مسجد اكبریه یكی از مشهورترین مساجد استان گیلان و از بناهای مهم شهرستان لاهیجان است كه در جنوب غربی شهر لاهیجان در محله گابنِه و در ضلع جنوبی خیابان كاشف غربی قرار دارد.
براساس سنگ‌نوشته مرمری كه بر دیوار ضلع شرقی مسجد نصب شده، این مسجد در سال ۱۲۳۹ هجری قمری (زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار) به وسیله حاج علی‌اكبر لاهیجانی بنا شده است.
مسجد اكبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشكیل شده است. وضوخانه مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای ۸ ستون میانی است. از وضوخانه طبقه همكف، ۳ درِ بزرگ چوبی به شبستان باز میشود. هر دو وضوخانه دارای پوشش گنبدی هستند.
شبستان مسجد به ابعاد ۱۶×۲۵ متر، دارای كاشی‌كاری‌هایی همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی می‌باشد. در قسمت میانی ضلع جنوبی شبستان، محراب مسجد جای گرفته كه كف آن (محراب)، ۷ سانتی‌متر از كف شبستان پایین‌تر است. داخل محراب در دو نوار كاشی سبز رنگ، عباراتی از آیات قرآنی «الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوه فیها» و در دو طرف نوك فیلگوش‌ها نیز سوره قدر نوشته شده است.
نورگیری داخل ساختمان به وسیله پنجره‌های بزرگ سراسری شرق شبستان تأمین می‌گردد.
در قسمت شمال شرقی مسجد، مناره زیبای مسجد با بدنه آجری جای گرفته كه ۱۸ متر ارتفاع دارد. مناره مسجد به شكل ۸ گوش و دارای خشخاش یا اضلاعی است كه بین هر ضلع، طاق‌های باریك و بلندی ساخته شده است. بر بالای مناره یك گنبد كوچك هرمی شكل جای گرفته كه دارای كاشی‌كاری با طرح‌های هندسی و به رنگ آبی آسمانی، زرد، سیاه (قهوه‌ای تیره) و سفید است.
نمای بیرونی مسجد از سمت شرق دارای طاق‌نماهای مرتفع بر روی درهای سه‌گانه‌ای است و بالای درها، پنجره‌ها و نورگیرهای بزرگی تعبیه شده است. دیوارهای این قسمت سنگ‌كاری شده و دارای كنگره‌های برجسته چلیپایی به شكل وارونه است كه در قسمت فوقانی و زیر دامنه سقف جای گرفته است. میان طاق‌نماها، طره‌های بزرگ آونگ شكل ایجاد شده كه رنگی تیره دارد. چنین تزئینی در بنای مساجد ایرانی سابقه نداشته است.
دیوارهای بیرونی سمت جنوبی از داخل كوچه پشت مسجد، بسیار مرتفع و مستحكم با پشتیبان‌های نیم‌دایره‌ای قطور است كه در فاصله ۳ متری از یكدیگر قرار گرفته‌اند. این پشتیبان‌ها هرچه به سمت بالا می‌روند، از قطرشان كاسته میشود.
درگاه و دروازه اصلی مسجد از آجر قرمزكار شده و در قسمت فوقانی دارای تزئینات كنگره‌ای برجسته آجری است. درِ ورودی مسجد بلند و قطور، چوبی و دو لنگه است.
با توجه به بیتی از شعر كتیبه مسجد، چنین استنباط میشود كه این بنا به قصد عبادت، تعلیم و تعلم ساخته شده از این رو علاوه بر مسجد، مدرسه‌ای برای تعلیم علوم دینی نیز بوده است.
بنا به نوشته رابینو (سركنسول دولت بریتانیا در شهر رشت در اوایل قرن بیستم)، این مسجد به علت سعایت بدخواهان حاكم وقت لاهیجان نزد شاه و كاخ نامیدن این مسجد، ناتمام ماند وگرنه یكی از مساجد و بهترین مسجد گیلان به شمار می‌رفت. در واقع شاید وجود تزئیناتی چون آونگ‌های قسمت شرقی و تزئینات كنگره‌ای چلیپا شكل، چنین حساسیتی را در آن دوره موجب شده باشد.
محمد مهدوی لاهیجانی در كتاب جغرافیای گیلان، این مسجد را به مسجد ایاصوفیه (در تركیه) شبیه دانسته است.
در حال حاضر مسجد اكبریه لاهیجان شامل دو بخش مسجد نو و مسجد كهنه است كه با یك درِ بزرگ به یكدیگر راه دارند. قدمت مسجد نو به حدود ۱۰۰ سال می‌رسد.
