در حومه شهركرمان دو قلعه باستانی وجود دارد كه هردو «قلعه دختر» نام دارند. یكی قلعه ای است كه از گل ساخته شده و در ارتفاعات مابین زریسف و كوه مسجد صاحب الزمان بنا شده است.دیگری قلعه ای است سنگی كه در شمال شهر و در دست چپ راهی كه بزرند می رود واقع است و با جاده كمربندی شهرنزدیك به ده كیلومترفاصله دارد.در شمال جلگه شهر كرمان صخره ای سر به آسمان كشیده و قلعه دختر مورد بحث این نوشته بر قله این صخره بنا شده است.صخره ای كه قلعه بر فرازش ساخته شده است در حدود چهارصد متر بلندی دارد و سطح بام آن بیش از بیست هكتار است
تنها راه بام صخره از تنگه باریكی است كه در سایه انداز شمالی صخره می باشد. ظاهراً تنها راه رسیدن به محل قلعه از این تنگه است به همین مناسبت در دامنه صخره، استحكامات و دیوار و برجهای مفصلی جهت محافظت مدخل تنگه ساخته شده است.
طول دیوارهای محافظ مدخل تنگه نزدیك به نیم كیلومتراست و عرض پی سنگی آن از دو متربیشتراست.تا ارتفاع دو متر جرز را از سنگ بنا كرده اند و بر روی آن دیوار خشتی و گلی قطوری ساخته اند.
یكی از ویژگیهای این قسمت از قلعه طاق نماهائی است كه دورتا دورمحوطه را فرا گرفته و همه آنها در واقع پنجره های باز و بدون در می باشد.درداخل این محوطه بسیار وسیع آثارچند عمارت كوچك گلی دیده می شود.
دروازه محوطه رو به شمال باز می شود و خرابه های برجهای محافظ هنوز پابرجا است و محل دروازه را دقیقاً مشخص می كند.شیب محوطه محصور در برج و باروی مدخل قلعه زیاد و تند است و بعد از چند دقیقه راه رفتن شمرده بمدخل تنگه می رسید. ازاین جا دید قسمتی از دیوارها و استحكامات اصلی قلعه شروع می شود
دو برج طویل كه آثار یكی ازآنها با بیست متر ارتفاع هنوز وجود دارد،دو طرف مدخل تنگه را محافظت می نموده است.از این دو برج فقط دو «واشدگاه» به صورت و دایره باقی مانده است.بلافاصله بعد از این دو واشدگاه تنگه بدل بشكافی می شود كه صعود ازآن فقط با سبك صعود از ته چاه ممكن است.ازهمین جا ابتدای ساختمان پله عظیم چند صد متری و با عرض گاهی سه یا چهار مترشروع می شود.درحدود پنجاه مترارتفاع بالاتر پله كان به كلی فرو ریخته و راه قطعه شده است.بایستی با سرانگشتان دست و پا چند متری ازدیوار سنگی تقریباً عمودی بالا رفت و آنگاه به آرامی ازروی سنگی صاف و لغزنده بدست راست خزید و بازچند متری با نوك انگشتان دست و پا بالا رفت،آنگاه بقایای پله كان دوباره پیدا می شود و بقیه راه مثل آب خوردن سهل و ساده است.شیب پله كان معقول و حساب شده است.چهارپا،به خصوص قاطربه آسانی ازآن می گذرد.بعد از چند دقیقه دو راهی پیدا می شود كه یك راه آن ادامه پله كان است و دیگری «پاطاقی»است كه به طورمتوسط دو متر عرض دارد و طولش از نیم كیلومتر زیادتر است. دراینجا هم باقی مانده برجهای محافظ دیده می شود
اگر درپا طاق بین پنجاه الی صد متر پیش برویم منظره جالب و دیدنی قسمتی از برج و باروی واقع درسایه انداز شمالی صخره دیده می شود كه وسعت آن حیرت انگیز است. پله كان چند دقیقه دیگر ادامه می یابد، ناگهان دیوار سنگی حجیمی راه را قطع می كند این دیوار،جدا یكی ازدهها مخزن بزرگ آب قلعه است.
در قلعه، مخازن آب متعدد بنا شده است كه ظرفیت بعضی ازآنها چند صد هزار لیتر آب است. اگرارتفاع خاكی كه در سمت راست این دیوار وجود دارد بالا روید بعد از چند لحظه وارد قلعه می شوید.
صخره را به دو قسمت سایه اندازجنوبی و سایه اندازشمالی می توان تقسیم نمود. پهنای سایه اندازجنوبی صخره از سایه انداز شمالی كمتراست.سایه انداز شمالی از دو دره موازی ساخته شده است.دراین دره ها كه بزرگترآنها را دره الف و كوچكتر آنها را دره ب خواهیم خواند آثار ساختمانی جالبی وجود دارد.بر فراز یالی كه این دو دره را از هم جدا می كند آثار چند مجموعه ساختمانی دیده می شود آثار باستانی موجود در قلعه را به طریق زیر می توان درجه بندی نمود
۱-برج و بارو و استحكامات، ۲-ابنیه مسكونی، ۳- مخازن آب
۱- برج و بارو و استحكامات
محیط برج و بارو و استحكامات قلعه كه به علت طبیعی صخره به صورت دائره كاملی است بیشترازسه كیلومتراست.دراغلب نقاط دیوار صخره به صورت سطح استوانه است.
دیوارها و برجها همه از سنگ و ملاط بنا شده اند و در ساختن آنها هیچگونه سر هم بندی و اهمال نشده است.دردره الف بر لب پرتگاه و كنارآخرین مخزن آب كه به شكل دایره است بنای سنگی عظیمی باقی مانده است كه ازنظرسطح و حجم دست كم از نمای جنوبی عمارت موزه ایران باستان در تهران ندارد.كسانی كه با سبك معماری و ساختمانی بناهای سنگی دركوهستانهای ایران آشنا می باشد از درجه دقت و ظرافتی كه در ساختمان این بنا بكار رفته تعجب می كنند.انحنای ملایم و متناسبی كه به زوایای جرزها داده اند به بنا حالتی مجسمه وار داده است.
شاید علت این همه توجه و دقت به این بنا آن بوده است كه نزدیك به هفتاد درصد از مخازن آب قلعه دراین دره واقع شده است. انبوه سفال شكسته كه درنزدیك این بنا و در جوار مخزن آب دایره شكل دیده می شود می تواند قرینه این مطلب باشد كه محل تقسیم آب آشامیدنی دراین نقطه بوده است.
