كوه باز با ارتفاع ۲۴۴۹ متر در شمال بخش فین از توابع بندرعباس قرار دارد. این كوه دارای خط الراسی پیوسته با كشیدگی از غرب به شرق می باشد. دامنه ها ی جنوبی این كوه پر شیب و در شمال با دره ها و بریدگیهای ناشناخته احاطه شده است. كانون های زیستی منطقه عبارتند از : فین، مارم، تیربوئیه، پشتنگ، كهتك، باغستان، گهره، قطب آباد. قله اصلی این بلندی تقریبا در مركز خط الراس واقع شده است.
كوه باز یكی از بلندترین كوه های فین است كه به اعتقاد بنده طلای زرنگار فین همین كوه باز است. كوه باز از روستای ناركان شروع و به روستای مزدون- چلو- گلدنو – دمتنگ مصری – دازان – باغستان – كهنه بالا – مینگو – كهتك – تربكستان -تربوییه و به تنگحیدری ختم می شود. كوه باز با ارتفاع ۲۵۰۰ یا ۲۴۸۵ متر كه طبق اظهار كوهنوردان هرمزگانی كه موفق به صعود چندین قلل كوه باز شده اند ۲۴۸۵ متر یكی از قلل را تأیید كرده اند. كوه باز دارای شش قله است بنامهای كلات مغ با ارتفاع ۲۳۵۰ متر ، كلات بی نصری با ارتفاع ۲۳۰۵ متر، كلات پهن، كلات جفتی، كلات ریز، كلات غار ۲۴۸۵ متر .
كوه باز دارای دو آبگیر مهم است، یكی از این آبگیرها بنگر بینصری است كه تقریبا پایین كلات بی نصری است یكی دیگر از آبگیرها بنگر هفتایی است كه هفت بنگر پشت سر هم است كه در معدن كهتك قرار دارد و دارای راه صعب العبوری است. كوه باز دارای سه معدن بنامهای گُهره – معدن باغستان – معدن كهتك است. گیاهان دارویی كوه باز مانند مور – دریم خاش و یا پیچ ( درمنه) -دریم خری – آویشن استكو كوهی – مرزنگوش – گنجر – گل گن ( گل بنه ) – هفت برگ – زیره -گوزیر است كه به وفور یافت می شود همچنین درختان موجود در كوه باز شامل زیتون كوهی – بادام وحشی – اَرچن – اَورز و درخت رز می باشد .
پوشش جانوری منطقه عبارت است از بز كوهی، خرس، پلنگ، – روباه و … از حیواناتی هستند كه در كوه باز زندگی می كنند پرندگانی چون كبك و تیهو ، گنال و عالی سی یوهم از جمله پرندگانی هستند كه دركوه باز یافت می شود. راههای صعود به كوه باز تنگ در بید تنگ گلدنو – تنگ مصری – تنگ دازان -تنگ كهتك – و تنگ تربوئیه است.
در سال ۱۳۸۷ به عنوان منطقه حفاظت شده پیشنهاد و سپس طبق مصوبه ۳۵۲ در تاریخ ۱۴/۹/۸۹ به عنوان منطقه حفاظت شده باز آگهی رسمی گردید.
موقعیت عمومی منطقه
كوه باز در شمال استان هرمزگان و در حوزه سیاسی شهرستان بندر عباس قرار دارد . این منطقه جغرافیائی در بین دو محور ارتباطی جاده ترانزیتی بندرعباس سیرجان در سمت شرق و خط راه آهن بندرعباس – بافق در سمت غرب و جنوب به صورت كشیده قرار دارد . در بخشهای حنوبی و شمالی آن نیز جاده ارتباطی روستایی منطقه را احاطه نموده است . این منطقه در كیلومتر ۸۰ جاده بندرعباس – سیرجان و درموقعیت جغرافیایی حد فاصل مدار N2743 تا N2748 عرض شمالی و E5535 تا E5601 طول شرقی واقع شده است .
واقع شده است.
