منطقه حفاظت شده كوه شیر

منطقه مذكور به واسطه ثبت در فهرست نواحی مهم برای پرندگان(IBA) البته تحت نام ده بكری و همچنین دارا بودن چشم اندازهای منحصر بفرد به صورت موردی توسط واحد گشت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بم كنترل می گردد.
موقعیت جغرافیایی( عوارض و منابع فیزیكی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا):
این منطقه از N2859 تا N2809 عرض شمالی و E5754 تا E5805 طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرار گرفته است. این منطقه در۱۷۰ كیلومتر ی جنوب شرق مركز استان و در ۲۰ كیلومتری غرب شهرستان بم واقع شده است. وسعت منطقه ۵۸۵۱۹ هكتار است.

دامنه تغییرات ارتفاع از سطح دریا
حداكثر ارتفاع۳۱۰۰ متر مربوط به كوه شیر و حداقل ارتفاع۱۴۲۰ متر در حوالی دشت پدوا می باشد.
نوع اقلیم
با توجه به قرار گیری بخش شمالی منطقه در حاشیه كویر گرم و خشك لوت و بخش جنوبی به نواحی كوهستانی، اقلیم منطقه بری، خیلی خشك، نیمه گرم تا خنك بوده و دارای تابستانهای گرم و خشك و زمستان های معتدل می باشد.

تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه)
كوه شیر با دره ها و تپه های جنگلی با قله های صخره ایی تا ارتفاع ۳۱۰۰ متر در انتهای جنوب شرق رشته كوه زاگرس واقع شده است. شایان ذكر است منطقه از شمال به دشت دارزین كه به عنوان دومین كریدور مهم مهاجرت هوبره های زمستان گذران در استان كرمان محسوب ختم می گردد. همچنین در بین ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۲۴۰۰ متری منطقه، پوشش وسیع جنگلی عالی از انواع درختان بادام و پسته وحشی قرار دارد كه برخی از آنها با تاج پوشش ۸۰ درصد جزو درختان منحصر به فرد در استان كرمان محسوب می شوند. ۷۰ درصد رسوبات عمده منطقه مربوط به عصر سنوزوئیك و دوره كواترنری بوده كه شاملبادبزنهای آبرفتی، بازالتی و مخلوط افكنه می باشد. ۲۵ درصد رسوبات ائوسن فوقانی می باشد كه ماسه سنگهای نمولیتی و پیرو كلاستیك ها را شامل می شود و ۵ درصد باقیمانده شامل رسوبات مزوزوئیك مربوط به دوره كرتاسه می باشد كه شامل توربیدایت، فلش و دایكهایی بازالتی است. بیش از ۶۰ درصد شیب منطقه ۰ تا ۱۴ درصد بوده كه مهمترین بخش ان دشت دارزین می باشد و در بخش جنوبی نیز به دلیل وجود كوه شیر و تعدادی كوه كم ارتفاع تغییرات شیب بین ۱۴ تا ۳۸ درصد می باشد. جهت شیب غالب منطقه شمال شرق، شرق بوده و در بخش جنوبی از شمال غرب تا جنوب شرق می باشد.

منابع بیولوژیكی( پوشش گیاهی – حیات وحش):
الف) تیپ گیاهی:
براساس مطالعات صورت پذیرفته در حوزه آبخیز ده بكری در بخش شرقی حوزه كه منطبق با محدوده پیشنهادی كوه شیر می باشد تیپ های گیاهی شامل درمنه- گون(Artemisia aucheri – Astragalus glaucacanthes) و تیپ كیكم- قوسك (Acer persicum – Amygdalus eburnea)، تیپ گون- پرند (Artemisia aucheri- Pteropyrum aucheri) و در ارتفاعات ۲۰۰۰ متر به بالا تیپ گون-درمنه (Artemisia aucheri- Astragalus glaucacanthes) استقرار دارد.

