روستای چینو

روستای چینو در شمال شرقی ایران در استان گلستان قرار دارد.

این روستا در ۵۰ كیلومتری شرق گرگان و در ۱۶ كیلومتری جنوب شرقی شهرستان علی آباد واقع شده است ،از شمال شرقی به مركز علی آباد ، از جنوب به روستای افراتخته ، از مشرق به روستای خاك پیرزن واز مغرب به روستای بالا چلی محدود است ودارای ۵۰ دقیقه و۳۶ درجه عرض جغرافیایی و۵۶ دقیقه و۵۴ درجه طول جغرافیایی بوده و از سطح دریا ۷۶۰ متر ارتفاع دارد.

چینو دارای آب و هوای معتدل كوهستانی با مناظر سرسبز بوده جزو دیه های ییلاقی به شمار می آید و هر ساله در فصل بهار و تابستان پذیرای میهمانان زیادی است.

وجه تسمیه

درباره وجه تسمیه دیه چینو گزارشی دركتابچه وقایع كتول بیان شده كه ۱۴ خانوار از تركان زنجان به كتول مهاجرت و در روستای چینو استقرار یافته اند و از آنجا نام «چینی كوه » را برای اولین بار می بینیم.

از گزارشهای جمع آوری شده در روستای یاد شده نقلی به دست آمد كه از كارخانه ای سخن گفته شده كه ظروف چینی را تولید می كرده است این عبارت تا حدودی به ما می گوید كه روستای چینو مخفف «چینی كوه »می باشد كه یادآور یادمانهای دیرینه و لبریز از آرزو بوده است .

در اعتقاد ایران باستان لفظ «چینوت» را داریم كه یاد آور «پل صراطی» است كه مسلمانان بدان اعتقاد دارند .اگر چه این نظریه هیچگونه اساسی ندارد ، شاید لفظ چینو از چینوت باشد واین احتمال از آن جهت است كه روستای اولیه بر ارتفاع كوه قرار داشته است وایرانیان باستان نیز معتقد بودند كه «پل چینوت» از یك سو به كوه البرز واز سوی دیگر به كوه دائیتی استوار است ودوزخ در زیر آن قرار دارد (ر.ك.ایران وتمدن ایرانی.كلمان هوار .ترجمه حسن انوشه(ص ۱۷۱.) توضیح اینكه روستای چینو با آنكه در محدوده خاك كتول جای دارد ،لكن در اسناد ومدارك قدیم جزو دهات فندرسك قرار داشته ولی در حال حاضر در زمره دیه های علی آباد به شمار می آید.

آثار تاریخی

از فحوای گفتار اهالی روستا كه گاه عبارت « بالا چینو» را بر زبان می آورند، چنین به نظر می آید كه روستای اولیه در فاصله ای اندك در ضلع باختری آبادی كنونی دیه یاد شده قرار داشته است اما درباره سوابق تاریخی آن اخبار چندانی به دست نیاوردیم .

هر چند آثاری مانند « دنگ آسیو» « پیر گلدس » « پیر چهارشنبه » و« پیر غلامرضا » از دیرینگی منطقه حكایت می كند ، و حمام مخروبه وقدیمی روستا شاهدی دیگر است برای آنكه ساكنان روستای چینو روزگاران پر امیدی را پشت سر نهاده اند .همچنانكه ذكر شد به سبب كمبود مدارك و مآخذ از جابجایی و انتقال « بالا چینو» به موضع فعلی آن تقریباً چیزی نمی دانیم .

از دیگر آثار قدیم می توان از تپه ای نام برد كه در ضلع جنوبی چینو واقع شده و بنا به روایات بزرگان آبادی در زمان فردی به نام مهدی شاه كه از خوانین قدیم بوده و به دست مردم ساخته شده است.

لكن از گفتار پاره ای از پیران آبادی وانجام مقایسه ها در این باره ،می توان گفت این موضوع در زمانی بالغ بر یك صد سال قبل صورت گرفته است . به گزارش كتابچه نفوس آباد كه عهد حكومت ملك آرا نوشته شده ، روستای چینو از۳۶نفر نفوس برخوردار بوده است.

معماری چینو

شاید در نگاه اول روستای چینو مثل هر روستای گیلانی، مازندرانی و یا گرگانی به نظر آید. همان شكل و شمایل آشنای روستاهایی كه می‌شناسیم؛ با همان ویژگی‌های بام‌های شیب‌دار و خانه‌های كوچك ولی اصیل؛ اما وقتی دقیق‌تر نگاه می‌شود تفاوت‌های به چشم می‌آید. تفاوت‌هایی كه روستای چینو را به یك روستای تاریخی تبدیل و آن را در فهرست میراث ملی به ثبت رسانده است. چینو چندان روستای بزرگی نیست اما ساختار معماری آن می‌تواند آن را به یكی از روستاهای مهم استان گلستان تبدیل كند.

عجیب نیست كه در این روستا خانه‌ای را ببینید كه روی دیوار گلی بنا شده باشد. یك سوی خانه را دیوار نگه داشته و سوی دیگر آن را ستون‌های چوبی و تازه كف خانه از بالای دیوار نمایان می‌شود. خانه‌ای معلق میان زمین و آسمان كه شاید در كمتر معماری روستایی دیده شده باشد.

