عزاداری در سطحی وسیع از قرن چهارم هجری و در عصر دیلمان در ایران متداول گردید . در عصر صفوی به اوج شكوه‌مندی رسید. در اواخر این دوره پایه‌های نمایش‌های مذهبی و تصویر كشیدن حوادث كربلا بنیاد نهاده شده و در زمان كریم‌خان‌زند به‌دستور، وی تعزیه‌خوانی به مثابه سنتی مذهبی در ایران مرسوم شد و در عصر قاجاریه به ویژه در زمان ناصرالدین شاه به حد نهایی تكامل هنری خود رسید .
این نمایش مذهبی در میان مردم ایران به خصوص روستاها و شهرهای كوچك و نقاط كویری، جایگاه ویژه‌ای دارد و رواج آن قابل توجه بوده و باورهای بومی و فرهنگ جامعه در آمیخته است .
این آمیختگی در جامعه‌ای همانند وفس بسیار چشم‌گیر و قوی می‌باشد به‌طوری‌كه ، تمامی اهالی روستای وفس كه مدت‌ها قبل مهاجرت كرده‌اند، در ایام دهه اول محرم و به خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا، حتما در روستا حضور می‌یابند تا شاهد مراسم تعزیه باشند. تعزیه‌خوانان وفسی قدمت شروع تعزیه را بیش از ۲۲۰ سال می‌دانند و بعضی قدمت آن را به قبل‌تر از آن نیز برمی‌گردانند. وفس به علت برگزاری باشكوه مراسم تعزیه و همچنین سایر مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی به دارالمومنین معروف بوده و می‌باشد. در این محل افراد عالم و دانشمند زیادی رشد یافته‌اند. همانند حجت الاسلام اراقی كه از مجتهدین بزرگ ساكن در نجف اشرف، می‌باشند .
به گفته اهالی و نیز بر اساس شواهد موجود ، وفس سابقه ۷۰۰ ساله دارد و پر قدمت‌ترین روستای شهرستان اراك در استان مركزی می‌باشد و یكی از علل آن مركزیت تعزیه‌خوانی در منطقه می‌باشد.
برای تجسم بهتر اثر واقعه كربلا بیش‌تر وقایع را جلوی چشم مجسم ساختند، كه شكل باقی‌مانده امروز به این صورت است كه، مجسمه تنی خون آلود را جلوی هییت‌های عزاداری حركت می‌دهند، و یا عده‌ای را لباس زنانه و دخترانه می‌پوشانند و بر شتران برهنه سوار می‌كنند و مانند اسیران كربلا همراه دسته‌های نوحه‌خوانی راه می‌اندازند و نوحه‌هایی در تناسب با گروه‌های شبیه می‌خوانند.
به تدریج اشعار غم انگیز بسیار در چگونگی واقعه كربلا سرود شد، و در مرحله بعد كسانی كه خود را شبیه قهرمانان فاجعه محرم در آورده بودند، به خواندن اشعار پرداختند و با تكامل مراسم، این گونه تعزیه‌داری از صورت سكون در آمد و جنبه حركت و نمایشی گرفت. توفیق عظیم بیان چگونگی فاجعه كربلا، موجب شد كه دیگر وقایع، روایت و اسطورههای مذهبی نیز به صورت شبیه ( تعزیه ) تنظیم شود. برگزاری این مراسم در حدود یك قرن پیش به اوج رسیده كه از اول محرم تا دوازدهم ، و بعضی جاها تا آخر ماه صفر هر روز یك مجلس از این تعزیه‌ها را بر پا داشتند.
این روال و رویه در مراسم تعزیه‌خوانی وفس كاملا قابل رویت است. چند روزی مانده به محرم، جنب و جوش خاصی بین مردم به‌وجود می‌آید و گویا اتفاقی دارد می‌افتد. مردم خود را برای برگزاری مراسمی آماده می‌كنند كه سالیان سال آن را برگزار نموده‌اند. روزهای اول علم‌بندان و طوق‌بندان(سر هم كردن علم) صورت می‌گیرد و از روز اول محرم، هییت‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی شروع به برگزاری مراسم می‌كنند .
از روز ششم ماه محرم، مراسم تعزیه‌خوانی با شكوه تمام در وفس برگزار می‌شود. صبح روز ششم گروه‌های تعزیه‌خوان در محل تكیه ( حسینیه ) گرد هم می‌آیند و سایر عزاداران، اعم از سینه‌زن و زنجیر‌زن مشغول عزاداری می‌شوند. آن‌ها از هر یك از مساجد وفس به سمت تكیه می‌آیند تا به اتفاق تعزیه‌خوانان عازم محل تعزیه شوند. تعزیه‌خوانان كه شامل اشقیا و اولیا هستند، لباس‌های مختص نقش خود را می‌پوشند و با ابزار و ادواتش، همانند زره ، خنجر و سرنیزه خود را ا مسلح می‌كنند و با نواخت طبل عزا روانه محل اجرای تعزیه می‌شوند.
تعزیه روز ششم محرم در وفس، تعزیه حربن ریاحی است. در این تعزیه مراحل ورود حُر به صحرا كربلا و بستن راه بر امام حسین و یارانش، نمایش و سپس مراحل برگشت حربن ریاحی و شهادت او به نمایش در می‌آید.
روزهای هفتم و هشتم و نیز روز تاسوعا، تعزیه مسلم، علی اكبر امام حسین (ع) و ابوالفضل العباس (ع) توسط تعزیه‌خوانان برگزار می‌گردد.
