روستای فارسیان

موقعیت روستای فارسیان

روستای فارسیان در ۲۲ كیلومتری شرق شهر گالیكش ، در استان گلستان قرار دارد . این روستا در منطقه ای كوهستانی قرار دارد و كوه های سر به فلك كشیده اطراف آن را فرا گرفته اند . كوهستانی پوشیده از جنگل ،‌ با درختان سرسبز بلوط و افرا چهره ی منطقه را بسیار دیدنی نموده است .

فارسیان از سمت شرق با روستای كیارام ، از جنوب شرقی با روستای فرنگ و از جنوب با روستای لیرو و از ناحیه شمال با روستای سیجان همسایه است .

در فصل تابستان به عنوان منطقه ای ییلاق نشین از سوی برخی از ساكنان شهر گالیكش انتخاب می گردد. وجود چشمه سارهای زلال در فاصله ای بسیار نزدیك به روستا باعث شده است تا در ایام تعطیل از نقاط دور و نزدیك جمعیت كثیری برای گذران اوقات فراغت با خانواده به این منطقه بیایند .

مناطق دیدنی و گردشگری فارسیان

جای جای ایران زیباست و دیدنی ؛ كوهستان ها ، جنگل ها ، كویرها و مناطق ساحلی و …. یك به یك دیدنی هستند . فارسیان یكی از روستاهای ایران است كه به خاطر نزدیكی به جنگل های پارك ملی گلستان از سمت شمال و كوهستان هایی كه اطراف آن را فرا گرفته اند همراه با رودها و چشمه هایی كه از این كوه ها سر چشمه می گیرند ، مناظری بسیاز زیبا و دیدنی را در خود جای داده است .

مناطق گردشگری روستای فارسیان :
مارسا
دیو چشمه یا د چشمه
لته نوروز علی
دره چنارا
زیارتگاه پیر بخشی
تیمور دره
پیر باد
پیر غار
پاكندس
چشمه ایشی
چشمه چنار
شاه مازه
استل ایشی
استل پایین و استل بالا ( استل ؛ بركه ای كه در زمستان و بهار دارای آب بوده و در تابستان بر اثر گرما خشك می شود . این محل دارای زالوی بسیاری بوده كه مردم برای درمان پادرد و یا كمر درد از آنها استفاده می كردند . استل همان معادل استخر امروزی است .)
كوه چماز
سنگ دره

غذاهای محلی فارسیان:

در هر نقطه ای از ایران غذاهای خاصی وجود دارند كه بیشتر مورد علاقه ی ساكنان آن منطقه شده اند و چون میزان استفاده از این غذاها در آن مكان بیشتر است در نحوه ی پخت و مواد مورد استفاده در غذا اصولی را رعایت می كنند كه باعث خوشمزگی بیشتر غذا می گردد. در زیر برخی از غذاهای محلی فارسیان معرفی گردیده است .

۱- آش خمیر

۲- چنگالی

۳- حلیم

۴- آش شله

۵- حلوا برنجی

۶- چكّو ( اشكنه )

۷- خورشت گوجه ریز

۸- دندانی

۹- كنجی پت

۱۰- سمنو

۱۱- مارمرده

۱۲- بریانی (‌برینی )

ورود تكنولوژی در هر جامعه ای باعث از بین رفتن برخی آداب و رسوم و تغییر در نحوه ی زندگی مردم آن دیار می گردد. در روستاهای ایران نیز ورود نانوایی های صنعتی باعث گردیده كه پخت نان در منازل از بین برود . یادش بخیر قدیما دم غروب توی فارسیان كه راه می رفتی ٰ‌بوی نان تازه فضا رو پر كرده بود و انسان رو به اشتها می آورد اما حیف كه دیگه از این نعمت ها محروم هستیم . زنان روستا هر دو سه خانواده روی تنور كاه گلی جمع می شدند و نان می پختن و از هر دری صحبت می كردند . این ارتباط و صمیمیت باعث نزدیكی خانواده ها با هم می شد . در زیر برخی از نانهای محلی كه در فارسیان پخت می شد را میتوانید مطالعه نمایید .

