ریپورتاژ آگهی
غار چاه زندان سلیمان

غار چاه زندان سلیمان

منطقه تخت سلیمان از مكان​های منحصر به فرد ایران چه از نظر تاریخی و چه از نظر زمین شناسی و وجود پدیده​هایی چون چاه​های آهك ساخته است كه كم​تر مورد توجه و بازدید علاقه مندان قرار گرفته​اند
  • 1400/11/24
  • استان : آذربايجان غربي
  • شهر : تکاب
  • دسته : غارهای ایران
آدرس : منطقه تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی، ۳۷ كیلومتری شمال شهر تكاب، و در مجاورت روستای نصرت آباد واقع است و شامل دریاچه تخت سلیمان و عوارض طبیعی اطراف آن، چاه​های آهك ساخته دیو زندان، چاه دریا، و حیاط دریای روستای برِنجه است.
تلفن : 66059000-021

موقعیت

منطقه تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی، ۳۷ كیلومتری شمال شهر تكاب، و در مجاورت روستای نصرت آباد واقع است و شامل دریاچه تخت سلیمان و عوارض طبیعی اطراف آن، چاه​های آهك ساخته دیو زندان، چاه دریا، و حیاط دریای روستای برِنجه است.

معرفی

منطقه تخت سلیمان از مكان​های منحصر به فرد ایران چه از نظر تاریخی و چه از نظر زمین شناسی و وجود پدیده​هایی چون چاه​های آهك ساخته است كه كم​تر مورد توجه و بازدید علاقه مندان قرار گرفته​اند. تخت سلیمان سكویی عظیم و بیضوی به قطرهای ۴۸۰ و ۴۰۰ متر، محصول رسوب گذاری چشمه​ای با آب دهی فراوان، و مملو از كلسیم بی كربنات فوق اشباع است.

برجستگی سكو با ارتفاع ۱۵ متر نسبت به زمین​های اطراف آن و دریاچه​ای بیضوی به قطرهای ۹۰ و ۱۴۰ متر در وسط، كه آب آن با كندن دو شكاف به زمین​های كشاورزی می​ریزد، به این سكو آن چنان موقعیت ممتازی داده است كه حاكمان دوره​های مختلف، پیش از مادها، و سایر سلسله​ها، حتی ایلخانان مغول، را واداشته تا در آن آثاری بنا نهند. اوج رونق تخت سلیمان در زمان ساسانیان بوده است كه مهم​ترین آتشكده​هایی كه بعد از آن در سراسر ایران بنا نهاده شدند با آتش این آتشكده روشن شده است. دور سكو را برای حفاظت، برج و بارو كشیده​اند و دارای چند دروازه است.

چاه آهك ساخته دیو زندان

این چاه حدود یك كیلومتر از آتشكده فاصله دارد. احتمالاً برای حفظ پاكی و جاودانگی آتش آذر گشسب، دیو، كه مظهر پلیدی​ها در آیین زردشت است، به وسیله اهورامزدا در این چاه مخوف دربند و زندانی شده است و به همین جهت به آن نام دیو زندان داده​اند. منظره چاه از بیرون شبیه مخروط ناقصی است كه قطر بزرگ آن چسبیده به زمین و قطر كوچك آن دهانه چاه است.

منظره داخلی چاه

دهانه چاه به شكل دایره، قطر آن ۶۵ متر، و ارتفاع دهانه آن از سطح دریا ۲۲۰۰ متر است. عمق چاه از بلندترین نقطه دیواره تا كف، ۱۰۰ متر است. درون چاه شبیه به مخروطی ناقص است كه قاعده بزرگ آن به قطر ۶۵ متر دهانه چاه را تشكیل می​دهد و تا عمق ۸۵ متری میله آن تنگ می​شود.

از این عمق تا كف، میله چاه باز می​شود قطر آن در كف به حدود ۸۰ متر می​رسد. در كف چاه و زیر دهانه كوچك، كه در عمق ۸۵ متری واقع است، گنبدی به ارتفاع ۱۵ متر قرار دارد كه قطر آن تقریباً با قطر دهانه پایینی چاه برابر است. ساختمان دیواره چاه از دهانه تا نیمه چاه، لایه لایه است و از آن به بعد بدنه با لایه​ای از مواد آهكی اندود و صاف می​شود و لایه​ای در بدنه به چشم نمی خورد.

این پدیده​ها به دلایل زمین شناسی به وجود آمده​اند كه با اُفت و خیزهای مقدار آب چشمه سازنده چاه و مواد محلول در آن زمان​ها مختلف مرتبط اند.

