كروندان روستایی در ۵كیلو متر جاده دهگلان سنندج و واقع در ابتدای سه راهی (حسین آباد)دیواندره می باشد و از روستاهای تابع شهرستان دهگلان است.روستای كروندان دارای ۴۱۱ خانوار و جمعیت ۱۵۶۸ نفر می باشد .اگر نتوانیم كروندان را عروس روستاهای لیلاخ بنامیم بی شك می توانیم آن را قطب كشاورزی منطقه بنامیم.اگر از بالا به این عكس ها نگاه كنید تجمع چاههای كشاورزی در زمینهای روستای كروندان به وضوح قابل مشاهده است.این چاهها در این عكس با رنگ سبز كاملا مشخص است.
شغل اصلی مردم كروندان كشاورزی است و با توجه به از بین رفتن مراتع و نبودن شرایط لازم برای دام داری( به روش سنتی) و در نهایت تغییر الگوی زندگی مردم می توان گفت كه شغل دامداری در حال از بین رفتن است.اما همان اندازه كه دامداری از رونق افتاده كشاورزی رونق گرفته و با مكانیزه شدن آن و آشنا شدن كشاورزان با روشهای نوین كشاورزی هر روز بر رونق این حرفه افزوده می شود.بیش از ۲۰۰ چاه عمیق در اراضی روستای كروندان حفر شده است عمق اغلب این چاه ها بیش از ۱۰۰ متر می باشد و در مواردی حتی به بیش از ۱۵۰ متر نیز می رسد.اما متاسفانه برداشت بیش از حد آب از این چاه ها باعث پایین رفتن سطح ایستابی آنها شده است. با توجه به مشاهدات بنده(به عنوان یك كشاورز) در طول ده سال گذشته سطح ایستابی در تمام منطقه بیش از چهل متر پایین رفته و در مناطقی این مقدار به پنجاه وحتی شصت متر هم رسیده است. این پدیده یك مشكل بسیار مهم است كه ظاهرا كسی به آن اهمیتی نمی دهد.اینجا در روستای ما برای خشك كردن سفره های زیر زمینی رقابتی بسیار سخت در جریان است برنده این مسابقه شاید ما(نسل كنونی)باشیم اما بازنده آن بی شك آیندگانی خواهند بود كه كسی آنها را برای نفرین كردن ما سرزنش نخواهد كرد!
تاریخچه كروندان
تاریخچه كروندان را می توان به دو بخش قدیم و جدید تقسیم بندی كرد.منظور از بخش قدیم تاریخچه قبل از تشكیل روستای كنونی و منظور از بخش جدید تاریخچه بعد از تشكیل روستای كروندان می باشد.
تاریخچه قبل از تشكیل كروندان:
با توجه به اینكه عمر ظروف سفالی موجود در تپه كروندان به بیش از سه هزار سال پیش بر می گردد لذا می توان گفت كه قدمت سكونت در این ناحیه حداقل به سه هزار سال پیش بر می گردد.
تاریخچه تشكیل كروندان :
بر اساس تحقیقات بنده تاریخچه تشكیل كروندان به حدود دویست سال پیش بر می گردد.تا قبل از این تاریخ در این منطقه روستا به معنای امروزی وجود نداشته و زندگی عمدتا به صورت ایلاتی و كوچ نشینی بوده است و با توجه به اینكه منطقه كروندان(و به طور كلی منطقه لیلاخ) در فصل تابستان دارای آب و هوایی خنك و چراگاه های سر سبزی بوده است لذا بسیاری از ایلات تابستان خود را در این منطقه می گذرانده اند و در فصل زمستان به مناطق جنوبی ایران (مانند لرستان و كرمانشاه) كوچ می كردند.
در آن زمان ایلات كوچ نشین بنا بر دلایلی(مانند افزایش جمعیت و كمبود منابع) اراضی این منطقه را بین خودشان تقسیم می كنند .و طی این تقسیمات اراضی روستای كروندان به ایلی به نام ایل” كور وند” (kor vand) تعلق می گیرد.با توجه به افزایش دانش انسان های آن دوران در مورد ساختن بنا های محكم و با توجه به مزیت های یكجا نشینی و شرایط اجتماعی سیاسی آن زمان ایلات منطقه كم كم تصمیم می گیرند یكجا نشین شوند و به این ترتیب ایل “كور وندی” نیز در زمین های متعلق به خود یكجانشینی را شروع می كند.گفته می شود كه اولین خانه ای كه در كروندان ساخته شد در وسط مكان كنونی روستا و در كنار چشمه ” كانی كوو”(kani kawo) بود.از آنجا هر مكانی نیاز به نامی دارد اینجا نیز به اسم اولین ساكنان آن یعنی ایل كور وند نامگذاری گردید.در ابتدا كور وندان(kor vandan) بود و در طول زمان به كروندان(karvandan) تغییر یافت.نام خانوادگی بیشتر مردم كروندان نادری است .شكی نیست كه نام خانوادگی مردم روستا های این منطقه از نام مالك آن روستاها گرفته شده است اما در مورد كروندان قضیه متفاوت است.گفته می شود كه یكی از بزرگان ایل كور وند شخصی به نام نادربگ بوده.به همین دلیل در هنگام دادن شناسنامه به مردم مالك كروندان و مسئولان وقت تصمیم می گیرند به احترام نادربگ اسم فامیلی نادری را برای اهالی در نظر بگیرند.ظواهر امر نشان می دهد كه ساكنان اولیه روستا چندین بار جای سكونت خود را تغییر داده اند چون درحدود یك كیلومتری روستا(به سمت دهگلان) و در دشتی به نام حاجی آباد آثار یك روستای متروكه (خانه های قدیمی-تنور-ظروف گلی و سفالی) به چشم می خورد.
به هر حال چهره كنونی روستا هیچ شباهتی به آنچه اجداد ما بنا كرده بودند ندارد .مخصوصا در طول ده سال گذشته چهره روستای كروندان كاملا دگرگون شده است به گونه ای كه تفاوت خاصی با شهرك های اطراف شهرهای بزرگ ندارد.در حال حاضر روستای كروندان به سرعت در حال توسعه است به طوری كه هر ساله تعداد زیادی مهاجر از جاهای دیگر به اینجا می آیند. تنها در سال گذشته(سال۸۹) بیش از شصت نفر مهاجر به جمعیت كروندان افزوده شده است.مهاجرت به بیرون از روستا بسیار كم است دلیل آن رونق كشاورزی وایجاد اشتغال ناشی از آن است.