نان های محلی فارسیان

نان آقاندو
نان فتیر
نان كماج
نان پنجه كش
نان جزله ای
نان قره قروتی ۱
نان قره قروتی ۲
نان قره قروتی ۳
نان قد لمه
كلوچه بیشمه
كلمه (KoLommeh )
توی روستا به خاطر فعالیت های كشاورزی اوقات فراغت كم است اما هر زمان كه فرصت كوتاهی پیدا می شد جوان های روستا دور هم جمع می شدند و بازهای مختلفی رو انجام می دادند . توی ” لیونی ” ( Leyveni ) بیشتر بازیها جلوی مسجد انجام می شد . اونجا محوطه ای بود كه سر سه راهی بود و همه اونجا جمع می شدن . بهترین بازی اون زمان ” دو ، فر ” ( Do – Fer ) بود . هر چند كه از تمام بازیها لذت می بردیم اما جذابیت “‌ دو فر “‌ چیز دیگری بود . در زیر شرح برخی بازیهای فارسیان آورده شده است هر چند كه نحوه ی تشریح برخی بازیها برایم مشكل بود .

بازی های محلی فارسیان :

دو ،‌ فر
تخم مرغ جنگی
هفت سنگ
چوچلیك بازی
اَلوچك بازی ( آلوچه بازی )
جوز بازی (گردو بازی )
گل و پوچ بازی
یك قُل دو قُل
پاپا بازی ( سنگ بازی )
وسطی (وسط بازی )
گربه رو آب دادی؟
كوری؟ جیر؟
یاران یاران ، كپّور باران
شاه دزد بازی
توپا قاچ
بالا بلندی
دخوزانك بازی یا قایم باشك یا جا خوردنك بازی
كلاغ پر ، گنجشك پر
بازی سواری یا بازی چو پا
بجول بازی
طناب بازی ( شمع، گل ، پروانه )
طناب بازی یك نفره
گوش كشانك
كی بود؟ كی بود؟‌ من نبودم !!!
سیخ بازی
دوز بازی
چرخ بازی
قوه بازی ( Ghovveh Bazi )

چهره های ماندگار فارسیان

مرحوم آقا سید طالب ایزدشناس
مرحوم آقا سید اصغر موسوی
مرحوم آقا سید حسن موسوی
مرحوم استاد خان محمد خسروی ( استاد خانو شعر اهل بیت )
مرحوم محمد خسروی ( محمد قجر ، شاعر معاصر )
مرحوم كربلایی سلیمان خسروی
مرحوم آقا سید قاسم موسوی
مرحومه بسی شقلی
اسماعیل داداش
حاج ملا امیر خسروی
منور ( Menavar )

روستای فارسیان در منطقه ای كوهستانی در ارتفاع ۷۷۷ متری از سطح دریا در مرز استان ‌های گلستان و سمنان واقع شده است. فارسیان به دلیل همجواری با جنگل ابر، گردنه خوش ییلاق و دامنه‌ های سرسبز ماران كوه از موقعیت و ویژگی متنوع آب و هوایی در طول سال برخوردار است.

جنگل‌ های انبوه و دره‌ های عمیق البرز با پوشش جنگلی، مناظری زیبا و بدیع را پیش روی رهگذران قرار می ‌دهد. چشمه‌ های متعددی كه از دل زمین می جوشند علاوه بر تامین آب اهالی روستا، فضایی لطیف و شگفت‌ انگیز را برای رهگذران خلق كرده است.با توجه به وجود كوه‌ های مرتفع در بدنه شمال شرقی و غرب روستا و وزش باد از سمت غرب و شمال غرب و همچنین بالا بودن رطوبت منطقه، روستای فارسیان تحت تأثیر اقلیم كوهستانی، دارای زمستان ‌های سرد و تابستان‌ های معتدل است.

