باغ شاهزاده یا باغ شازده زیباترین باغ تاریخی ایران محسوب میشود. این باغ در حدود ۲ كیلومتری شهر ماهان و حوالی شهر كرمان و در دامنه كوههای تیگران واقع شده و مربوط به اواخر دوره قاجاریه میباشد. این باغ با مختصات جغرافیایی۳۰ درجه و ۱ دقیقه عرض شمالی و ۵۷ درجه و ۱۷ دقیقه طول شرقی میباشد. ارتفاع این منطقه از سطح دریای آزاد ۲۰۲۰ متر است. این باغ مساحتی قریب به ۵/۵ هكتار دارد. دو مجموعه شرقی و غربی دارد. كوشك یا همان عمارتهای آن بسیار زیباست و به صورت دو آشكوبه ساخته شدهاست و سر در آن از معماری خیلی زیبایی برخوردار است كه آن را از سایر باغهای ایرانی متمایز و ممتاز میسازد. فوارههای آن چشم هر بینندهای را نوازش میدهد. این فوارهها كه در طول باغ قرار دارند زیباترین فواره باغهای ایرانی هستند. زیرا سایر باغهای ایرانی كمتر فواره داشتهاند و یا اگر داشتهاند به این زیبایی نبودهاند. فوارههای زیبای باغ شاهزاده بر اساس اختلاف ارتفاع و نه هیچ نیروی دیگری فعال هستند كه این خود دلیلی بر هوش و ذكاوت مردمان كرمان زمین است. طول باغ شاهزاده كرمان ۴۰۷متر و عرض آن ۱۲۲ متر است. و بزرگترین و زیباترین باغ تاریخی ایرانی محسوب میشود. این باغ همه ساله و به ویژه در فصل تابستان و بهار شاهد بازدید تعداد بیشماری از گردشگران از نقاط مختلف كشور است كه این باغ دیدنی و دلفریب را برای تماشا انتخاب میكنند واقع شدن منطقه در مسیر عبوری كرمان به بم و در مسیر جاده كهن ابریشم از عواملی است كه این محل را برای احداث یك باغ اشرافی مناسب می ساخته است. باغ شاهزاده به گونهای استقرار یافته كه حداكثر استفاده از مناظر بدیع داخلی را به صورت زیر امكان پذیر میسازد: در بدو ورود، به ویژه در طبقه فوقانی سردر خانه به غیر از دیدها و مناظر بیرونی باغ، منظره چهارباغ و در جهت عكس آن منظره كوه را امكان پذیر میسازد. این مناظر عمده یعنی رؤیت حركت آب، حوض ها و آبشارها هركدام به نوبه خود تأكیدی بر محورهای عمود بر محور اصلی دارند و توأم با نظام گیاهی مناظر بدیع داخلی را ارائه میدهند.
این باغ ابتدا به دستور محمد حسن خان سردار ایروانی حاكم وقت كرمان ساخته شد و بنای درون آن بعداً توسط عبدالحمید میرزا ناصرالدوله حاكم كرمان طی یازده سال حكمرانی وی (۱۲۹۸ ه . ق تا ۱۳۰۹ ه. ق) ساخته شد و با مرگ وی نیز بنای آن نیمه تمام رها شد. گفته میشود وقتی خبر پپ ناگهانی حاكم را به ماهان میبرند، بنّایی كه مشغول تكمیل سردر ساختمان بود تغار گچی را كه در دست داشته محكم به دیوار كوبیده و كار را رها كرده و فرار نموده است. به همین علت جاهای خالی كاشیها را بر سردر ورودی میتوان دید. تاریخ بنای باغ ۱۲۷۶خورشیدی است.
این باغ از نمونه باغ تختهای ایرانی است و در زمینی مستطیلی شكل به مساحت پنج و نیم هكتار بنا شده و دارای سردر ورودی بسیار زیبایی است. بناهای باغ عبارتند از كوشك اصلیهو یعنی سكونتگاه دائمی و یا فصل مالك كه در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سردر خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال كرده و در دو طبقه بنا گردیده است. طبقه فوقانی دارای اتاقهایی است كه برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شدهاند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت دیواری مركب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است . این باغ علاوه بر سردر، شامل عمارت شاهنشین و حمام نیز میباشد. در حال حاضر قسمت شاهنشین، به یك رستوران تبدیل شده و توسط بخش خصوصی اداره میشود.
در این باغ درختان میوه متنوعی به چشم میخورند و در جلوی عمارت هم حوضها و فوارهها آبنمای زیبایی را تشكیل دادهاند. منبع آب باغ رودخانه كوچك تیگران است. مسعودی بنای این باغ را از جنبههای مختلف معماری و نقش آب در آن بررسی كرده است .
هر ساله گردشگران از این باغ زیبای ایرانی بازدید میكنند و از زیبایی و طراوت آن لذت میبرند. باغ شاهزاده در تاریخ سی ام تیرماه ۱۳۹۰ به ثبت جهانی یونسكو رسیده است.
در زمستان ۱۳۹۲ خبری منتشر شد در این خصوص كه با هشدار رسمی یونسكو به سازمان میراث فرهنگی، در صورت تملك بخشهایی از این باغ توسط بخش خصوصی و تبدیل عمارتهایی از آن به اقامتگاههای گردشگران و مسافران، یونسكو اقدام به خروج نام این باغ از فهرست جهانی خود مینماید. در بیانیه یونسكو اعلام شدهاست كه هرگونه تغییر و بازسازی اماكن تاریخی ثبت جهانیشده باید زیر نظر این سازمان و با اجازه آن انجام شود كه حضور بخش خصوصی در بخشهایی از این باغ، از جمله موارد نقض این قانون محسوب میشود.





