ریپورتاژ آگهی
نوروز در محله خندان تفت

نوروز در محله خندان تفت

محله باغ خندان تفت از جمله مناطق زرتشتی نشینی است كه بافت قدیمی‌ خود را همچنان حفظ كرده است. مراسم پیشواز فروهرها و
  • 1400/12/03
  • استان : يزد
  • شهر : تفت
  • دسته : آداب محلی ایران
آدرس : استان یزد- تفت
تلفن : 66059000-021

محله باغ خندان تفت از جمله مناطق زرتشتی نشینی است كه بافت قدیمی‌ خود را همچنان حفظ كرده است. مراسم پیشواز فروهرها و مراسم جشن نوروز در این روستا با قاسم آباد تفاوت دارد. اگرچه آتش افروزی بر بام خانه‌ها ی این محل در روز نوروز اجرا نمی‌شود، اما برگزاری مراسم پنجه كوچك و پنجه بزرگ كه از ده روز قبل از نوروز آغاز می‌شود، معمول است. روزهای پنجه بر اساس اندرزهای دینی از یك سو زمان بازگشت فروهر درگذشتگان برای دیدار از بستگان خویش است از سوی دیگر بر پایه منابع اساطیری و باورهای مردمی، آفرینش انسان در روز اورمزد یعنی اولین روز سال نو به پایان می‌رسد. در این روزها در بسیاری از خانه‌های زرتشتی مراسم گهنبار، یك نوع مراسم آیینی كه شبیه خیرات است انجام می‌شود. در گهنبار موبدان آجیل خشك یا لرك و هفت میوه را با خواندن اوستا تقدیس و سپس بین مردم تقسیم می‌كنند. در روزهای پنجه و نوروز، زرتشتیان تفت در جلوی خانه‌های خود گل سفید می‌پاشند كه به معنی باز بودن در خانه به روی مهمان است. این سنت در كشورهای آسیای میانه به این صورت باقی مانده كه در روزهای پیش از نوروز كنده درختان را سفید می‌كنند. دكتر كتایون مزداپور، پژوهشگر و استاد دانشگاه علت این تفاوت زمانی را در گاهشماری‌های گوناگون می‌داند: “روز نوروز كه مطابق با تقویم قدیمی ‌در حال حاضر در اوایل تابستان است را نوروز مردگان می‌گفتند. نوروز قدیمی ‌كه الان هم در اوایل تابستان جشن گرفته می‌شود در هند نیز وجود دارد. بیاد دارم كه پدربزرگ ما همیشه در زمان این نوروز برای بزرگداشت درگذشتگان به دخمه می‌رفت و چیزهایی مثل میوه را همراه خود می‌برد و به زمین می‌زد تا بوی آنها متصاعد شود. این نوروز برای مردگان بود اما نوروز اول فروردین نوروز فصلی و برای زنده‌ها بود. در واقع دو جنبه دینی و جنبه ملی را از هم جدا كرده بودند و الان تقریبا دوباره با هم یكی شده است. در بعضی مناطق اعتقاد به اهمیت دینی دارند و فقط اهمیت آئینی صرف نیست. مثلأ در تفت در تابستان در نوروز آتش روشن می‌كنند و همانطور مراسم قدیم را نگه داشته اند. در حقیقت در جامعه زرتشتی یك تلفیق بین آئین ملی و آیین دینی هست كه اینها را به هم انطباق می‌دهد.” در مراسم “میله گل سرخ” در مزار شریف، هفت میوه خشك در آب ریخته می‌شود و در روز نوروز بر سفره نوروزی قرار داده می‌شود. بوی خوش و تمیزكردن خانه از دیگر سنت‌هایی است كه برای استقبال از اجداد و نیاكان در ایام پنجه به آن توجه شده است. آنطور كه رستم كاووسیان می‌گوید، خانه و كاشانه كثیف باعث