منطقۀ مرندباستانی حداقل دارای چهار واحد آتشكدۀ بزرگ بوده است بنام های آتشكده مانداگارنا در شمال شهر مرند و آتشكده ی گرگر (در وسط شهر گرگر) وآتشكده ی مزگید (تپه گوگرد) در ۴۴ كیلومتری مرند در نزدیكی جادۀ گلین قیه و آتشكده ی مركید واقع در شمال روستای دیزج حسین بیك و شرق مركید .
این آتشكده های باستانی اغلب پس از فتح منطقه بدست سپاهیان اسلام تخریب و باقیماندۀ آن به عنوان كول تپه( تپۀ خاكستری ) مشهور گردیده است.( البته به نظر صاحبنظران كول تپه ها در اصل مكان های آتشكده نیستند بلكه بازماندۀ خاكستر سوزانیدن اجساد مردگان بومیان هستندكه با آمدن دین زرتشت سوزانیدن اجساد نهی و ملغی گردیده است.)
بهرحال برخلاف نظر حاكم برذهن بیشتر علاقمندان مرندی، آتشكده مانداگارانای مرند دریالدیر قرارندارد بلكه در شمال وپشت گورستان باغ رضوان بطرف كوره های آجرپزی (سمت چپ جادۀ فرعی كه در ابتدای جاده موتور آب قرار دارد) درمیان باغات ومزارع قرار دارد كه از اطراف دیده نمی شود.
با توجه به نوشته هرودوت وگرنفون و بطلیموس در ۲۲۰۰ سال قبل كه مرند را با نام مانداگارانا آورده اند، بنظر می رسد نام آتشكده ماندگار و فعال مرندیعنی مانداگارنا یا مانداگارانا بوده است ومرند نام آن زمان خودرا از این آتشكده به عاریت گرفته است و همین تپه باستانی خاكستری است كه مورد بازدید دانشمندان و جهانگردان قرار گرفته است و ویلیامزجكسن جهانگرد و باستان شناس آمریكائی نیز با از دست دادن امكان مشاهده این تپه آتشكده ای( درحدود۱۰۰سال پیش) اظهار تأسف می كنددرحالیكه مؤلفین كتابهای مربوط به مرند دقت نكرده وفكركرده اند جكسن قلعۀ یالدیرراندیده است درحالیكه تپۀ یالدیر حالاهم از بیشتر جاهای مرند قابل رؤیت است چه برسد به ۱۰۰ سال ژیش و ازژس خانه های دوسه متری!
(متأسفانه اكثر نویسندگان و مؤلفین كتابهای مربوط به مرند هم این تپه را كه درمیان درختان باغات محصوراست را ندیده اند وروی عدم آگاهی دچار اشتباه مهمی شده و نام این آتشكده را كه سالهاست بخاطر خاكبرداری و كودبرداری عوض تپه ، بصورت گودالی در سر راه جاده فرعی كوره های آجر پزی در شمال باغ رضوان دیده می شود به قلعه یالدیر داده اند ! مانند كتابهای تاریخ مرند صفحات ۳۵۶تا ۳۶۰ و صفحه ۷۲ كتاب میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و صفحه ۴۷ كتابچه سیمای تاریخی فرهنگی مرند و جلفا وكتاب مرند شهر نوح نبی صفحه ۱۳ وكتاب فرهنگ جغرافیای آذربایجان صفحه ۴۷۲ و..و.. اغلب نشریات وسایت های اینترنتی هم كه مطالب خود را از این كتابها برداشت كرده اند دچار همین اشتباه شده اند !).درحالیكه باید درنظرگرفت همانطوریكه در اسلام درهرشهری فقط میتواند یك مسجد جامع وجود داشته باشد در دین زرتشت هم درهرشهری فقط یك آتشكدۀ بزرگ برای روشن نگاه داشتن آتش مقدس ودادن آتش به آتشكده های محلات شهر وجود داشته است.
– پس بیك كلام : كول تپه(تپهّ خاكستری ) یا آتشكده ی مانداگارانای مرند درشمال و پشت باغ رضوان نرسیده به كوره های آجرپزی واقع است.
– و قلعه خاكی یالدیر در شرق مرند (كه احتمال میرود نام باستانی آن یالدیر(با مفهوم نامشخص) باشد و یا نام دیگری كه فعلاً برما معلوم نیست) قرار دارد و باز احتمالاً توسط سارگن دوم آشوری تخریب كلی شده است هرچند درسالهای بعد بارهاوبارها مسكونی گشته است.
