كماچال : روستایی زیباست از حومه ٔ آستانه اشرفیه و ۱۰۰۰ تن سكنه دارد و مردم آن به كشت برنج اشتغال دارند. زبان مردم آن گیلكی بیه پیشی است و دارای پنج محله می باشد رود شمرود از این روستا می گذرد .نام آن در كتب قدیمی از جمله تاریخ گیلان و دیلمستان میر ظهیرالدین مرعشی و تاریخ گیلان عبدالفتاح فومنی آمده است.از جمله اینكه “سید حسن كیا، برادر سید علی كیا پسر امیركیا ملاطی، پس از تصرف بیه پیش، برادر خود را امیر گوكه و كیسم و اشپیس و كماچال نموده و این ظاهرا باید به سال ۷۶۷ ه.ق باشد. وی پس از تسخیر منطقه ی اشپیس و كماچال و كیسم در سال ۷۶۹ ه.ق رسما حكومت گوكه را نیز بر تصرفات خود افزود و امارت آنجا را نیز از برادرش گرفت. متاسفانه منابع چندانی از زندگی وی در دسترس نیست اما همین قدر می دانیم كه در رمضان سال ۷۹ ه.ق جنگ خونینی پس از اتحاد فرمانروایان بیه پس برای بیرون راندن سادات امیركیایی از گیلان صورت گرفت. سید علی كیا همراه با بسیاری از كیانیان توسط قوای امیره دباج فرمانروای بیه پس در رشت به قتل رسیدند كه از جمله آنان سیدكیا است. ”
از جمله افراد شاخص كماچالی می توان نفرات زیر را نام برد:
ملا علی كامی گیلانی – نویسنده كتاب خواص الحیوان متعلق به قرن یازدهم
آیت الله العظمی شیخ عبدالرسول حجت انصاری
آیت الله شیخ علامه حجت انصاری
آشیخ خلیل مجتهد پرده خرم
سپهبد ابوالحسن سعادتمند
اصغر ابراهیمی – وزنه بردار
دسترسی به این روستا از سه طریق امكان پذیر است : از آستانه اشرفیه ، بازكیاگوراب و رودبنه
حدود ده در صد از جمعیت چهل هزار نفری شهر آستانه اصلیتی كماچالی دارند . شغل اصلی مردم روستا كشاورزی است : كشت برنج و صیفی جات . صنایع دستی حصیر بافی ، مرواربافی و ساخت جاروی محلی نیز در این روستا رواج دارد .ورزش محبوب اهالی ، كشتی گیله مردی است كه مسابقاتش پس از برداشت محصول برگزار می گردد . اكثر مردم به نگهداری چند راس گاو محلی نیز می پردازند : گاو كوهان دار
زبان مردم این روستا گیلكی بیه پیشی است و لهجه آن همانندی زیادی با لهجه رودبنه و كنف گوراب دارد .رودخانه شمرود پس از طی كردن مسیری پیچ در پیچ از این روستا عبور میكند .
بقعه و مسجد آقا سید محمد در پایین محله كماچال معروفیتی تمام در منطقه دارد . در مقایسه با حرم آقا سید جلال الدین اشرف در آستانه اشرفیه كه در زبان محلی به پیله اسسونه ( آستانه بزرگ ) معروف است این بقعه به كوچه اسسونه ( آستانه كوچك ) معروفیت دارد . آقا سید محمد به ابن الرضا مشهور است كه شهرت تمامی ائمه و امامزاده های پس از امام هشتم ( امام نهم تا دوازدهم و نسل آنها ) است .اما مزار آقا سید علی كیای ملاطی در بالا محله كماچال به لحاظ تاریخی از قدمت بیشتری برخوردار است و به سرسلسله پادشاهی زیدی آل كیا متعلق است كه در گیلان و مازندران و طالقان از قرن هفتم تا یازدهم استیلا داشته اند . سید علی كیا از جمله برجسته ترین علمای شیعه زیدیه بود كه در ادبیات عرب نیز تسلطی بی نظیر داشت به صورتی كه نامه دعوت وی از امیر قلعه الموت جهت تغییر مذهب از شیعه اسماعیلی به شیعه زیدی در اوج بلاغت است. این روستا در هزاره اول اسلامی به همراه هوسم ، ملاط ، دیلمان ، لاهیجان ، تجن گوكه ، لشت نشا ، كوچصفهان ، لفمجان ، كیسم ، دهكا و اشپین جزو مناطق شهری ولایت بیه پیش گیلان بود . به نظر می رسد در محله قاضی محله كماچال در گذشته حوزه علمیه زیدیه وجود داشته هرچند با تغییر مذهب مردم گیلان و مازندران از زیدیه به اثنی عشر در انتهای دولت صفویه این حوزه نیز تعطیل گردید . این امر پس از تغییر دین مردم ایران مركزی از تسنن ( شافعی و حنفی ) به شیعه اثنی عشر در زمان اواسط دولت صفویه بوده است .
شغال ، گربه وحشی ( پیچه شال ) ، جغد ، جوجه تیغی ، فاخته ، راسو ، لك لك ، گبر ( كفات ) ، قرقاول ( تورینگ ) ، بلدرچین ( وشوم ) ، داركوب و سینه سرخ از جمله حیواناتی هستند كه در این روستا پیدا می شوند .