روز عاشورا، اوج مراسم تعزیه خوانی در وفس است. از روستاهای اطراف و شهر از صبح زود در محل برگزاری تعزیه حضور به هم می‌رسانند تا شاهد برگزاری مراسم باشند. تعزیه‌خوانان از محل تكیه با همراهی هییت‌های عزاداری و سوار بر اسب با پوشش كامل روانه محل برگزاری تعزیه می‌گردند.
تعزیه از مهم‌ترین آیین‌ها و مراسمی است كه از گذشته دور تا كنون همه ساله با شوق و ذوق برگزار شده و هیچ وقت از دوست‌داران آن كاسته نشده است. چرا كه پیام و تاثیر آن بر توده مردم، به‌خصوص جوانان و نوجوانان قابل شهود است. شركت در مراسم زنجیرزنی و سینه‌زنی بدون هیچ‌گونه جبر و اجباری صورت می‌پذیرد و نیز مشاركت در برنامه‌های تعزیه در ایام محرم بدون چشم‌داشتی انجام می‌شود، كه از مهم‌ترین تاثیرات تعزیه است .
مراسم تعزیه عموما در حسینیه و گاها میدانگاه روستا برگزار می‌شود و همه چیز را برای مراسم آماده می‌كنند. روز عاشورا تعزیه واقعه كربلا ( شهادت امام حسین (ع) و ۷۲ تن از یارانش ) برگزار می‌شود. ابتدا مراسم تعزیه واقعه كربلا، یاران اشقیا وارد میدان می‌شوند و با رجزخوانی، امام حسین (ع) و یارانش را به مبارزه می‌طلبد. در این حین حر نیز وارد میدان می‌شود و مراسم تا پایان روز ادامه دارد، نزدیك غروب شهادت امام حسین اجرا و مراسم خاتمه می‌یابد. تعزیه واقعه كربلا درست به بیان تاریخی شهادت امام حسین، با حركات نمایشی، رجزخوانی، جنگ و گریز پیاده و سواره، نیز بستن آب بر روی یاران امام حسین و وارد شد حضرت ابوالفضل (ع) به شط فرات به‌صورت نمادین نمایش داده می‌شود. این تعزیه طرفداران زیادی دارد و زن، مرد و كوچك، بزرگ با دقت و حوصله صحنه‌های اجرا شده را نظاره و گاها شیون و زاری می‌كنند.
هر مراسم و آیینی ابزار و اشیا مرتبط با خود را دارد كه تعزیه نیز از امر مستثنی نیست. تعزیه خوانان وفسی در گذشته از ابزار و اشیا سنتی كه سالیان متمادی از آن‌ها استفاده می‌كردند، مدد می‌جستند. اما متاسفانه در حال حاضر كم‌تر شده است.
ابزار و اشیا مخصوص تعزیه‌خوانی به شرح زیر است:
شهید، سپر، خنجر، زره، كلاه خود، كمربند، پرطاووس، بیرق‌های سبز و قرمز، البسه‌های سبز و قرمز مخصوص موافق و مخالف‌خوان‌ها، اسب، ساز و دهل، و ابزار و ادوات دیگر كه در هر تعزیه احتمال داشت كم و زیاد شود .
حسینیه یا همان تكیه، از مهم‌ترین مكان‌های وابسته به مراسم تعزیه‌خوانی می‌باشد. حسینیه میانداران، محل برگزاری تعزیه وفس است. این حیسنیه گنجایش بیش از هزاران نفر را دارا ست و همه ساله در ایام دهه اول محرم، شاهد برگزاری انواع تعزیه در آن هستیم.گاهی مراسم در مسجد نیز برگزار می‌شود كه البته سعی می‌شود در همان حسینیه برگزار گردد.
به گفته شركت‌كنندگان تعزیه وفس، یكی از مهم‌ترین تاثیراتی كه می‌توان از تعزیه گرفت، بحث مردانگی و آزاد گی است كه از بیان وقایع كربلا گرفته می‌شود. مثل صحنه تعزیه حربن ریاحی و نیز صحنه ورود حضرت ابوالفضل به شط فرات كه با عشق صورت می‌گیرد و این‌ها درس‌های آموزنده برای پیروان ولایت است. تعزیه از لحاظ اقتصادی تاثیری بر مردم وفس و یا تعزیه‌خوانان ندارد. تعزیه‌خوانان از نذوراتی كه مردم می‌دهند استفاده می‌كنند اما این نذورات در حد نیاز همان چند روز تعزیه‌خوانی است. اما تعزیه در وفس از لحاظ جغرافیایی، این روستا را شاخص قرار داده به‌طوری‌كه در ایام محرم از اطراف و اكناف در این روستا حضور می‌یابند .
یكی از مهم‌ترین ارزش‌های شاخص در برگزاری مراسم تعزیه وفس، ایجاد همبستگی و همیاری در ایام دهه اول محرم و نیز روزهای برگزاری تعزیه است به‌خاطر این‌كه در روزهای تعزیه‌خوانی، از روستاها و شهرهای اطراف در مراسم شركت می‌كنند، مردم روستا نیز با روی گشاده از مهمانان پذیرایی می‌كنند. این حس را در مهمانان ایجاد نمایند تا از آمدنشان به محل راضی باشند.
یكی دیگر از ارزش‌های شاخص در تعزیه وفس، نحوه اجرای برگزاری مراسم است. دو گروه تعزیه‌خوان با پوشیدن البسه مختص به خود در جذب مخاطب و نفوذ كلام و بیان تاثیر گذار است و این یكی از شاخصه‌های این تعزیه می‌باشد.
یكی دیگر از شاخص‌ها، خواندن تعزیه با دو زبان فارسی و تركی است. این موضوع نیز در جذب مخاطب از اطراف تاثیر گذارده و این را خود شركت كنندگان از اذعان دارند.