسته های مردم در گذشته هستند كه برخی از آن ها دارای جنبه شادی و نشاط بوده و بیانگر خوشحالی مردم هستند.
قزوینی ها نیز به مانند دیگر ایرانیان دارای آیین های سنتی با جنبه های شاد بوده اند كه برخی از آنها در طول تاریخ دچار فراز و نشیب و دگرگونی شده اما همچنان برگزار می شوند و یا حداقل به شكل نمادین هرساله شاهد برگزاری و گرامیداشت آنها هستیم.
**سمنو پزان، آیینی به مناسبت نوروز
مدیركل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری قزوین در گفت وگو با ایرنا اظهار كرد: بعضی از آیین های سنتی قزوین كه جنبه شادی و نشاط در آنها وجود دارد، خاص این استان است و بعضی نیز در دیگر نقاط كشور هم مشاهده می شوند.
محمدعلی حضرتی با بیان اینكه نوروزخوانی از جمله آیین های سنتی قزوینی هاست كه در دیگر نقاط كشور نیز رواج داشته است،افزود: امروزه دیگر این سنت به شكل عام از بین رفته است اما هرساله با برنامه ریزی میراث فرهنگی این آیین در آستانه نوروز به شكل نمادین برگزار می شود.
وی از سمنوپزان به عنوان یكی از آیین های سنتی قزوینی ها همراه با چاشنی شادی و نشاط یاد كرد و گفت: شهروندان قزوینی معتقدند برگزاری این آیین برای آنها شادی و بركت به همراه خواهد داشت.
حضرتی با بیان اینكه این آیین دارای جنبه مذهبی نیز می باشد، یادآور شد: به منظور حفظ این سنت زیبا همه ساله آیین سنتی سمنوپزان در یكی از بناهای تاریخی قزوین برگزار می شود.
وی با اشاره به اینكه این آیین همچنان در برخی نقاط قزوین رواج دارد، اضافه كرد: پخت سمنو آداب و رسوم خاصی مانند نذر و نیاز كردن دارد و بانوان قزوینی این آیین را همه ساله در هفته های پایانی سال برگزار می كنند.
**پنجاه بدر، آیینی برای در كنار یكدیگر بودن
وی از پنجاه بدر به عنوان یكی از آیین های سنتی قزوین كه علاوه بر جنبه های مختلف همچون نیایش و طلب باران دارای جنبه نشاط و شادابی است یاد كرد و گفت: این آیین سنتی خاص شهروندان قزوینی هرساله در ۱۹ اردیبهشت در باغستان سنتی قزوین برگزار می شود.
حضرتی با بیان اینكه این آیین در گذشته به منظور شكرگزاری و طلب باران برگزار می شده است، افزود: این آیین گرچه امروز بعضی جنبه های مذهبی خود را از دست داده اما همچنان آیینی برای گردهمایی شهروندان قزوینی و گذراندن یك روز خوب در كنار خانواده تلقی می شود.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین گفت: در این روز شهروندان قزوینی از بعدازظهر منازل خود را به سمت باغستان سنتی ترك كرده و عصر خود را در دامان طبیعت سپری می كنند.
حضرتی با بیان اینكه امروزه در كنار این آیین برای افزایش نشاط شركت كنندگان موسیقی های محلی نیز نواخته می شود،گفت: در این روز شهروندان قزوینی «دویماج» كه نوعی غذای محلی شامل نان خشك شده و پنیر،گردو، كشمش، پیاز و انواع سبزیجات) است درست كرده و آن را به عنوان عصرانه تناول می كنند.
وی به سابقه این آیین اشاره كرد و گفت: این آیین قدمتی پیش از اسلام دارد و پس از آن نیز با ساخت مسجد در بیرون شهر و در میان باغ های سنتی مناسك خاص این روز انجام می شده است كه البته امروزه بنای مسجد تخریب شده اما نشان می دهد این مكان نیاشگاهی برای طلب باران و یا شكرگذاری بوده است.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین افزود: این آیین هرساله با حضور جمع زیادی از شهروندان قزوینی برگزار می شود و از معدود آیین های سنتی قزوینی ها است كه با گذر ایام نه تنها كمرنگ نشده بلكه هرساله پررنگ تر می شود.
** تیرماه سیزده
حضرتی اضافه كرد: یكی دیگر از آیین های سنتی قزوینی ها كه توام با شادی و نشاط و جشن می باشد، تیرماه سیزده نام دارد كه خاص اقوام الموت است.
وی اضافه كرد: همان طور كه از نام این آیین پیداست در بعضی روستاهای الموت در سیزدهم تیرماه نوعی سنت آبپاشی و تنظیف برگزار می شود.
وی با بیان اینكه سابقه این سنت به پیش از اسلام بازمی گردد و تاكید بر قداست آب دارد،افزود: در این روز شهروندان الموتی پس از آبپاشی و تنظیف معابر از فردی كه اعتقاد به پاكی و درستكاری او دارند دعوت می كنند تا به منزل آنها رفته و میهمان خانه شان شود و این مساله را دارای بركت می دانند.
**جشن انگور، شكرانه برداشت محصول
حضرتی جشن انگور را نیز از آیین های سنتی قزوین با بن مایه های نشاط و شادابی معرفی كرد و گفت: این آیین در ایامی نه چندان دور نیز برگزار می شده اما امروزه از بین رفته است اما در برخی مناطق استان به شكل نمادین انجام می شود.
وی اضافه كرد: در این آئین، شهروندان قزوینی با حضور در باغستان سنتی قزوین به باغدارانی كه دارای فرزند ذكور نبوده و یا فرزندان آنها كوچك بوده اند در برداشت محصول انگور كمك می كردند.
وی با بیان اینكه این آیین به شكل نمادین امروزه با حضور جمعی از شهروندان با لباس های محلی كه یادآور پوشش مردم در گذشته است، برگزار شده و موسیقی های محلی نیز در آن نواخته می شود،گفت: در آیین اصلی در قزوین در پایان برداشت محصول از باغ، شهروندان در كنار یكدیگر جشن گرفته و با ایجاد روشنایی، شام میل می كردند.
** ثبت آیین های سنتی شاد قزوین در فهرست میراث معنوی كشور
یك كارشناس مردم شناسی نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: برخی آیین های سنتی شاد قزوین مانند ‘پنجاه بدر’ و ‘سیاه ببو سفید ببو’ در فهرست میراث معنوی كشور به ثبت رسیده اند.
مجتبی عباسی در خصوص آیین سنتی سیاه ببو سفید ببو افزود: این آیین به نوعی تقابل سیاهی و سفیدی است كه در ایام نوروز در دولتخانه صفوی اجرا می شود.
وی اضافه كرد: پیشتر این آیین در الموت برگزار می شده و یك جشن مردمی بوده است.
این كارشناس مردم شناسی همچنین گفت: این آیین سنتی نمایشی، در گذشته به منظور پیشواز از نوروز در اواخر اسفند ماه برگزار می شده است.
وی همچنین از ایلات به عنوان دیگر آیین سنتی برخی مناطق قزوین یاد كرد و گفت: در این آیین كه جنبه شوخی، سرگرمی و شادابی داشته چندتن از بستگان به خانه داماد رفته و وسایل او را برمی داشتند.
عباسی اظهار كرد: آیین های سنتی، مراسم های سوگواری، نیایش ها و یا جشنواره های مردمی بوده اند كه ریشه در هویت، تاریخ، فرهنگ و مذهبی مردمان دارند و حفظ آنها ضروری است.
منبع: ایرنا
