به واسطه قرار گیری یكی از بزرگترین دالانهای مهاجرتی هوبره ها در فصول پاییز و زمستان در منطقه مذكور و از سوی دیگر افزایش میزان تخلفات مربوط به زنده گیری هوبره توسط افراد سودجو و بخصوص قوش بازان غیر مجاز همواره منطقه توسط واحد گشت و كنترل اداره حفاظت محیط زیست كهنوج و واحد گشت سیار اداره كل مورد بررسی قرار می گیرد. مضافاً در منطقه به دلیل حضور همیاران محیط زیست در چند سال اخیر خطر شكار غیر مجاز به حداقل خود رسیده است.
موقعیت جغرافیایی( عوارض و منابع فیزیكی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا)
این منطقه از N2705 تا N2723 عرض شمالی و E5755 تا E5824 طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرار گرفته است. این منطقه در۴۳۰ كیلومتر ی جنوب مركز استان و در ۲۰ كیلومتری شرق شهرستان قلعه گنج واقع شده است.
وسعت منطقه
۱۹۳۴۵۶ هكتار
دامنه تغییرات ارتفاع از سطح دریا
حداكثر ارتفاع۱۴۴۰ متر بین كوه كم سفید و توریگان و حداقل ارتفاع ۴۰۰ متر در حوالی چاه میرزا و چاه تمگران می باشد.
نوع اقلیم
آب و هوای این منطقه تحت تاثیر عوامل طبیعی و محیطی ثابت و همچنین عوامل جوی و تغییرات فصلی می باشد به دلیل قرار گرفتن این منطقه در محدوده پر فشار حاره ای دمای منطقه اكثراً نسبت به محدوده پر فشار دچار تغییر شده به نحوی كه در تابستان، محدوده پر فشار در ایجاد فرونشینی در منطقه اثر گذاشته و از ایجاد و نفوذ ابر و توده های هوایی مرطوب تا حدی به این منطقه جلوگیری می كند. در فصل زمستان قلمرو پر فشار جنب حاره ای خلیج فارس و دریای عمان شرایط لازم را جهت نفوذ توده های مرطوب غربی مهیا می كند، بنابراین تمایل تابش خورشید و نفوذ توده های هوایی مرطوب سبب نزول درجه حرارت در منطقه می گردد.
بر اساس نقشه پهنه بندی اقلیمی استان كرمان، محدوده های دشتی اقلیم بری شدید، خیلی خشك و گرم تا معتدل بوده و در بخش های كوهستانی اقلیم بری، خشك، گرم تا خنك حاكم می باشد. از برسی وضعیت ر‍یم حرارتی این منطقه چنین مشخص می باشد كه درجه حرارت هوا در گرمترین روزهای سال( تیرماه) به بیش از ۴۷ درجه سانتی گراد و حتی در بعضی نقاط این محدوده به ۵۰ درجه سانتی گراد می رسد، از طرفی ماههای دی و بهمن یعنی سردترین روزهای سال درجه هوا به كمتر از ۴ درجه می رسد. شایان ذكر است میانگین درجه حرارت منطقه نیز از ۱۲ تا ۴۰ درجه سانتی گراد در نوسان است. همچنین حداكثر بارندگی ماهانه در منطقه در ماههای دی و بهمن بوده كه ۹۷.۹ میلی متر و حداقل آن در مهر ماه می باشد كه میزان آن ۴/۰ میلی متر می باشد. لازم به توضیح است منشاء اصلی ریزشهای جوی منطقه جریانهای مرطوبی است كه همراه مراكز كم فشار از اوایل آبان تا اواخر اردیبهشت وارد منطقه می شود و به ر‍یم مدیترانه ای موسوم است بر خلاف اكثر نقاط فلات داخلی كشور كه مشخصات تیپ ر‍یم بارش مدیترانه ای است به لحاظ منشاء جریانهای مونسون، فصل تابستان نیز دارای بارندگی است كه هر چند گاه یكبار منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد، اما مقدار باران حاصل از این جریان زیاد نمی باشد. بیشترین مقدار بارندگی در فصل تابستان بوده كه میزان آن ۶/۸۳ میلی متر می باشد و كمترین بارندگی نیز در همین فصل بوده كه میزان ان ۱۷ میلی متر می باشد. جهت باد غالب منطقه جنوب غرب و در درجات بعدی باد غربی می باشد.
تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه)
منطقه پیشنهادی مارز در حوزه آبریز جازموریان واقع شده است. در این حوزه در پایین دست آن دشت معرف جاموریان وجود دارد كه در سالهای پر آبی در كنار تالابهای هامون در استان سیستان و بلوچستان جزو تالابهای بسیار با اهمیت برای پرندگان مهاجر آبی می باشد. بخش های كوهستانی آن نیز در محدوده رشته كوههای بشاگرد- جبال بارز واقع بوده كه به واسطه توپوگرافی و حاكم شدن شرایط اقلیمی وی‍‍ژ‍ه، منجر به ظهور انواع زیستگاهها و در نتیجه استقرار فلور و فون در خاصی شده است. در ارتباط با زمین شناسی منطقه قابل ذكر است كه ۵۰ درصد رسوبات در ارتباط با دوره ترشیری تا پالئوژن می باشدكه شامل زیر دوره ائوسن – الیگوسن فوقانی و حاوی زون مكران، پیروكلاستیك ها، لاوا و فلش های رنگی می باشد. ۳۵ درصد دوره پلیوستوسن- هلوسن را شامل شده كه اغلب شامل بادبزنی های آبرفتی و سنگ آهك می باشد. ۱۵ درصد مربوط به دوره ژوراسیك فوقانی بوده كه پیلولاوا، دایكهای بازالتی، آندزیت های حفره دار و سیلت ها را شامل می شود. جهت منطقه در بخش های شمالی- شمال شرق تا شمال غرب بوده و در بخش های جنوبی و كوهستانی جهت جنوب شرق تا جنوب غرب می باشد. شیب زمین بیش از ۸۰ درصد منطقه بین ۰ تا ۱۴ درصد بوده و ۲۰ درصد باقی مانده بین ۱۴ تا ۳۸ درصد می باشد.
منابع بیولوژیكی( پوشش گیاهی – حیات وحش):
الف) تیپ گیاهی:
بر اساس مطالعات صورت پذیرفته در حوزه بشاگرد پوشش گیاهی چیره در منطقه پیشنهادی كه در زیر مجموعه حوزه مذكور قرار دارد تقریباً به طور كامل متعلق به منطقه رویش نوبو- سندین بوده و شامل رویش های خشكی پسند درخچه ای همراه با گیاهان یكساله كوتاه عمر و فصلی است و گیاهان علفی دایمی به صورت محدود و كم و غالباً در ارتفاعات و یا حاشیه رودخانه های دایمی دیده می شوند. در بستر رودخانه ها و دره های باز بیشه های از درختان و درختچه های مختلف نواحی گرمسیری تشگیل شده است كه گاه به صورت كم و بیش خالص یا به صورت مخلوط روئیده اند. این توده ها شامل داز، كنار، كهور، گز، شیشم، خرزهره، سریم، استبرق و گاهی زیتون وحشی است. گونه اخیر همراه با انجیر كوهی، كسور، بادام كوهی و ناترك غالباً در دره های سنگلاخی شیب دار و كوهستانی می رویند.
ب) درصد پوشش گیاهی:
۵۰ درصد اراضی مرتعی با تراكم تاج پوشش گیاهان یك ساله و چند ساله بین ۲۵ تا ۵۰ درصد، ۴۵ درصد اراضی با تراكم تاج پوشش گیاهان مرتعی و بیرون زدگی سنگی، ۵ درصد بستر رودخانه های فصلی.
گونه های گیاهی منطقه:
از جمله گونه ها می توان به كنار (Ziziphus nummularia)، كهور(Prozopis cineraria)، خرزهره(Nerium indicum)، انجیر وحشی(Ficus johannis)، داز(Nannorhps ritchiana)، زیتون وحشی(Olea aucheri) ، گز روغن یا گز رخ (Moringa arborea)اشاره داشت.
گونه های جانوری منطقه
بر اساس پ‍ژوهش های فراوان صورت پذیرفته به كمك ردیاب های ماهواره ای، دشت های شمالی منطقه پیشنهادی مارز بعنوان بخش بسیار مهمی از دالان های پروازی هوبره محسوب می شود. شرایط توپوگرافی و اقلیمی منطقه علاوه بر حضور انواع گیاهان خاص همچون كنار، كهور، خرزهره، خرما، داز ، باعث زیست جانورانی همچون خرس سیاه، خدنگ كوچك، سبزقبای هندی و … شده است.
