زیارتگاه ستی پیر (قلعه اسدان)

ستی پیر این زیارتگاه در شرق شهر یزد در نزدیكی مریم آباد یزد قرار دارد و بنای آن مانند قلعه است كه آثار چهار برج باستانی در اطراف قلعه دیده می شود . به باور زرتشتیان ، این مكان پناهگاه مادر شاهزادگان ساسانی است و شامل سه زیارتگاه می باشد . مراسم این زیارتگاه در ۲۴ خرداد ماه هر سال برابر با روز اشتاد از ماه خورداد باستانی اجرا می گردد . ستی یا مه ستی دختر خود مهربانو نوه یزدگرد پادشاه ساسانی را از ترس دشمنانی كه بدنبال آنها بودند به كیقباد موبد یزد سپرده و برای فرار از دشمن خود را در این چاه می اندازد و دشمنان برای بدست آوردن جسد او در چاه و اطراف آن می گردند ولی جسد را پیدا نمی كنند. و روایت است كه چون زرتشتیان همیشه به زیارت خراسان می رفتند بخصوص شاهان ساسانی بعد از تاجگذاری پیاده از تیسفون به خراسان برای زیارت آتشكده آذربرزین مهر می رفتند ولی بعد از حمله اعراب و ویرانی تمام مكان متبركه باز هم زرتشتیان به زیارت خراسان می رفتند. در آن زمان یكنفر زرتشتی بقصد مشهد رفته و در آنجا چون آگاه شدند كه وی زرتشتی است و بر خلاف شرع می دانستند كه نمی بایست به زیارت برود از این رو حكم قتل او را برای صبح روز بعد صادر ، شب او را به زندان انداختند . فرد زرتشتی در حالیكه شب تا صبح خیلی ناراحت و به درگاه خداوند دعا می كرد تا اینكه چند دقیقه بخواب میرود و در خواب چند نفر با لباس سفید و سبزمی بیند كه بر سر او ایستادند و به او می گویند ما تمامی با هم یكی هستیم دعایت مستجاب شد چشمت را باز كن و در این مكان مقدس زیارتگاهی بساز. مرد چون چشم باز می كند خود را بر سر جاهی می بیند بلند شده و وحشت زده فكر می كند . چون زرتشتیان درآن زمان اجازه هیچ نوع ساختمانی نداشتند به یكی از مجتهدان بزرگ یزد مراجعه و سرگذشت خود را میگوید . ایشان نیز از مجتهد مشهد در این مورد سوال و چون حقیقت داشته به او اجازه ساختمان می دهند و این مكان را بر سر این چاه بنا می كند كه به ستی پیر و قلعه هستندان مشهور می شود. نیایش گاه به مكانی گفته می شود كه از دیرباز تاكنون در سرزمین ایران وجود داشته است نخستین نیایشگاه ها مربوط به آیین های ستایش طبیعت و پدیده های نیك هستی بوده است. مهرابه ها مكانی بوده گنبدی شكل همانند سقف آسمان و به رنگ آبی آسمان و رنگ طلایی نور خورشید، كه نیایش كنندگان روشنایی خورشید را گرامی داشته اند. هم اكنون بخشی از اوستا مهر یشت است كه از آن روزگاران به یادگار مانده است.نیایشگاه هایی برای ایزد بانو آناهیتا بوده است كه در كنار رودخانه ها، چشمه ها و دریا بنا شده تا نیایش كنندگان آب را گرامی بدارند. نمونه آن معبد آناهیتا در بیشاپور فارس و كنگاور كرمانشاه وجود دارد.هنگامی كه یكتاپرستی در ایران شكل گرفته مردم همچنان نیایشگاه ها را نگهداری كرده اند با این تفاوت كه در كنار احترام و پاك نگهداشتن آب، خاك، هوا و آتش؛ خداوند یكتا را نیز ستایش كرده باشند. برخی از اینگونه نیایش گاه ها در دامنه كوه، كنار چشمه ها ورود به سوی روشنایی خورشید است. زرتشتیان استان یزد نمونه هایی از آن را همچنان نگهداری و آباد كرده اند. آنان در روستا ها نیز به باور سنتی و استوره یی گذشته نیاكان خویش، نیایشگاه های دیگری دارند شاه ورهرم ایزد، مهر ایزد، اشتادایزد، پیرمراد، پیرچلچراغ، پیرخواجه خضر و… نمونه هایی دیگر از نیایشگاه است. آتشكده ها وآدریان نیز كانون نگهداری آتش، آب، هوا و خاك بوده كه همچنان به یادگار مانده و در اختیار زرتشتیان است. برخی از این مكان پیر نام دارند. از آنجا كه آخرین گام در عرفان آیین مهر (پیر) نام داشته است و در همه آنها اثری از چشمه و آب یافت می شود؛ گمان می رود كه این مكان ها در آغاز نیایشگاه ها مهر و ناهید بوده است. برخی از چنین مكان ها در شهرهای دیگر نیز وجود دارد كه بعد ها نام امامزاده برخود دارند. برخی نیز پیرنام دارند. بی بی شهربانو در شهر ری و پیر شالیار در كردستان از آن هاست. در بخشی از تاریخ كه حكومت هایی ستم و آسیب به زرتشتیان می رساندند، آنان برای نگهداری برخی از نیایشگاه ها ی خود، روایت پناهندگی خواهران یا نزدیكان بی بی شهربانو ( دختر یزدگرد شهریار كه در روایتی همسر امام حسین بوده) را داده اند تا همچنان پایدار بماند, گاهی نیز مكانی برای گرد هم آیی و رایزنی برای رهایی از بیداد دشمن و رفع مشكلات اجتماعی بوده است. اكنون زرتشتیان به باور سنتی خود همچنان در روزهایی ویژه از سال در چنین نیایش گاه هایی گرد هم می آیند تا یاد نیاكان خود را گرامی دارند، نیایش پروردگار داشته باشند، داد و دهش كنند، با هم دیداری تازه كنند، به شادی بپردازند و چند روزی را در كنار یكدیگر بمانند. خوردادماه روز زیارت ستی پیر است. زیارتگاهی در شمال مریم‌آباد یزد كه یكی از زیارتگاه‌های به‌ نام زرتشتیان ایران است و هرسال برابر با ۲۴خوردادماه برابر با روز اشتادایزد و خوردادماه در گاهشمار زرتشتی، پذیرای زرتشتیانی است كه به این نیایشگاه می‌روند.درباره‌ پیدایش ستی‌پیر، آمده است كه، ستی یا مه‌ستی دختر خود، مهربانو، نوه‌ یزدگرد پادشاه ساسانی را از ترس اعراب وحشی كه به دنبال آنها بودند، به كیقباد، موبد یزد سپرده و برای فرار از دشمن خود را در این چاه می اندازد. دشمنان برای بدست آوردن بر پیكر بی‌جان او در چاه و اطراف آن می‌گردند ولی چیزی نمی‌یابند.امروز روز زیارت ستی‌پیر است. زیارتگاهی در بخش خاوری شهر یزد و در نزدیكی مریم‌آباد، زیارتگاهی كه گفته می‌شود پناهگاه مادر شاهزادگان ساسانی بوده‌است.زرتشتیان در این روز گردهم می‌آیند و با اجرای مراسم آیینی و پختن سیرگ (:نان روغنی)‌و پشمك، این روز را گرامی می‌دارند.