سردر روستای فارسیان شما را به گشت و گذار در فارسیان فرا می خواند. قدمت روستا به حدود هزارسال قبل باز می گردد. وجه تسمیه آن با مهاجرت عشایر كوچنده فارس به این منطقه مرتبط است. در آن زمان اهالی به دلیل مساعد بودن عوامل طبیعی یكجا نشین شدند و هسته اولیه روستا را پیرامون چند دهنه چشمه بنا نهادند.

اكثر مردم این روستا با غریبه ‌ها احساس راحتی می كنند و حتی با دیدن مسافر در خانه‌ هایشان را باز می ‌گذارند كه شاید رهگذری برای عكس گرفتن از باغچه و نمای چشم ‌نواز خانه ‌هایشان چند دقیقه‌ ای مهمان آنها شود. اهالی روستا برای انجام كارهایشان هیچگاه به بیرون از روستا متوسل نمی ‌شوند و هر چه نیاز باشد از داخل روستا و ظرفیت‌ های خود روستا تامین می گردد.

فارسیان با توجه به نوع معماری و شكل گیری روستا براساس شرایط جغرافیایی و توپوگرافی منطقه به صورت پلكانی و همچنین دیگر ویژگیهای منحصر به فرد طبیعی، زیست محیطی، مولفه های اقلیمی، تاریخ و قدمت روستا، ویژگی های خاص فرهنگی و اجتماعی، میراث فرهنگی ناملموس، ویژگی های اقتصادی، معیشتی، ویژگی های كالبدی و فضایی، نظام محله بندی و شكل گیری روستا، كیفیت ابنیه ها و فرم پلان بناها، شبكه ارتباطی و معابر و ارزش های معماری حائز شرایط ثبت در فهرست آثار ملی شده است.

بافت تاریخی روستا

در مورد بافت تاریخی روستا آنچه قابل ملاحظه است، «سابات» ها هستند، سابات به كوچه‌ های مسقفی گفته می ‌شود كه قسمت بالایی آن در مالكیت شخصی و فضای زیر سقف در مالكیت عمومی قرار دارد. در فارسیان در حال حاضر ۶۳ سابات سالم دیده می ‌شود. داخل بعضی از سابات ‌ها فضایی برای نشستن تعبیه شده است كه با نام دخترنشین در روستا شناخته می ‌شود كه در ساعات پایانی روز محلی برای گفتمان زنان و بازی كودكان به شمار می‌ آید.

همچنین «تنور» در فارسیان زیاد به چشم می ‌خورد، در واقع در هر كوچه یك تنور وجود دارد كه اهالی آن كوچه در حفظ و نگهداری و استفاده از تنور با یكدیگر شریك هستند.

سبك معماری روستا

بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ خانه خشتی در این روستا وجود دارد كه اكثراً دو طبقه بوده و خانه سه طبقه‌ ای در این روستا به چشم نمی ‌خورد. معمولاً در این خانه ‌های دو طبقه، طبقه نخست در حكم انباری- دامی و یا مغازه استفاده شده و طبقه دوم به اسكان اهالی خانه اختصاص دارد.

همانگونه كه ذكر شد در این روستا مكان‌ هایی وجود دارد كه به «دخترنشین» معروف است. در واقع در گذشته ‌ها كه آب لوله كشی در این روستا وجود نداشت دختران برای آب آوردن به چشمه می‌ رفتند و به دلیل بُعد مسافت طولانی به این مكان  ‌ها كه می‌ رسیدند نشسته و خستگی در می‌ كردند، البته در روستا فضاهایی هم تحت عنوان پیرنشین وجود دارد كه محل تجمع افراد مسن در روستا است.

خانه ‌های خشتی از دیگر دیدنی‌ های فارسیان است، قالب‌ های خشتی به كار رفته در این خانه منحصر به فرد بوده و در بناهای دیگر استفاده ‌نشده است، ارتفاع هر خشت‌ ۱۰ سانتی متر و طول و عرض آن ۲۰ سانتی متر می باشد یعنی دو برابر خشت‌ هایی كه در بافت تاریخی گرگان بكار رفته است.

