بزرگترین جزیره دریاچه ارومیه جزیرة كبودان است كه یك چشمه و یك قنات كوچك دارد. قسمت اعظم پوشش گیاهی آن را علف‌های كوتاه، درختان پستة وحشی، سرو كوهی، بادام وحشی، شیر خشت و گوجه فرنگی تشكیل می‌دهد. این جزیره در شرق ارومیه با وسعت ۳۱۷۵ هكتار و در ارتفاع ۱۵۲۱ متری قرار دارد. نوع ساحل آن سنگی و ماسه‌ای است و برای شنا و ورزش‌های آبی امكانات مناسبی دارد. در شمال این جزیره جزیره آرزو در فاصله یك كیلومتری و جزیره اشك در جنوب غرب این جزره و در فاصله ۷ كیلمتری واقع شده اند.
در جزیره كبودان هزاران حیوان از انواع مختلف زیست می‌كنند كه عمده‌ترین آن‌ها قوچ و میش می‌باشد. تعداد این حیوانات در حدود ۳۵۰۰ رأس است و اخیراً از سوی سازمان محیط زیست جهت تعادل لازم حیات وحش تعدادی پلنگ نر و ماده به جمع حیوانات آن اضافه شده است.
جزیره كبودان یكی از جزایر دریاچه‌ی ارومیه است كه از سال ۱۳۴۶ خورشیدی توسط سازمان حفاظت محیط زیست، منطقه حفاظت‌شده اعلام شده است. این جزیره و سایر جزایر دریاچه‌ی ارومیه به جز جزیره اسلامی اكنون به پارك ملی تبدیل شده است. كبودان تنها جزیره دریاچه‌ی ارومیه است كه در تمام سال دارای آب شیرین است. آب شیرین جزیره برای مصرف حیوانات وحشی از دو چشمه‌ای كه در جنوب آن قرار دارد، تامین می‌شود.
جزیره كبودان (قویون داغی) زیستگاه قوچ و میش ارمنی و گوزن زرد ایرانی است. این گوزن یكی از نادرترین گونه های گوزن جهان است.
كبودان تنها جزیره دریاچه ارومیه است كه در تمام سال دارای آب شیرین است. آب شیرین جزیره برای مصرف حیوانات وحشی از چشمه ای كه در جنوب آن قرار دارد تامین می شود.
هر قسمت جزیره زیبایی دلپذیری دارد. وجود پرندگان بزرگی چون عقاب طلایی و لاشخور مصری نیز حالت خاصی به آن داده است. از دیگر پرندگان این جزیره می توان به مرغ كفل سفید، مرغ سنگ، پری شاهرخ، سبزه قبا، كاكایی، هدهد، كبك و پرندگان آبزی چون فلامینگو، آنقوت نوك قرمز و بعضی از انواع مرغابی اشاره كرد.
فلامینگوها، گوشه شمال غربی جزیره، آب های میان قویون داغی و جزایر آرزو و اسپیر را انتخاب كرده اند كه منطقه نسبتا آرامی است؛ غذای اصلی آن ها انواع جلبك ها و سخت پوستان موجود در آب دریاچه به نام آرتمیاسالینا است. قوچ و میش های جزیره از سال ۱۳۴۰ تحت حفاظت قرار دارند و تعداد آن ها امروزه به بیش از ۳۵۰۰ راس رسیده است.
بهترین زیستگاه های قوچ و میش ارمنی و گوزن زرد ایرانی در جزیره كبودان عبارت اند از: قوچ درهسی، جن دره سی، گوله دره سی، حسن آقا دره سی، زرزا، شكارگاه، قره داغ بزرگ و كوچك كه تمامی قوچ ها و میش ها در این مناطق زندگی می كنند. این مجموعه از طرف یونسكو به عنوان یكی از ۵۹ منطقه حفاظت شده كه دارای گونه های كمیاب گیاهی و حیوانی است به ثبت رسیده است.
تاریخچه
در پی عقب نشینی آب دریاچه ارومیه و ظاهر شدن سواحل جدیدی از جزیره كبودان، مداركی از یك سیستم آب رسانی شامل یك رشته قنات و تنبوشه های سفالی، كه آب شیرین را به سكونت گاهی در بخش شرقی جزیره می رساند رویت شد. بررسی و مطالعه مقایسه ای بر روی یافته های معماری و مدارك سفالی انجام شد كه با استناد نتایج این مطالعات، این سكونت گاه به دوره ایلخانی تعلق دارد.
