وضعیت جغرافیایی:
این روستا در منطقه جلگه ای و كنار جاده كپورچال –آبكنار و در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۱۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه واقع و در سال ۱۳۶۱ شمسی دارای نسق یكصدساله بوده و از نظر ثبتی جزو بخش ۷ انزلی و سنگ شماره ۸ كه مسافتش تا كپورچال ۵ كیلومتر و تا انزلی ۲۵ كیلومتر می باشدو محدود است از شمال به روستای های سیاوزان و علی آباد –از جنوب و جنوب غربی به خلیل محله و جنگل بهمبر و هفت دغانان و از شرق به سیاه خاله سر و مرداب انزلی و از غرب به رودخانه شیل وسعت كل روستا ۲۰ كیلومتر مربع است.
قدمت شیلسر:
((رابینو))در سال ۱۹۱۱ میلادی((۱۲۹۰ شمسی-ن))در صفحه ۱۲۲ ولایات دارالمرز ایران-گیلان شیلسر را جزو دهات آبكنار می نویسند كه تابع طالشدولاب می باشد ولی بازماندگان خانواده های اولیه ورود اولین خانوار در شیلسر را حدود ۳۰۰ سال میدانند.
وجه تسمیه:
روستای شیله سر كه ((شیلسر)) درست تر بنظر میرسد و البته ((شیلسر و خلیل محله ))نیز نامیده اند واژه ایست از دوكلمه ((شیل)) و ((سر)) كه شیل عبارت است از وسیله ای جهت صید ماهی در رودخانه ها كه در بخش تاریخچه شیلات مشروحا به دان اشاره شده است و ((سر ))نیز به معنی ((محل)كه برگردان فارسی میشود ((محل شیل)).
با بررسی و تحقیقات از معمرین و آگاهان محلی چنین استنباط میشود كه نام روستا از شیل گرفته شده و این رودخانه از رودخانه شفارود در منطقه طوالش از حدود پل ((پونل))شاخه ((به زبان محلی خاله))شده و پس از گذشتن از ((گیل دولاب تالش)) به چاپ رود ملحق و از روستای مزبوربه مرداب می ریزد و چون در گذشته به علت عمق زیاد و فراوانی ماهی در آن ((شیل))می بستند به ((رودخانه شیل)) معروف گردید كه البته برای صید ماهی و اجاره این رودخانه از دولت رقابت های زیادی صورت میگرفت .
((رابینو)) در صفحه ۱۷۰ ولایات دالمرز می نویسد:
(شیل جریان آب وسیعی است كه به وسیله مجرائی از شفارود به آن میرسد بزرگتر میگردد و نام امیر اصلان خان پسر علیقلی خان طالشدولابی به امیر كنده معروف میشود و این نامگذاری به سبب آن است كه این شخص سدی بر رودخانه شفا رود در پای پل پونل برای گرداندن قسمتی از آب رودخانه شیل ایجاد كرد زیرا دهكده های شمال غربی مرداب برای مزارع خود آب كافی نداشتند شیل در سه شاخه ((شیل سر))((كچلك))((صافخاله)) وارد مرداب میشود .كچلك و صافخاله و كپورچال رودهای كوچكی هستند كه پس از مشروب كردن چای بیجار و كچلك و كپورچال وارد مرداب میشوند).
اقوام اولیه:
بطوریكه آگاهان و پیر مردان محلی اظهار میدارند كه در بدو امر چند خانوار از روستای آبكنار و اشتركان به محل فعلی شیلسر وارد و به آبادی محل میكوشند و بقیه خانواده ها به تدریج از نواحی ضیابر فومن طالش و حتی از مازندران به این روستا وارد شدند.
در باره دو خانواده قدیمی تر با استفاده از اطلاعات آقای رشید مجیدی خصوصا آقای قاسم محسنی كه هر دو پسر عمو وبازنشسته آموزش و پرورش هستند به بررسی آتها می پردازیم:
(مشهدی علی با خانواده خود حدود ۳۰۰ سال پیش از آبكنار به شیلسر فعلی وارد گردید.پسرش كربلائی مجید و پسر یاد شده نیز كربلائی محمد علی بوده كه دارای پنج پسر به نامهای میرزا حسن –مشهدی محسن – میرزا مهدی- اصغر مجیدی مقدم و اكبر مجیدیان كه آنان هم فرزندانی بشرح زیر دارند كه به خانواده های مختلف تقسیم میكردند.
میرزا حسن:دارای فرزندانی بنامهای مجید مجیدی-حمید مجیدی-بابا مجیدی.
