مدرسه غیاثیه یكی از آثار تاریخی استان خراسان رضوی است كه در حاشیه جنوبی روستای خَرگِرد در فاصله ۵ كیلومتری شهر خواف و در نزدیكی مرز افغانستان قرار دارد.
این مدرسه چهارگوش، ۴ ایوان دارد كه دهانه هر ایوان آن ۴.۵ متر و ارتفاع آنها ۱۱ متر میباشد. در گوشههای صحن مركزی، اطاقهای گنبددار وسیعی است كه جهت تدریس مدرسان ساخته شده است. پیرامون صحن ۳۲ حجره غرفهدار در دو طبقه ایجاد شده است.
ورودی سردرِ آن به محوطه گنبددار باز میشود و در طرفین آن ۲ اتاق گنبددار دیگر است كه به دو مناره مدور در دو گوشه بنای مرتفع مدرسه كه با سردرِ بلند آن هماهنگی دارد، متصل میشود.
بر اساس كتیبه موجود در كناره ایوان ورودی مدرسه، این بنا در سال ۸۹۶ هجری قمری به دستور خواجه غیاثالدین پیر احمد خوافی؛ وزیر سلطان شاهرخ بهادر تیموری بنا شد و به همین دلیل به «غیاثیه» مشهور گردید. این بنا نماینده كامل معماری دوره تیموریان است كه به سبك آذری ساخته شده است. معمار این مدرسه استاد قوامالدین شیرازی بود كه در حال كار روی بنا فوت كرد و كار نیمه تمام وی را برادرش غیاثالدین شیرازی كه مجموعه گوهرشاد و هرات را نیز ساخته، كامل كرد.
مدرسه غیاثیه در دوران شكوهش از بهترین دانشگاههای اسلامی بوده است.
این مدرسه در میان مدارس ایران در دقت و تنوع در كار و پلان و نیز تنوع درآمد، كاملترین نمونه است. اهمیت هنری مدرسه غیاثیه به حدی است كه پژوهشگران معروف غربی همچون ساكلیس، هرتسفلد، گرابای و برنارد اوكین در مورد آن به تحقیق پرداخته و از كتیبههای آن نسخهبرداری كردهاند.
متأسفانه مدرسه غیاثیه بعد از ۶۰ سال با ظهور سلسله صفویان از رونق افتاد كه این امر را به تعصبات شاهان صفوی نسبت میدهند.
اگرچه خرگرد امروزه روستای كوچكی بیش نیست اما شواهد موجود، از رونق آن در گذشته حكایت میكنند. این كه خواجه نظامالملك وزیر ملكشاه سلجوقی در قرن پنجم هجری قمری در اینجا مدرسه نظامیه را ساخت، نشان میدهد كه خرگرد در روزگار سلجوقیان نیز شهری درخور توجه بوده است.
در مسیر ارتباطی تایباد به خواف یك جاده فرعی به سمت روستای خرگرد و مدرسه غیاثیه كشیده شده است.