تعداد و نوع منابع آبی
در منطقه پیشنهادی مارز رودخانه های دائمی و فصلی همچون گشمیران، گوانیسكن، پتورون، آورتین( سم سیلی)، بنگروشه كمان، گوجك، گریشك وجود داشته و در بخش های كوهستانی چشمه ها ی متعددی وجود دارد كه فهرست برخی از آنها در جدول شماره ۳ ارائه شده است. ضمناً به واسطه شرایط توپوگرافی و اقلیمی منطقه در تابستانها شاهد بارش رگبارهای پراكنده بوده كه در تامین آب رودخانه ها ذكر شده نقش بسیار موثری را دارد. چشمه آب گرم مامانك نیز از چشمه های معروف منطقه محسوب می گردد.
وجود آثار و ابنیه تاریخی- مذهبی-فرهنگی
تپه كلات مالك در حوالی چاه داد خدا یكی از جاذبه های حوالی منطقه محسوب می گردد. وجود زیارتگاه حضرت ابوالفضل (ع) در حوالی دهستان مارز كه دارای ساختمانی با سقف گنبدی شكل می باشد. همچنین زیارتگاه های پیرپشتان و تی گو كن در حوالی روستای بنگرون. وجود سنگ نوشته ها و نقاشی های قبل از اسلام در حوالی تخت شاهو، بند گرگی و قبرستانهای پراكنده متعلق به قبل از اسلام در سطح منطقه ، وجود سكونت گاهها، قلعه ها، كانال های ساخته شده از سارج و همچنین تونل های فراوان حد فاصل قلعه ها و رودخانه های منطقه، وجود آثار مربوط به كشاورزی در قبل اسلام در حوالی روستای سم سیلی، اكتشاف آثار باستانی متعدد به چند صد قرن گذشته از دیگر پتانسیل های منطقه پیشنهادی مارز می باشد.
وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار-غار و …)
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد:
آبگرم مامانك در مختصات ۲۹۸۷۷۴۷ ۶۰۲۲۵۳R 40 كه در مجاورت جاده آسفالته كشمیران – چاه لك، ساخت مجموعه های مسكونی به شكل های دوار( توپ) و بیضوی( لحر) با شاخه های خرما و برگ داز، چشم اندازهای منحصر به فرد حاصل شده از میوه داز در فصل تابستان از جمله جاذبه های گردشگری منطقه محسوب می گردد.
وضعیت جوامع محلی
الف) جمعیت مناطق مسكونی داخل:
با توجه به وجود جوامع محلی نیمه متراكم در بخش شمالی منطقه پیشنهادی مارز جهت تعیین محدوده از جاده آسفالته قلعه گنج – رمشك سه كیلومتر به سمت داخل آمده كه خوشبختانه كلیه ابادی های بیش از ۲۰ خانوار همچون سلیمانیه در در حاشیه قرار گرفته و از طرفی سعی گردید اكثر باغات كشاورزی نیز به خارج از مرز مورد نظر منتقل گردید. در داخل محدوده نیز آبادی های نیمه دائم و كمتر از ۲۰ خانورا به شرح جدول شماره ۴ به ثبت رسیده است.
ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
عمدتاً مردم منطقه از طرق زراعت( غلات، حبوبات، نباتات صنعتی و سبزیجات غده ای)، باغداری( خرما، مركبات، دامداری، كارگری و صنایع دستی( حصیر بافی) امرار معاش می كنند.
ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی:
د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه:
آبادی های داخل منطقه كه عمدتاً از تعداد خانور كمی هم برخوردار می باشند در ساخت صنایع دستی خود صد درصد وابسته به گیاه داز می باشند. همچنین در ساخت منازل مسكونی خود نیز وابستگی كامل به درخت خرما دارند. چرای احشام از گیاهان علوفه ای منطقه توسط آبادی های حاشیه منطقه( لازم به ذكر است تعداد دام های اهلی متعلق به آبادی های داخل منطقه از ۵۰۰ راس تجاوز نمی كند.
ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی:
با توجه به حضور چندین همیار محیط زیست در سطح منطقه و همچنین حساسیت های به وجود آمده در خصوص شكار غیر مجاز پرندگان ( بخصوص هوبره) و سایر جانوران مردم از آگاهی نسبی به مسائل محیط زیست و حفاظت از گیاهان وجانوران برخوردار می باشند.
عوامل آسیب پذیری منطقه
حضور ۵۰۰۰ دام در نواحی پیرامونی منطقه. البته ذكر این نكته ضروریست كه دامداران در سالهای خشك و بی آبی به نواحی كوهستانی هجوم می آورند كه علاوه بر تخریب شدید پوشش گیاهی منحصر به فرد منطقه در افزایش سرعت فرسایش خاك نیز بسیار اثر گذار می باشند. حضوص غیر قانونی قوشبازان خارجی، زنده گیری چهارپایان بخصوص جبیر در سنین پایین جهت نگهداری در باغات و یا فروش آن یكی از تهدیدات جدی حیات وحش منطقه محسوب می گردد.
كمبودها و نیازها
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
به واسطه وجود رودخانه های دائمی، چشمه های متعدد و شرایط اقلیمی منطقه در نواحی كوهستانی به هیچ وجه كمبود آب برای حیات وحش دیده نمی شود. شایان ذكر است احداث سه آبشخور در نواحی دشتی می تواند گام مهمی جهت جلوگیری جابجایی روزانه حیات وحش به سمت آبادی های مجاور منطقه گردد( مكان یابی آن نیاز به بررسی های كارشناسی دقیق تر دارد).
ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
چاه دادخدا در مختصات ۳۰۱۹۶۱۳-۶۲۳۰۴۹ R 40
جتو در مختصات ۳۰۰۱۷۹۳-۶۰۴۱۱۱ R 40
چاه المهدین در مختصات ۲۹۹۰۶۸۵-۶۴۴۰۷۱ R 40
ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز:
ماشین كمك دار یك دستگاه
موتور سیكلت سه دستگاه
د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز:
۶ نفر
ه) سایر نیازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی
سایر قابلیت های منطقه
وجود چشم اندازهای منحصر بفرد در طول رودخانه های دائمی منطقه، خروج بخارات آتشفشانی در برخی از قله های منطقه، قرار گیری در مسیر مهاجرت خرس سیاه از غرب به ارتفاعات شهرستان نیك شهر و از شرق به ادامه رشته كوه جبال بارز تا حوزه شهرستان جیرفت، كمك در حفظ و معرفی روش های سنتی زندگی و امرار معاش همچون حصیر بافی، كلیه صنایع دستی ساخته شده از گیاه داز و وجود منازل مسكونی بسیار زیبا ساخته شده از شاخه های خرما و برگ داز، وجود آب و هوای مدیترانه ای كه می تواند در جذب توریسم بسیار موثر باشد.
حد و حدود پیشنهادی
شمالاً در امتداد جاده چاه لك به سولان( با حذف كلیه آبادی ها و اراضی كشاورزی مجاور جاده) كه از آبادی ها و اراضی كشاورزی چاه لك، چاه زنگی، چاه عید، چاه زهید، عباس آباد، تمگران، چاه میرزا، چاه رضا، مراد آباد، جهاد آباد، چاه دادخدا، كلات مالك، ریگ آباد، سلیمانیه تا حوالی سولان.
شرقاً در حوالی آبادی سولان شروع و از روی جاده خاكی به آبادی سم سیلی و سپس در امتداد رودخانه فصلی پتورون تا آبادی قدمگاه پیركیمیدی.
جنوباً از رودخانه فصلی پتورون شروع و با گذشتن از حاشیه كوههای ناخدا و سیاه به آبادی دهندران می رسد و سپس در امتداد رودخانه فصلی آورتین، از آبادی های آورتین و چاه كر عبور می نماید. در ادامه مسیر از حاشیه كوههای آورتین، بن كوه، تی گهكن عبور و به چشمه آبگرم مامانك بر روی جاده آسفالته كشمیران – چاه لك ختم می گردد.
غرباً در امتداد جاده آسفالته كشمیران چاه لك، طی عبور از آبادی های گزهك و چاه لك