مشهدی محسن :چهار پسر بنامهای جواد محسنی –حاج صفر محمد محسنی –عیسی محسنی –قاسم محسنی (دونفر اخیر فرزند نداشتند).
میرزا مهدی :پسرش مشهدی حسین فردادی.
اصغر مجیدی مقدم :چهار پسر بنامهای محمد-ابراهیم-رشید-محمدعلی
اكبر مجیدیان:سه پسر بنامهای فرهاد-كاس آقا-عزیز.
مجید مجیدی:اسماعیل –حسن
حمید مجیدی:كاظم – عظیم-ناظم-رحیم-ربیع
بابا مجیدی:محمود-هیبت اله-حجت.
جواد محسنی:قاسم-محسن-دو دختر.
مشهدی حسین فردادی:سیف علی-مهدی-احمد-وجیه اله – فریدون-هژیر).
(كربلائی غلام تقریبا همزبان با مشهدی علی از اشتركان كه از اشتركان كه سابقا دارای آبادی به شیلسر وارد گردیده كه دارای سه پسر بنامهای جمال-عباس-مشهدی عاشور بوده كه فرزندان آنها و خانواده هائی كه از آنان شاخه شده اند بشرح زیر میباشد.
جمال :دارای چهار پسر بنامهای رحمت جمالپور – حسنعلی عاشوری- احمد عاشوری-غلامعلی قمری.
عباس :سه پسر بنامهای داود غلامی-حبیب پور غلامی – زین العابدین .
رحمت جمال پور:فرزندان اسكندر-فرهاد – عسكر.
حسنعلی عاشوری:پسران بنامهای علی –قربان –رجب.
احمد عاشوری :پسران علی اصغر-محمود.
غلامعلی قمری:پسران عزیز – جعفر-محسن-داریوش.
داود غلامی:ناصر-نادر-منصور-پرویز-عباس-ناظم- ربیع- رحیم
حبیب پور غلامی:ابوالفضل – طالب – یعقوب – قدرت.
زین العابدین عباسیان:قاسم – حسن- غلامحسین.
تقی شمسی:رشید – رسول – محرمعلی – جواد .
رجب خوشوقت :حسین – حسن – نجفعلی –یحیی.
محمد علی حسینی:دارای یك پسر بنام اسماعیل – و اسماعیل دارای سه پسر بنامهای گداعلی – احمد – سجاد.
بنا بگفته بسیاری از پیرمردان كربلائی ملاغلام جداعلای نامبردگان فوق در جوانی به نجف اشرف رفته و پس از ۷ سال طلبگی به شیلسر وارد گردید:
آقای اسكندر جمال پور اظهار میدارد (مرحوم ملاغلام دو همسر داشته یك همسرش كه از كرگان بوده یكی در اشتركان كه از آن نیز اولادانی و خانواده هائی شاخه شدند و از همسر اشتركانی خانواده های ذكر شده فوق بوجود آمدند).
(مرحوم سید هاشم نیز از نجف به شیلسر وارد پسرش سید عیسی در حدود ۷۲ سال پیش فوت كرده و دارای سه پسر بنامهای سید هاشم – میر صادق –سید پیله آقا بود كه :
سید هاشم هاشمی :پسرانش بنامهای سید عیسی – سید جلال .
میر صادق هاشمی مقدم:پسران سید مصطفی – سید رضا – سید تقی – میر فتحی – میر حسین.
سید پیله اقا نوربخش:پسران به نامهای سید یحیی –سید احمد-ضمنا خانواده های نوربخش برادران ناتنی سید پیله آقا و میر صادق می باشند).
خانواده های قدیمی دیگر بعد از سه فامیل قدیمی یاد شده بالا عبارتند از:
(حسرتعلی از اشتركان وارد كه در ۱۲ سال پیش در سن ۷۵ سالگی درگذشت كه خانواده های حسرتیان و پورحسرت از وی باقیمانده است).
جمعیت طبق آمار سرشماری رسمی:
سال ۱۳۳۵ شمسی ۶۰۵ نفر ۳۱۱ مرد ۲۹۴ زن
سال ۱۳۴۵ شمسی ۶۷۰ نفر ۳۳۱ مرد ۳۳۹ زن در ۱۰۶خانوار.
سال ۱۳۵۵ شمسی ۶۵۶ نفر ۳۲۳ مرد ۳۳۳زن در ۱۱۷ خانوار.
سال ۱۳۶۵ شمسی ۶۶۱ نفر در ۱۱۸ خانوار كه ۳۷۱ نفر با سواد می باشند .
سال ۱۳۶۶ شمسی ۸۰۰ نفر در ۱۳۰ خانوار (آمار غیر رسمی از طریق آگاهان مجلسی وسیله اداره كشاورزی بدست آمده).