وسعت منطقه: ۳۴۱۰۹ هكتار
ویژ گی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و كریدور ها)
اقلیم
منطقه باز به دلیل ساختار كوهستانی از آب و هوای معتدل تری نسبت به اراضی پیرامونی خود برخوردار است . به طور كلی آب و هوای منطقه در ردیف گرم وخشك بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل می باشد. میزان نزولات آسمانی این منطقه بین۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی متر بارندگی، درسال گزارش شده است .
زمین شناسی
زون زاگرس چین خورده ، بزرگترین واحد ساختمانی ایران بوده كه با روند شمال غرب – جنوب شرقی در شمال خلیج فارس و دشتها آنها ادامه دارد. با توجه به نظریه غالب زمین شناسان ، فشارهایی كه از جانب صفحه عربستان به فلات ایران می شود موجب ایجاد چین خوردگی های زاگرس و ایجاد گسل های متعددی در جنوب و جنوب غربی ایران شده است . كه با توجه به موقعیت منطقه استان هرمزگان كه در منتهی الیه جنوب و جنوب شرقی گسل زاگرس واقع شده است تحت تاثیر آن قرار گرفته و باعث به وجود آمدن ناهمواری های متعدد شده است . از نظر ساختار ، سازندها دارای تنوع زیادی است در بخش های مرتفع و پر شیب حوزه سازندهای آسماری جهرم ، آهك گوری ، رازك میشان و بصورت محدود سازند بختیاری وجود دارد كه سنگ شناسی آنها شامل آهك دولومیتی ، آهك ریفی ، مارن سیلتی و آهك سیلتی مارن و واریزه های مسطحی شیل و كنگلومرا است . تنوع ساختاری فوق باعث شده است كه بیرون زدگی های سنگی فراوان پرتگاه ها و دامنه های واریزه ای به اشكال و جهات مختلف در منطقه دیده شود .
سیمای طبیعی
كوه باز كه بصورت یك بیضی كاملاً كشیده در منطقه واقع شده است خود مجموعه ای از كوه های فاریاب، مزدان، كوه بشكارو – كوه دم تنگ ، كوه كهتك و كوه بوتك بوده و بترتیب از شرق به غرب كشیده شده است. بیشترین ارتفاع آن قله كوه باز در میانه ارتفاعات با ۲۴۷۶ متر بلندی از سطح دریا می باشد . تغییرات ارتفاعی آن از حدود ۷۰۰ متر در منطقه فاریاب شروع شده و با یك شیب تند به ارتفاعات بالای ۲۰۰۰ متر می رسد . طول منطقه در حدود ۳۵ كیلومتر و بیشترین عرض آن نیز در حدود ۹ كیلومتر است .
كوه باز كه با شیب بسیار تند در دامنه جنوبی و نیز شمالی كشیده شده است بسیار صعب العبور بوده و صعود به ارتفاعات آن به سهولت امكان پذیر نیست . همچنین به علت شیب تند منطقه در زمان بارندگی فرسایش آبی بسیار مخرب و تاثیر گذار است .
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی منطقه به یمن تغییرات ارتفاعی و تغییرات شدید آب و هوائی و ادافیكیو در پی آن تغییرات لیتو لوژیكی و سایر عوامل ، از تنوع بسیار زیادی برخوردار است . از گونه های خلیج عمانی همچون انواع كهورProsopis sp. ، كنارZiziphussp و سپس گونه هائی همچون كسور P. atlanticacabulica ، بنه Pistaciaatlantica ، انجیر كوهی Ficusjohamis ، بادام كوهی Amygdalusscoparia و سپس به ، كیكم Acer monspessulanum ، ارس Juniperusexcelsa، زیتون وحشی Oleaoucheri ، گون Astragalus sp. تغییر می كند و این تغییرات پوشش گیاهی در دامنه جنوبی كندتر و با تراكم كمتر و در ارتفاعات و دامنه شمالی این تغییرات شدید تر و با تراكم پوشش گیاهی بیشتر مشاهده می گردد . كه این تغییرات پوشش گیاهی به تبع خود تغییرات و پراكنش جانوری و گونه های مختلف را در پی دارد .
