مسجد كوفه شیخداد

موقعیت مكانی :

مسجدكوفه شیخداد درضلع شرقی بلوار نواب صفوی ،كوچه مسجد كوفه ـ محله شیخداد واقع شده است

بانی

نام بانی بنا درهیچ یك از مندرجات تاریخی ذكرنشده است .

منابع تاریخی

این مسجد سنگ نوشته یا كتیبه ای قدیمی كه بازگو كنندۀ قدمت بنا باشد، ندارد. زیلوهای موجود در مسجد تاریخ های ۱۳۴۳، ۱۳۴۲، ۱۳۶۱ هجری قمری را نشان می دهد .كتیبه كاشی سردرف نوساز مسجد هم كه تاریخ بنا را ۴۵۰ هجری می نمایاند مربوط به دوران اخیر است ومشخص نیست با استناد به كدام مرجع این تاریخ عنوان شده است . در بین مردم نقل قولهایی مبنی بر توقف حضرت رضا در این مكان زبانزد است .

در یادگارهای یزد آمده است: ((مسجد كوفه درمحله شیخداد، گرمخانه آن كهنه ، سقف كوتاه وستون كلفت است.)) گرمخانه جدیدی نیز در كنار آن ساخته اند .

مشخصات بنا

مسجد كوفه شیخداد دارای گرمخانه ، تابستانخانه وصحن است. گرمخانه آن در ضلع غربی قرار گرفته، صحن وتابستانخانه از بخشهای دیگر مسجد قدیمی‌تر می نماید كه مصالح اصلی آن از خشت و گل می باشد ستونهای قطور با قد پای كم وسقفهایی كم خیز از شاخص های این قسمت ازبنا می باشند . گرمخانه این مسجد شامل دو قسمت است:

قسمت شمالی اندكی گودتر از صحن مسجد وقسمت غربی دارای دوچشمه طاق و ستونهایی با قد پایی بلند است این قسمت از گرمخانه مستقیم به تابستانخانه راه می یابدكف گرمخانه وصحن موزائیك ،كف تابستانخانه مسجد با آجر وبام بنا نیز به استثنای بام ایوان با موزائیك فرش شده است .

تابستانخانۀ مسجد ستونهایی با قد پای بلند وسقف های ضربی دارد. دوطرف ایوان اصلی تابستانخانه دو ایوان كم عرض ودر طول ایوان اصلی بنا گردیده است و به نظر می آید این بخش از مسجد در دوران پیش از گرمخانه جدید بنا شده باشد . محراب تابستانخانه نیز دارای مقرنس گچی وبر بالای محراب آیه « نصرمن الله وفتح قریب» گچبری شده است كه تاریخ۸۲ ۱۳ را در بر دارد .

مدخل های ایوان تابستانخانه مشرف به صحن دارای دربهای فلزی بلند می باشد . در اطراف مدخل میانی ودر قسمت بیرونی آن كتیبۀ گچی با متن (( قال الله تعالی جل جلاله انما یعمر مساجد الله من امن بالله والیوم الاخر واقم الصلوه واتی الزكوه ولم یخشی الا الله اولئك ان یكونوا من المهیدون صدق الله العلی العظیم .)) وجود دارد .به نظر می رسد كتیبه قدمت چندانی نداشته باشد .

ورودی مسجد با اختلاف سطحی حدود ۶۰ سانتی متر از كوچه به هشتی نو ساز می رسد. هشتی نیز با اختلاف ارتفاع سه پله به صحن راه می یابد .

در ضلع شرقی مسجد حوضخانه و چاه خانه مسجد قرار داشت كه ابتدا از آب قنات اله آباد مشروب وپس از خشكیدن قنات مزبور از آب چاه چهل گز استفاده می‌شده است . اكنون در محلّ حوضخانه قدیمی، وضوخانه ای با مصالح جدید بنا گردیده است . بر سردر نوساز مسجد كه با آجر سفال نماسازی شده ، كتیبه ای كاشی مربوط به دهه اخیر نصب گردیده كه در آن نوشته شده است : « مسجد كوفه تاسیس ۴۵۰ ه . ق » دیوارهای صحن به استثنای دیوارشرقی با نمای آجری از اندود ریگ وآهك پوشیده شده است . در ضلع غربی ورودی مسجد بازارچه ای به طول تقریبی ۲۰ متر با پوشش ضربی ساده از مصالح خشت وگل بدون اندود كاه گل دیده می شود كه اكنون چند دكان ازجمله نانوایی درآن دایر است .