كشاورزی:
شغل اكثر اهالی كشاورزی كه كاشت برنج در درجه اول اهمیت قرار دارد و آمار سال ۱۳۶۶ شمسی كه وسیله اداره كشاورزی انزلی از طریق آگاهان محلی تهیه شده بشرح زیراست:
(برنجكاری ۲۴۱ هكتار-صیفی كاری ۸ هكتار –سبزیكاری ۸/۰ هكتار-حبوبات ۷ هكتار – باغ میوه ۳ هكتار و دارای ۳۰۰ راس گاو نر و ماده -۱۴۵ راس گوساله – ۵۰ راس اسب ۳۰۰۰ قطعه طیور بوده و از ۳۵ دستگاه تیلر – ۲۰ دستگاه پمپ آب -۲۰ دستگاه –خرمنكوب –یكدستگاه برنجكوبی استفاده شده است).
طبق آمار اداره نوغان انزلی در این روستا ۲۵ نفر از اهالی ۵۴ جعبه تخم نوغان را مورد بهره برداری قرار دادند.(تقریبا ۱۶۲۰ كیلو تولید پیله ابریشم داشته اند –ن)البته تولید پیله در گذشته در این روستا رواج داشته است.
آب زمینهای كشاورزی از رودخانه شیل –كهنه رودبار ((رودخانه كهنه)) و از گیل چالان سمت جنوب شرقی چاپ رود و امیر بند تامین ولی رودخانه شیل اكثرا در اوایل پاییز طغیان و مرتبا به اهالی صدمات و خسارات نیز وارد میسازد و حتی درختها و شالیزارها و خانه ها و انبارهای اهالی را سیل می برد و این بزرگترین مشكل اهالی است.
ضمنا اهالی از دوازده استخر كه از آب رودخانه چاپ تغذیه میشود استفاده مینمایند كه معروفترین استخرها به نامهای :یوسفخان –مشهدی اصغر – شیخ حسن مجیدی (دارای ۲ استخر)-مشهدی حسین –سید عیسی و استخر تازه ای كه وسیله جهاد سازندگی احدث گردیده كه بیش از ده هكتار مساحت دارد.
بنا به اظهار آقای قاسم محسنی:
(مرحوم سید باقر و پسرش كه در سال ۱۳۱۹ شمسی از فومنات به شیلسر وارد و در زمین آنان كار میكردند پیشنهاد كردند روی زمین محل كشت نیشكر بكارند كه برای این كار دو هكتار زمین در اختیار شان قرارگرفت و نیشكر كاشتند و محصول بسیار خوبی هم برداشت كردند و دستگاهی نیز آوردند برای گرفتن شیره نیشكر.
یكسال دیگر نیز بهره برداری گردید كه به علت فوت سید باقر پسرش از عهده این كار برنیامد و كشت نیشكر متوقف گردید).
آقای قاسم محسنی اضافه كرده است كه :
(در سال ۱۳۱۷ شمسی وسیله مرحوم كربلائی ابوالقاسم برادران نویری در ۵ هكتار زمین چایكاری انجام و تا سال حدود ۱۳۴۰ نیز چای برداشت میشد كه از نظر كیفیت و كمیت در سطح بسیار خوبی قرار داشت و كارخانه ای هم به منظور خشت كردن و مالش چای احداث نمودند كه متاسفانه بعد از فوت ایشان كشت چای كه می توانست در منطقه وسیعی گسترش یابد متوقف شد).
در گذشته سه دستگاه ((پادنگ آبی)) برای كوبیدن جو برنج وجود داشته كه وسیله فشار آب به پره های چرخ آن كار میكرد ولی امروز یك كارخانه برنجكوبی دارد و آرد هم میكند.
متفرقه:
مدارس:مدرسه این روستا قبلا در مسجد محل بوده تا اینكه در سال ۱۳۴۱ یك دبستان قبلی احداث گردید و نام دبستان را ((فلاح)) گذاردند كه نام كارگری بود در حین كار از بالای سقف سقوط كرده بود.
آخرین آمار در خرداد سال ۱۳۶۸ شمسی دبستان مختلط فلاح دارای ۵ كلاس با ۹۵ دانش آموز و با ۷ معلم میباشد.
درمانگاه:این روستا فاقد درمانگاه است و دارای یك مامای محلی به نام سلمه قنبری بوده كه به علت پیری از انجام وظیفه خودداری و یا مورد اعتماد نیست و اهالی زانوی خود را به بندرانزلی میرسانند.
حمام:روستا فاقد حمام است و در بسیاری از مناطل حمام خصوصی وجود دارد.