پراكنش جانوری
وجود ارتفاعات ، تپه ماهورها و دشتهای این منطقه شرایط زیستگاهی مناسبی رابرای گونه های مختلف فراهم ساخته است، قوچ ومیشOvissp، كل وبز Capra aegagrus، پلنگPanderapardus، گربه وحشیFelissilvestris، كفتارHyaena h.، شغالcanisaureus، روباه معمولیVulpes v.، تشیHystrixindica، خرگوشLepuscapensis وگراز Susscoroaازمهمترین پستانداران منطقه می باشد .
ازبین پرندگان تیهو AmmoperdixGriseogularisوكبكAlectorischukarازفراوان ترین ومهمترین گونه های قابل شكار منطقه بوده ومی توان از پرندگانی نظیر هماgypaetusbarbatus، دالAegypiusmonachus، دلیجهFalco tinnunculus، سارگپه ها(Buzzard )، سسك ها( Warbler)، زنبورخورها(Bee-eater)، سنگ چشم ها (Shrike)، داركوب ها (Woodpecker)، چك چك ها( Wheatear) وغیره …… نیز نام برد. ازخزندگان می توان افعی ها (Viper )، مارجعفریEchiscarinatus، وانواع مارمولك ( Lizard )اشاره كرد .
جاذبه های اكوتوریستی
این منطقه به علت نزدیك بودن با محورهای ارتباطی جاده بندرعباس – سیرجان و راه آهن بندرعباس بافق و نیز جاده توسعه شمال و جنوبی آن می تواند از نظر دسترسی بسیار با اهمیت باشد و از پتانسیل بالایی همچون كوهنوردی ، كوهپیمایی ، تحقیقات گیاه شناسی ، زمین شناسی ، و اكولوژیكی برخوردار می باشد .
وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
شهرستانهای بندرعباس و حاجی آباد دو كانون بزرگ زیستی اطراف منطقه به شمار می روند. این دو مركز بر اساس سرشماری نفوس و مسكن سال ۱۳۸۵ به ترتیب ۱۱۹۴۸۶ و ۱۵۰۵۶ خانوار و ۴۹۸۶۴۴ و ۶۲۴۴۲ نفر جمعیت دارند . كوه باز از جنوب در محدوده روستاهای گهره – چلو – فاریاب – دم تنگ – باغستان – منگوئیه – كهتك – تیزج – تربوئیه و از شمال با روستاهای پشت تنگ ، مورك ، گرو ، نارنگان ، مزدان محصور شده است .
تعارضات مهم منطقه
– منطقه كوه باز به علت ارتفاعات تند و صعب العبور بودن آن با تعارض چندانی روبرو نبوده و تنها محصور شده در بین محورهای ارتباطی جنوب به شمال باعث جزیره ای شدن آن شده است .
– شكار بی رویه.
– وجود معادن در منطقه.
– بهره برداری سنتی دامداری و عشایری و نیز فعالیت های كشاورزی و پراكندگی مناطق مسكونی انسانی تنها در دامنه ها وجود دارد . لذا این منطقه از نظر توسعه و دست اندازی های انسانی بسیار بكر باقی مانده است .
تجهیزات و امكانات
این منطقه فاقد هر گونه امكانات می باشد.
سایر ملاحظات
* این منطقه به علت یكپارچی و بكر بودن عدم توسعه یافتگی و عدم دست اندازی های انسانی ، و عدم تعارضات و محدودیت راههای دسترسی به مناطق عمق آن و حفاظت آن سهل الوصول بنظر می رسد .
* تنوع زیستی و اقلیمی این منطقه به علت تغییرات شدید ارتفاعی، باعث تنوع پوشش گیاهی و تنوع جانوری را شده است كه از نظر ارزشهای حفاظتی بسیار با اهمیت می باشد .
* این منطقه به علت شباهت ساختار زمین شناختی و صعب العبور بودن ، تاكنون مورد توجه فعالیت های توسعه ای اقتصادی اجتماعی همچون دامداری كشاورزی صنعتی و معدنی نبوده است . لذا نمی توان حفاظت آنرا مانعی بر سر توسعه منطقه دانست و از طرفی به علت حفظ ارزش های اكولوژیكی و زیست محیطی و ایجاد جاذبه های طبیعی گردشگری می تواند فشار محدودیت های اكولوژیكی را در مناطق اطراف كاهش داده و پایه ای برای توسعه هرچه بیشتر مناطق اطراف باشد .