یكی از نكاتی كه در رابطه با خانه‌ های این روستا چشم نواز است رنگ به كار رفته زرد و سفید در این خانه هاست، در واقع آن چیزی كه ما فكر می ‌كنیم رنگ آمیزی به این سبك است رنگ نیست بلكه نوعی گِل با نام «شولی» و یا در گویش محلی «سوآما» است كه در اعیاد مختلف و مناسبت‌ ها زنان روستا به كف و دیواره‌ های خانه‌ های خود می مالند.

طبیعت منطقه

شما می ‌توانید به طبیعت اطراف فارسیان سر بزنید و به تماشای شالیزارهای طبقانی بنشینید و یا از بافت تاریخی روستا و نمای كوهستانی آن لذت ببرید.

تپه «قنبرآباد» در نزدیكی روستای فارسیان برای گردشگران یك تپه جادویی است، بر فراز این تپه از سمت جنوب شالیزارهای طبقاتی، از سمت شرق بافت تاریخی روستا و از شمال كوهستان قابل رؤیت است.

رودخانه ‌ای بسیار زیبا نیز از میان روستا می‌ گذرد كه از ۲۵ چشمه همیشه جوشان تغذیه می‌ شود، مجموعه آبشار پنج پله ‌ای «كبوتر خانه» از دیگر جاذبه‌ های فارسیان است. رشته كوهی در امتداد رشته كوه البرز وجود دارد به نام «علی كمری» كه فضای كوهستانی آن برای صخره نوردی مناسب است.

دشت اسب‌های وحشی فارسیان

دشت اسب ‌های وحشی منطقه فارسیان از مكانهای بسیار كم نظیر است و دارای مراتع وسیعی است كه اسب‌ های وحشی را در دل خود جای داده است. از این دشتها تعداد محدودی وجود دارد كه بزرگترین آنها در كشور مغولستان است. مسیر كوهپیمایی رسیدن به این دشت از فارسیان حدود هفت كیلومتر بوده و با آفرود ۴۵ دقیقه زمان نیاز دارد.

فرهنگ و آداب و رسوم

زبان

در حال حاضر ادبیات نوشتاری روستای فارسیان به زبان تركی قزلباش و فارسی می ‌باشد. از آنجایی كه در سالیان بسیار دور اقوامی از عشایر استان فارس و سبزوار بـه این روستا مهاجرت نموده‌ اند زبان ‌های تركی (قزلباش) و فارسی در این روسـتا ریشـه دارند كه پس از گذشت سالیان دراز اهالی روستا همچنان به اصالت خود پایبند بوده و هنوز تكلم بازبان تركی (قزلباش) رایج است.

غذاهای محلی

آش خمیر، چنگالی، حلیم، آش شله، حلوا برنجی، چكّو (اشكنه)، خورشت گوجه ریز، كنجی پت، انواع نان از جمله نانهای قره قروتی و....

صنایع دستی

از هنرهای سنتی روستا می‌ توان به پرده گل‌ دوزی و چادرشب بافی و دوخت لباس‌ های كرباس اشاره كرد.

سوغات

نان محلی، صنایع دستی مانند شال و چادر شب، نوعی حوله از جنس ابریشم مصنوعی، انواع خشكبار و ترشیجات را می ‌توانید در این روستا تهیه كنید. البته فارسیان برنج خوب و مرغوبی دارد كه با آب چشمه كشت می ‌شود، ولی كاشت و برداشت آن دیر انجام می شود.