آب:اكثر خانه ها از آب لوله كشی كه از چاه نیمه عمیق و از منبع آب فلزی هوائی تامین میشود استفاده مینمایند لیكن بعلت آهكی بودن آب قابل نوشیدن نیست و از آن برای شستشو استفاده میشود و برای نوشیدن اهالی آب چاه را ترجیح میدهند و البته بعضی نیز از همان آب لوله كشی استفاده میكنند.
برق:روشنائی روستا از شبكه برق انزلی تامین میشود.
مساجد:بنا به اظهار آقای قاسم محسنی :شیلسر دارای یك مسجد است.ابتدا مسجد كوچك وقدیمی بوده ولی در حدود سال ۲۷-۱۳۲۸ شمسی مرحوم كربلائی ابوالقاسم برادران نویری كه مردی واقعا خیر و خدمتگزار بوده با اهدای زمینی پیشگام شده با همیاری مردم مسجد فعلی را احداث و برای سفال سرپوش مسجد دستگاه سفال زنی از ((لارسر)) طالشدولاب آورده و در حدود سال ۱۳۵۰ مسجد وسیله معتمدین محل تعمیر اساسی یافته و سرپوش مسجد را از سفال به حلب سفید تبدیل كردند. طول مسجد حدودا ۲۸ متر و عرض آن حدود ۱۲ متر و ارتفاع حدود ۵/۳ متر است و تصمیم دارند شیروانی مسجد را بردارند و ارتفاع مسجد را بحد كافی بلند كنند تا برای بانوان بالكن احداث نمایند.زیرا فعلا مسجد را از طول دو نیم كردنده اند برای زنانه و مردانه.
گورستانها:این روستا دارای یك قبرستان كوچك و قدیمی است كه در داخل آبادی و در جوار مسجد قرار دارد و معمرین محلی میگویند كه بارها در حین دفن مرده ای مشاهده گردید اسكلت مرده ای وجود دارد و این نشانه قدمت گورستان است ولی آماری كه بتوان قدمت آنرا نشان دهد وجود ندارد.
امامزاده:در سمت جنوب غربی گورستان بقعه ای بنام سید عیسی وجود دارد كه مورد احترام اهالی است .سید عیسی فرزند سید هاشم است و میگویند هر دو دارای قامتی بلند و حدود ۲ متر داشته اند .با بررسی كه انجام گرفت درباره تاریخ فوت مرحوم عیسی اختلاف نظر وجود دارد لیكن با توجه به اینكه پسر كوچكش آقا سید پیله آقا هاشمی مقدم ۷۲ سال دارد و در حدود ۳ یا چهار ماهه بوده كه پدرش فوت مینماید میتوان تاریخ فوت آن مرحوم را ۱۲۹۶ شمسی حساب آورد كه بعدا اهالی روی قبر مرحوم سید علی اطاقكی بطول و عرض ۳*۵/۳ متر و ارتفاع حدود ۵/۲ متر احداث كردند.
میگویند در سالهائی كه وبا آمده و مردم را درو میكرد مرحوم سید علی شمشیر به دست در جاده شیلسر قرار گرفته با خواندن اورادی با جولان دادن شمشیر بیماری را تهدید به آمدن به شیلسر میكرد و این شمشیر هنوز در خانواده آن مرحوم موجود است و گاها بعضی ها كه هنوز به اعتقادات قدیمی خود پای بند هستند شمشیر را با آب شسته و آب آغشته به آن را جهت شفای بیماری به بیمار می نوشانند.
گفتنی است كه مرحوم سید هاشم هاشمی فرزند مرحوم سید عیسی و مرحوم غلام ذغالی زمانیكه اهالی با كمبود آب و نباریدن باران مواجه میشدند هر كدام از دو نفر یاد شده كه در محل بود سنگ بالای قبر سید عیسی را برداشته و آنرا بداخل آب رودخانه شیل فرو كرده و نیت میكردند كه باران ببارد و بعد از این دو نفر شیخ علی نامی كه فلج بوده سنگ مزبور را برداشته در حالیكه مردم روستا بدنبالش بودند با نوحه خوانی با فرو كردن سنگ در آب رودخانه شیل تقاضای باران میكرد.
اماكن اقتصادی : نانوایی یك باب – بقالی ۳ باب –قهوه خانه ۲ باب –جوشكاری یك باب – تعمیرگاه موتور یك باب –درب و پنجره آلومینیوم سازی یك باب –كارگاه چوب بری یك باب .
منبع:كتاب تاریخچه بندرانزلی جلد اول نوشته عزیز طویلی صفحات ۸۷۳ الی ۸۷۸
