قلعه پری ملایر

قلعه پری محوطه ای باستانی در روستای پری (پیروز) در نزدیكی شهرستان ملایر است .
این قلعه محل تولد كریم‌خان زند ‚ سرسلسله خاندان زند ، یكی از طوایف لك زبان است كه خود را وكیل الرعایا می خواند. وی یكی از افراد نامدار ارتش نادرشاه بود كه پس از پایان سلسله افشاریه، به حكومت رسید و سلسله زندیه را بنیان نهاد. در كل در تپه پری ۱۵۰ قبر شناسایی و مطالعه اولیه شده كه اكثر سنگ قبرها از جنس سنگ آذرین و ساختار آن مستطیل شكل هستند. روی قبور زنان زندیه معمولا نقش مهر و تسبیح، شانه دوطرفه، آئینه و جانماز حك و روی قبور مردان مهر و تسبیح، قلیان، خنجر، تفنگ برنو و گاهی اسب نقش شده‌است. باباپیری افزود: « بالای قبر خان‌ها و بزرگان ایل یك سنگ ایستاده قرار می‌گرفت. روی این سنگ معمولا صحنه‌های آوردن قلیان و چای برای خان یا بزرگ ایل به تصویر كشیده‌ شده ‌است.» وی افزود:‌« همچنین بررسی‌ها روی سیستم آبرسانی قلعه زندیه كشف شده در تپه پری نشان دهنده شباهت سیستم آبرسانی در این قلعه با حمام فین‌كاشان است. در این سیستم، لوله‌های سفالی به صورت مارپیچ از رودخانه به طرف قلعه كشیده شده‌اند تا بتوان آب را با فشار به داخل بنا رساند.» كشف ۲ قطعه لوله سفالی یا تن‌پوشه كه حدود ۴۵ سانتی متر طول و ۱۵ سانتی متر قطر دارد ، باستان شناسان را متوجه سیستم آبرسانی محوطه تپه پری كرد. لوله های سفالی كشف شده مربوط به دوره زندیه است و اطراف آن با ساروج و نخاله های خشت پخته پوشانده شده است. این لوله‌ها در جبهه‌غربی گمانه‌های زده شده در حاشیه رودخانه پری به دست آمده است. مسیر لوله های آبرسانی شناسایی شده و با توجه به آثار به دست آمده مقصد این سیستم ابرسانی قلعه زندیه است. این قلعه برای نخستین بار در سال ۱۳۴۹ توسط مهندس حكیمی كاوش شد و منجر به پیدایی قبور مربوط به هزاره اول میلادی گردید. قرار گرفتن اسكلت در درون قبر به این شكل بود كه مرده روی بازوی چپ و یا راست (بسته به زمان دفن مرده) قرار داده می‌شد، به طوری كه زانوها خم می‌شد و دست‌ها روی سینه قرار می‌گرفت. قراین و شواهد نشان می‌دهد كه طرز تدفین مرده‌ها ارتباط مستقیم با سمت استقرار خورشید در آسمان داشت و سعی بر این بود كه صورت جسد رو به خورشید قرار گیرد. پیدایش قبور در این تپه همچنین نشان می‌دهد كه ظروف و تزئیناتی از قبیل دست‌بند، گردن‌بند و انگشتر را، كه در زمان حیات با شخص بوده است همراه جسد دفن می‌كردند. ارتفاع تپه در حدود ۱۵ متر است و در ۲۰۰ متری جاده آسفالته اراك – ملایر واقع شده است. به رغم قدمت تاریخی این تپه و ارزش باستان‌شناسی آثار به دست آمده از آن، هنوز هم این مكان به ثبت نرسیده و از آن استفاده‌ باستان‌شناسی یا جهانگردی نمی‌شود.