موسیقی

سازهای مورد استفاده در روستای فارسیان شامل  نی، دوتار شمال خراسان، سرنا و تنبك می‌ باشد كه علاوه بر كاربرد در زندگی روزمره، سرنا و تنبك در مراسم عروسی و نی در مراسمات عزاداری مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

آیین ها و بازی‌های محلی

تخم‌ مرغ زنی:

این آیین از مراسم نوروزی این ناحیه به شمار می ‌رود كه از ۲ ماه مانده به عید در معبر اصلی آغاز می ‌شود؛ نحوه بازی به این صورت است كه پسرهای نوجوان با غلتاندن تخم‌ مرغ بر روی زمین و ضربه به تخم‌ مرغ طرف مقابل، بازی را آغاز می‌ كنند. فردی كه تخم‌ مرغ آن سالم بماند برنده بازی و تخم‌ مرغ شكسته حریف به او می رسد. جذابیت این بازی در گفت و گوی اولیه میان دو فرد و پیش ‌بینی شكستن تخم‌ مرغ طرف مقابل است. اهمیت چنین بازی ‌هایی در روستا به تعامل اجتماعی نوجوانان و ایجاد صمیمیت و دوستی باز می‌ گردد.

مراسم  خاله خاله یا خان خانن:

این مراسم در ده روز پایانی سال با شعرخوانی كودكان و نوجوانان در كوچه و گرفتن هدایا از ساكنین روستا آغاز می ‌شود، همچنین در این زمان جوانان شاخه‌ های درختان سرو (درخت آلو به زبان محلی) را كنده و از سقف خانه آویزان می ‌كنند كه علاوه بر مطبوع ساختن فضای خانه نوید دهنده بهار می باشد.

كشتی‌ گیری و جشن سال نو:

با آغاز سال نو در انتهای معبر اصلی كه ایستگاه مینی‌ بوس نیز در آنجا قرار دارد، مردان روستا با هم كشتی گرفته و در پایان با نواختن موسیقی محلی و چوب ‌بازی آغاز سال نو را جشن می ‌گرفتند. متاسفانه این رسم در جامعه امروز روستایی كمرنگ شده و رنگ و بوی گذشته خود را از دست داده است.

تاب بازی و خواندن آوازهای نوروزی:

از رسوم دیگری كه در ۳ روز اول عید رایج است بستن طناب و درست كردن تاب زیر سابات گذرهای روستا و تاب خوردن دختران است؛ دختری كه سوار بر تاب است آوازی را می‌ خواند و اطرافیان با او همخوانی می ‌كنند. آوازهای خوانده شده در این مراسم بیشتر مرتبط با نوروز و یا آوازهای خوانده شده در مزارع می ‌باشد.

بازی ارنگ برنگ اسب چرنگ:

این بازی شبیه به بازی بیست سوالی است با این تفاوت كه سوژه سوال باید اسب یكی از اهالی روستا باشد. این بازی بین دو گروه ۲ الی ۳ نفره انجام می‌ گیرد و معمولا در ساعات پایانی روز توسط جوانان بر لبه تنور انجام می‌ شود. هر گروه تا ۵ سوال زمان دارد، اگر جواب درست را حدس نزند با توجه به توان بالای جوانان روستایی باید پا به فرار گذاشته و در حین دویدن جواب را بگوید و در صورت گرفته شدن توسط گروه مقابل بازی را باخته است.

اقامت در روستای فارسیان

برای دیدن تمام جاذبه‌ های تاریخی و طبیعی روستای فارسیان به حدود سه روز زمان نیاز دارید. ناگفته نماند  اقامت در روستای فارسیان بین ۱۰۰ الی ۱۵۰ هزار تومان برای یك خانواده چهار نفره هزینه دارد.

برای گشت و گذار در طبیعت و بافت تاریخی سرشاراز ناگفته ‌های روستا می ‌توانید با پرداخت مبلغی از لیدر محلی نیز بهره مند شوید. فارسیان روستایی است كه شاید با پای خودتان به آنجا بیایید اما دم دمای رفتن كه شود پای دلتان یارای ترك آنجا را ندارد.

موقعیت مكانی

دهكده نمونه هدف گردشگری فارسیان از توابع بخش چشمه ساران شهرستان آزادشهر است كه در ۳۵ كیلومتری جنوب شرقی آزادشهر و ۹۰ كیلومتری شهرستان گرگان واقع شده است. این روستا در محور اصلی آزادشهر به شاهرود واقع شده و تا شاهرود ۸۵  كیلومتر فاصله دارد.