در این جا به توضیح چگونگی زایش چاه​های آهك ساخته می​پردازیم:

میلیون​ها سال قبل در ته این چاه​ها چشمه​هایی وجود داشته​اند كه آب آن​ها محتوی كلسیم بی كربنات فوق اشباع بوده و از آبدهی متوسطی برخوردار بوده​اند. آب چشمه بعد از خروج از درون زمین به اطراف جاری می​شده و به علت تغییر فشار، بخشی از كربن دی اكسید موجود را از دست می​داده و به ازای آن ذره​هایی از كلسیم كربنات رسوب می​كرده​اند. التبه در رسوب گذاری و زایش چاه​ها نیروهای درونی مانند گرمای حاصل از مواد ماگمایی درون زمین و كانی​های منطقه نقش اساسی داشته​اند و نتیجه عملكرد این چشمه​ها زایش چاه​هایی مانند دیو زندان ظرف صدها هزار سال بوده است. سپس بنا به دلایلی آن چشمه​ها از فعالیت بازمانده و چاه​های فعلی باقی مانده​اند.

از درون چاه دیو زندان گاز گوگرد متصاعد می​شود. چنان كه باستان شناسان آلمانی بعد از كندن تونلی از بیرون به كف دیو زندان، برای جلوگیری از آلوده شدن محیط اطراف چاه به گاز گوگرد، دهانه آن را مسدود كردند. در حال حاضر به علت وفور گار گوگرد در انتهای دیو زندان فرود و بازدید از كف و زوایای آن توصیه نمی شود.

چاه​های آهك ساخته دریا و حیاط دریا

به فاصله ۵ كیلومتر از تخت سلیمان ۵/۰ كیلومتر از روستای برنجه دو چاه آهك ساخته، كه فاصله آن​ها دیواری به ضخامت حدود ۱۰ متر است، قرار دارند. انتهای یكی از چاه​ها مملو از آب است و به آن دریا گفته می​شود، چاه دیگر، كه خشك شده است، حیاط دریا نامیده می​شود. چگونگی زایش این چاه​ها همانند زایش دیو زندان است. هر چه دو چاه از یك طرف به كوه تكیه دارند و از طرف مقابل با شیبی تند به رودخانه چهارتاق مشرف اند. چاه دریا دارای دهانه​ای بیضوی به قطرهای ۷۰ و ۲۰ متر است. عمق چاه دریا از دهانه تا سطح آب حدود ۶۰ متر و ارتفاع دهانه چاه از سطح دریا ۲۰۶۰ متر است. بدنه درونی چاه تا عمق ۱۵ متری دهانه لایه لایه و از عمق ۱۵ متری تا سطح آب، صاف و بدون لایه است. میله چاه مانند مخروطی ناقص است كه قاعده بزرگ آن در بالا- همان دهانه چاه- و قاعده كوچك آن سطح آب است.

چشمه آهك ساز چمن گلی

چشمه آهك ساز چمن گلی به فاصله ۱۶ كیلومتری شهر تكاب و نزدیك روستای بدرلو قرار دارد. این چشمه فعال است و درون آن جزیره​ای به وسعت ۹۰ متر مربع، پوشیده از علف و نی قرار دارد كه بر اثر وزش باد جابه جا می​شود. این چشمه از آبدهی متوسط برخوردار است. (عكس ۹۲)

چاه حیاط دریا

این چاه با چاه دریا یك دیوار مشترك دارد. داخل چاه حیاط دریا استوانه​ای و قطر آن حدود ۳۰ متر است. بدنه حیاط از دهانه تا كف، لایه لایه و كف آن مسطح و افقی است. در كنار دیوار مشترك حیاط دریا با دریا، گودال آبی وجود دارد كه ارتفاع آب این گودال از سطح دریا ۲۰۰۰ متر است.

می توانیم نتیجه بگیریم كه آب چاه دریا و آب گودال حیاط دریا هم سطح و به هم مربوط اند. بدنه حیاط دریا در بخش مشرف به رودخانه چهارتاق دارای شكافی عمیق و سراسری است كه تا نزدیك رودخانه ادامه دارد. احتمالاً زلزله​ای مهیب این شكاف را به وجود آورده و سبب خشك شدن چاه حیاط دریا شده است. با استفاده از كوره راه موجود در بدنه حیاط می​توانیم از دهانه حیاط دریا به كف آن برسیم.

 

غار چاه زندان سلیمان-PaQUQJhdae