معماری روستای چینو همان معماری خشت و گل است، با پوشش بام‌های سفالی و درها و پنجره‌های چوبی. بیشتر خانه‌های تاریخی چینو از یك‌سو به تراس بزرگی كه معمولا چند اطاق را به هم پیوند می‌دهد، ختم می‌شوند. گاهی این تراس‌ها دورتا دور خانه می‌پیچند و بالاخره به یكی از دیوارهای بیرونی آن ختم می‌شوند.

استفاده از چوب در روستای چینو بخشی از سنت معماری بوده است. دیوارهای اصلی خانه با الوار و ملات خشت پوشانده شده است. به واقع الوارها در تحرك دیوار خانه‌ها به وقت لرزش زمین نقش موثری داشته و از سوی دیگر با انعطافی كه دارند به جای تیرآهن‌های امروزی استحكام دیوار را هم هنگام گذاشتن ملات خشت و گل بیشتر می‌كنند.

البته در برخی خانه‌ها به جای خشت، از گل و سنگ استفاده شده است و هرگز روستاییان چینو از ملات خشك‌سنگ برای ساختن خانه‌هایشان استفاده نكرده‌اند.

هرخانه‌ای برای خود حیاطی دارد كه با حصاری از چوب یا حلبی از هم تفكیك می‌شوند. به نظر می‌رسد كه این حلبی‌ها امروزی‌تر باشند و كم‌كم نشانه‌های دنیای مدرن را به روستا آورده باشند؛ اما در نگاهی به شیوه استفاده از حلبی‌ها هم می‌توان فهمید كه چندان هم استفاده از این ابزارهای امروزی، در شیوه استفاده اهالی روستا تاثیری نگذاشته و همان حال و هوای معماری روستا را به خود گرفته‌اند.

اما حصارهای چوبی جلوه خاصی به روستا داده‌اند در فاصله هر تیر چوبی شاخه‌های درختان در هم تنیده‌ شده‌اند؛ به طوری كه بخشی از حیاط هر خانه را محصور كرده باشد. اما چه حیف كه پشت این حصارهای زیبا بخش‌های تخریب شده خانه‌های روستا كه درست رسیدگی نشده‌اند دیده می‌شود.

در داخل هر خانه اجاقی دیده می‌شود كه البته با اجاق‌هایی كه دیده شده متفاوت است. البته این سبك معماری تنها خاص روستای چینو نیست و بیشتر روستاهای علی‌آباد كتول از این اجاق‌ها دارند. این اجاق از یك فضایی شبیه كابینت‌های امروزی تشكیل شده كه زیر آن دودكش قرار گرفته و آتش در همان‌جا روشن می‌شود. كنار آتش و زیر آن فضای كابینتی هم جایی برای نشستن صاحب‌خانه در نظر گرفته شده است.

دور تا دور روستا جنگل است. جنگل‌های زیبایی كه هنوز طعم كچلی ناشی از قطع بی‌رویه درختان را نچشیده‌اند.

روستای چینو امروز در خطر حذف خاطره‌های تاریخی خود است. خطری كه اگر زودتر فكری به حال آن نشود می‌تواند به الگویی برای دیگر روستاهای ایران تبدیل شود. هرچند امروز هم خیلی از روستاهای تاریخی به سرنوشت امروز روستای چینو درآمده‌اند.

مشاغل و محصولات:

شغل مردمان روستای چینو شامل : كشاورزی ، باغداری ، دامداری و زنبورداری است.

عمده ترین محصول كشاورزی چینو برنج است . به لحاظ واقع شدن زمینهای كشاورزی این روستا در دهانه زرین گل و برخورداری از منطقه نیمه مرطوب كوهستانی و نیز برخورداری از آبهای جاری شده از كوههای سمنان (كه بسیار مغذی است) و همچنین وزش بادهای مناسب در طول شبانه روز از كوههای ابر و ملك سلیمان ، مخصوصاً در هنگام گرده افشانی برنج و نیزكم آفت بودن این منطقه ، موقعیت مناسبی را برای كاشت برنج در این زمینها فراهم آورده است و برنج تولید شده آن زبانزد خاص و عام در منطقه علی آباد است و از انواع برنج آن می توان سنگ تارم،گرم تارم ،دم سیاه و هاشمی را نام برد.

دیگر محصولات كشاورزی این روستا شامل گندم،جو ، ارزن می باشد

از محصولات باغداری در این روستا می توان به گردو ،سیب درختی و گلابی اشاره كرد.

این روستا به لحاظ دارا بودن آب و هوای كوهستانی و انوع گلهای وحشی و نیز انواع درختان مثل نمدار و … محیطی مناسب و بكر برای زندگی زنبورعسل بوده و سالانه بالغ بر چندین تن عسل طبیعی در این روستا تولید می گردد .

از انواع دام در این روستا می توان به پرورش گاو و گوسفند اشاره كرد كه پرورش آنها به روش سنتی انجام می گیرد.