تالاب هشیلان به صورت ناودیسی در گستره دشتی و اراضی پست دامنه كوه‌های خورین و ویس در فاصله ۳۶ كیلومتری شمال غربی شهر كرمانشاه در ارتفاع ۱۳۱۰ متری از سطح دریا قرار دارد. مساحت این تالاب تقریباً ۴۵۰ هكتار می‌باشد كه از سوی اداره كل حفاظت محیط زیست استان كرمانشاه، به عنوان منطقه شكار و تیراندازی ممنوع درنظر گرفته شده است. آب تالاب در بالادست به صورت سراب و چشمه‌های جوشان می‌باشد و در پهنه تالاب به صورت كانال‌های بزرگ و كوچك پخش شده است. در این تالاب حدود ۱۱۰ جزیره كوچك و بزرگ با مساحت تقریبی از ۱۰۰ متر مربع تا حدود یك هكتار وجود دارند كه در فصل زمستان و در روزهای پر باران، در اثر افزایش دبی آب تالاب، بعضی از آن‌ها در زیر آب پنهان می‌شوند. میانگین بارش سالانه در تالاب هشیلان ۴۵۱ میلی‌متر است و در سراسر سال باد در جهات مختلف در این منطقه می‌وزد. در داخل محدوده تالاب هیچ درخت خودرویی وجود ندارد فقط گونه‌ای بید به صورت خیلی پراكنده و بسیار اندك در چند نقطه از تالاب رویش دارد. پوشش گیاهی سطح تالاب علفی است كه به صورت گیاهان آبزی در داخل آب رشد كرده‌اند. در داخل و حاشیه تالاب جوندگانی از خانواده موش‌ها و پستاندارانی همچون گرگ، روباه، خرگوش، شغال، گربه وحشی زندگی می‌كنند. ارتفاعات خورین واقع در شمال و شمال غربی تالاب، زیستگاه مناسبی جهت بز وحشی می‌باشد. تشی نیز از جانوران دیگری است كه در ارتفاعات مذكور مشاهده می‌شود. بر اساس بررسی‌های به عمل آمده، هر سال با شروع باران‌های پاییزی و سرد شدن هوا، پرندگان زیادی از آسیای مركزی به این زیست بوم آمده و زمستان را در این تالاب می‌گذراندند. این تالاب مأمن و مأوای مناسبی برای زمستان‌گذرانی تعداد زیادی از پرندگان مهاجر آبزی و كنار آبزی به شمار می‌رود. این پرندگان عبارتند از اردك سر سبز، خوتكا، اردك ارده‌ای، گیلار، خوتكای پر سفید، نوك پهن، كشیم كوچك، كشیك گردن سرخ، غاز خاكستری، چنگر معمولی، چنگر نوك سرخ، كاكایی نوك سبز و بعضی سال‌ها نیز به طور اتفاقی فلامینگو، پلیكان و قو به عنوان گروه پرندگان آبزی و بوتیمار، بوتیمار كوچك، یلوه، اگرت‌های كوچك و بزرگ، گاو چرانك، حواصیل‌ها، لك‌لك، خروس كولی، خروس كولی اجتماعی، سلیم كوچك، سلیم طلایی، آبچیلك پا سبز، ماهی خورك كوچك و ماهی خورك ابلق به عنوان پرندگان كنار آبچر و سایر پرندگان از جمله شكاری‌ها (عقاب، سارگپه، سنقر، كور كور)، جغد كوچك، شاه بوف، سبزه قبا، زنبورخوار، هدهد، كبك، بلدرچین، تیهو، چكاوك، دم جنبانك، سار، زاغی، كلاغ سیاه، زاغ نوك سرخ و حتی غراب به عنوان پرندگان خشك‌زی كه در اطراف تالاب زندگی می‌كنند.
نام تالاب بر اساس گویش كردی، مركب از دو بخش «هشی» به معنی مار و «لان» به معنای خانه است. بنابراین نام هشیلان به معنی لانه ماران می‌باشد زیرا در این تالاب تعداد زیادی مار به ویژه مار آبی و مار چلیپر وجود دارند. لاك‌پشت خزری یا گونه لاك‌پشت بركه‌ای و لاك‌پشت مهمیزدار در این زیستگاه به فراوانی یافت می‌شوند. سوسمار آگاما، مارمولك و سمندر نیز از دیگر خزندگان این تالاب می‌باشند. از گونه‌های عمده ماهیان تالاب، می‌توان به عروس ماهی، سیاه ماهی، سفید كولی، زردك و سس ماهی از خانواده ماهیان كپور اشاره كرد. با این وجود كپور پرورشی و یا كپور قرمز (زینتی) كه به قصد پرورش در محیط تالاب رهاسازی شده‌اند، نیز در تالاب مشاهده می‌شوند.
این تالاب محلی برای استراحت موقتی پرندگان مهاجر، نقشی موثر در تغذیه آب*های زیرزمینی و فراهم كردن محیطی مناسب برای رشد گونه*های خاص گیاهی و آب و هوا استان دارد. حیات پرندگان كنار آبزی وابسته به اكوسیستم موجود منطقه است و آبزیان دیگر نیز كه شامل ماهی*ها و لاك*پشت*ها و دیگر موجودات است در معرض نابودی قرار دارند.
در این تالاب حدود یك 110جزیره بزرگ و كوچك با مساحت تقریبی یك صد متر مربع تا یك هكتار وجود دارد و حدود سه درصد مساحت تالاب را تشكیل می دهند.در این جزایر به تناسب شرایط خاص، گونه*های گیاهی و جانوری شكل گرفته است. پوشش گیاهی سطح تالاب علفی است و بعضا به صورت گیاهان آبزی در داخل آب و غیرآبزی در جزایر مستقر شده است. پوشش گیاهی این تالاب شامل گونه*های بید به صورت پراكنده و بسیار اندك و گونه*های علفی چون سیم واش، نیلوفر آبی، عدسك آبی، بزواش و ... است.
در داخل و حاشیه تالاب علاوه بر راسته جوندگان از خانواده موش*ها، پستاندارانی چون گرگ، روباه، خرگوش، شغال و گربه وحشی نیز زندگی می*كنند. ارتفاعات خورین واقع در شمال و شمال غرب تالاب، زیستگاه مناسبی جهت بز وحشی است.
«تشی» نیز از جانوران دیگری است كه در این ارتفاعات مشاهده می*شود؛ همچنین تعداد زیادی مار و لاك پشت نیز در این تالاب وجود دارند.