آزردگی روان فروهر درگذشتگان می‌شود: “ما زرتشتیان به اورمزد و فروردین ماه كه جشن تازه شدن طبیعت است بسیار اهمیت می‌دهیم و آن را بسیار نیكو می‌شماریم. در پیشاپیش آن خانه تكانی‌هائی انجام می‌دهیم و معتقدیم تمام زندگی ما باید پاك باشد. در شب عید حتما خانه تكانی باید انجام شود و اگر كینه و عداوتی داریم باید حل كنیم.” ماهدخت فروهر: “ما اسفند و كندر دود می‌كنیم، تا بوی خوش بیاید و وقتی فرشته و ملائكه می‌یایند و اجدادمان به خانه سرمی‌زنند، تمیز و پاك باشد و ما را دعا كنند و نه اینكه از كثافت ما را نفرین كنند.” در آخرین روز پنجه بزرگ مراسم دینی پیش از نوروز به پایان می‌رسد. فرارسیدن بهار و آغاز سال نو برای زرتشتیان همانند همه ایرانیان، جشن رستاخیز طبیعت و لحظه فرا رسیدن شادی است. پس از تحویل سال، زن خانه آینه و گلاب پاش را بر می‌دارد و به اعضای خانواده تبریك و شادباش می‌گوید. عید دیدنی ساكنین باغ خندان در اولین روز از سال نو به شكلی خاص انجام می‌شود. در آغاز آنها دسته جمعی به درب مهر محل زندگی خود می‌روند و در كنار آتش، به نیایش و اوستا خوانی می‌پردازند. پس از آن دیداردسته جمعی از خانه‌ها آغاز می‌شود. اولین دیدار نوروزی از خانواده ای شروع می‌شود كه در سال قبل درگذشته ای داشته است. این مراسم كه نو عید نامیده می‌شود، در سكوت برگزار می‌گردد. بر روی سفره نوروزی كه مهمانان گرداگرد آن می‌نشینند، عكس درگذشته معمولا در كنار سبزه نوروزی قرار دارد. پرویز ورجاوند پژوهشگر فرهنگ زرتشتیان می‌گوید مراسم نو عید حضور نمادین شخص درگذشته در مراسم نوروزی است: “بازدید از خانه كسی كه در گذشته ای دارد برای سوگواری نیست. همانطور كه در تصوف ایرانی مسند شیخ یا پیر را حتی اگر خودش حضور ندارد انداخته می‌شود و همیشه احساس حضور آن پیر در جمع وجود دارد، در مراسم نوروزی هم وقتی یك نفر از خانواده ای درگذشت، به دیدن او می‌رویم یعنی او روحأ حضور دارد و چون درگذشته و بازگشته، مهمان عزیز ما است. ابتدا به خانه او و برای دیدنی او می‌رویم؛ نه بخاطر سوگواری و تسلی بازماندگان، بلكه حضور او را همان ادامه زندگی قبلی او می‌دانیم.” پس از برگزاری مراسم نوعید، زرتشتیان با شادی و پایكوبی و نواختن ساز ضربی دایره مانند مخصوص خود كه آنرا عربانه می‌نامند، به دید و بازدید خویشان و آشنایان می‌روند. میزبان كه پیشاپیش میز نوروزی را با شیرینی‌های مخصوص و شربت و چای برای پذیرایی آماده كرده است، در ابتدا برای مهمانان خود آینه و گلاب می‌گیرد. سپس پذیرایی با خوردن نقل آغاز می‌شود و همزمان ساز و آواز و پایكوبی ادامه می‌یابد. یكی از شیرینی‌های مخصوصی كه زرتشتیان حتما بر خوان نوروزی خود می‌گذارند كماج است. كماج شیرینی كیك مانندی است كه به شیوه سنتی تهیه می‌شود. ماهدخت فروهر آن را از مهمترین شیرینی‌های لازم برای این روزها می‌داند.

 

نوروز در محله خندان تفت-5FhYDH7BkO