ب) درصد پوشش گیاهی:
پوشش گیاهی كوه شیر و نواحی پیرامونی آن نسبتاً خوب ارزیابی شده است. شایان ذكر است بر اساس نقشه پوشش گیاهی موجود، ۵۵ درصد منطقه دارای تراكم تاج پوشش گیاهی یكساله و چند ساله بین ۲۵ تا ۵۰ درصد، ۳۵ درصد دارای تراكم تاج پوشش گیاهی یكساله و چند ساله بین ۵ تا ۲۵ درصد، ۸ درصد دارای اراضی جنگلی با تراكم تاج پوشش بین ۵ تا ۲۵ درصد و ۲ درصد باقیمانده شامل بستر رودخانه های بزرگ می باشد.

گونه های گیاهی منطقه
از جمله درختان و درختچه های غالب منطقه می توان به بنه( Pistacia atlantica )، كسور( Pistacia kinjuk )، كیكم(Acer monspessulanum)، بادام كوهی( Amygdalus scoparia )، بادامك( Amygdalus lycioides ) اشاره داشت و همچنین پوشش گیاهی استپی با غالبیت گونه گیاهی درمنهArtemisia sp.)) با ارتفاع متوسط ۳۰ سانتی متر را نیز می توان نام برد. در بستر رودخانه ها و كانال های آبیاری گیاه خرزهره Nerium indicum)) و به صورت پراكنده درخت ارسJuniperus sp.)) تنومند بر روی شیب صخره ها وجود دارد. به صورت محدود در دره های كوه شیر می توان باغات، مزارع گندم، صیفی كاری، صنوبر كاری و دامداری را نیز دید.

گونه های جانوری منطقه
این منطقه یكی از زیستگاههای مهم پرندگان جوجه آور جنگل های كوهستانی جنوب شرق ایران محسوب می شود كه عقاب دوبرادر(Hieraatus fasciatus)، پیپت نوك دراز(Anthus similes)، سسك چشم سفید( Sylvia hortensis)، چرخ ریسك سرسیاه( Parus lugubris)، سنگ‌چشم دم‌سرخ(Lanius isabellinus)، گنجشك گلوزرد(Petronia xanthocollis) ، سهره پیشانی سرخ( Serinus pusillus)، زرده پره سرخاكستری(Emberiza buchanani)، سینه سرخ ایرانی(Irania guttularis)، سسك كوچك(Phylloscopus neglectus)، چكچك ابلق خاوری(Oenanthe picata)، مرغ حق جنوبی( Otus brucei) و گنجشك خاكی( Carpospiza brachydactyla) از آن جمله می باشند. تیهو(( Ammoperdix griseogularis ، چكچك دم سرخ (Oenanthe xanthoprymna)، چرخ ریسك سرسیاه( Parus lugubris) نیز جزو گونه های مقیم و سسك سبز( Phylloscopus trochiloides) نیز در زمان مهاجرت بهاری خود در كوه شیر دیده می شود.

تعداد و نوع منابع آبی
رودخانه دائمی و فصلی شامل طاغوئیه، ساوات، داردیم، دربر، كهنه شیر، دریجان، ده بكری می باشند. همچنین دو بند سیمانی با نام های دریجان و دربر جهت جلوگیری از خطر سیلابها و تامین آب اراضی پایین دست در منطقه احداث شده است( سایر اطلاعات در خصوص منابع آبی در جدول شماره ۳ ارائه شده است).

وجود آثار و ابنیه تاریخی- مذهبی-فرهنگی
در ضلع غربی منطقه كوه شیر منطقه گردشگری نمونه ده بكری وجود دارد.

وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار-غار و …)
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد:
در دره های دربر، ساوات و دارزین تعداد آبشار دائم وجود دارد. همچنین وجود غار كوه چاله ( كوه چاه) در مختصات ۳۲۱۹۹۵۶ – ۵۹۰۸۳۶ R 40 به ثبت رسیده است. شایان ذكر است به واسط دو شرایط اقلیمی متفاوت در حد فاصل كوه شیر و دشت دارزین، چشم اندازهای منحصر به فرد چه از نظر توپوگرافی و پوشش گیاهی به وجود آمده است.

وضعیت جوامع محلی
الف) جمعیت مناطق مسكونی داخل:
تنها آبادی های داخل منطقه با تعداد ۵ خانوار می توان به كبارو در مختصات ۳۲۱۹۹۸۲ – ۵۹۱۳۶۲ R 40 و چشما در مختصات ۳۲۱۶۱۶۲ – ۵۹۲۷۱۲ R 40 اشاره داشت. همچنین در حاشیه منطقه آبادی های دریجان، جزین، دربر، گل انداز، سابات و گواروئیه وجود دارد.

ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
كشاورزی و دامپروری

ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی:
حدوداً چهل میلیون ریال

د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه:
تنها تعدادی كمی از عشایر و دامداران محلی در فصل بهار از مراتع پایین دست منطقه بهره برداری می نمایند. ضمناً تعداد اندكی نیز به صورت غیر قانونی اقدام به شكار جانوران منطقه می نمایند.

ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی:
اقشار تحصیل كرده نسبت به مسائل زیست محیط حساسیت زیادی از خود نشان داده به طوری كه با حضور هیات های مختلف كوه نوردی شهرستان بم در منطقه مذكور علاوه بر جمع آوری زبالات كوه شیر در راستای تنویر افكار عمومی جوامع محلی نیز اقدام می نمایند.

عوامل آسیب پذیری منطقه
از جمله تهدیدات منطقه كوه شیر می توان به تخریب جنگل ها توسط جوامع محلی، ورود دام توسط عشایر غیر بومی و شكار غیر مجاز اشاره نمود.

كمبودها و نیازها
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
با توجه به وجود منابع ابی غنی در اطراف كوه شیر نیاز به ساخت آبشخور در مناطق مركزی و جنوبی نمی باشد. شایان ذكر است در صورت ساخت آبشخور در داخل دشت دارزین شرایط زیست آهوان از مطلوبیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
ده بكری در مختصات ۳۲۱۳۷۰۰-۵۸۷۷۲۱ R 40
دریجان در مختصات ۳۲۱۱۳۷۶-۵۹۷۵۹۷ R 40

ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز:
ماشین كمك دار یك دستگاه
موتور سیكلت دو دستگاه

د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز:
۶ نفر

ه) سایر نیازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی

سایر قابلیت های منطقه
ثبت در فهرست نواحی مهم برای پرندگان(IBA) با نام ده بكری كه یكی از ۱۰۵ نواحی مهم ذكر شده در ایران محسوب شده، قرار گیری در كریدور حركتی خرس سیاه از منطقه زریاب به سمت نواحی جنوبی استان، شرایط آب و هوایی منحصر به فرد بخصوص در فصول گرم كه باعث جذب تعداد كثیری از دوستاران طبیعت می گردد. وجود تعداد قابل توجه ای از درختان كهن سال ارس، بنه و بادام كوهی در حوزه كوهستانی می توان از دیگر قابلیت های منطقه بحساب آورد.

حد و حدود پیشنهادی
شمالاً از زیارتگاه دوراهی جزین در امتداد جاده خاكی تاراه آهن كرمان- زاهدان و سپس در امتداد جاده آسفالته دارزین-ده بكری و سرپشت.
شرقاً از آبادی دلبر، جزین، داردیم، ده رضا.
جنوباً آبادی چناری در امتداد رشته كوههای شیر تا دره شورریز.
غرباً از منطقه گردشگری نمونه ده بكری آغاز و درامتداد رودخانه ده بكری كلستان و از پای كوه شیر از حاشیه آبادی باغ خشك و چناری عبور می نامید.