شهر نقده در میان شهرهای مهاباد، پیران شهر، اشنویه و ارومیه واقع شده است و به عنوان كانون ارتباطی بین شهرهای فوق است. عبور رودخانه گدار، وجود اراضی حاصلخیز و موقعیت نظامی آن از علل ایجاد این شهر بود.
نقده سرگذشت پر حادثه‌ای داشته وآثار متعددی را درخود به یادگار دارد. آثار باستانی فراوانی در روستا ووتپه حسنلو كه در چند كیلومتری شمال شرقی آن قرار دارد، كشف شده است. قبرهایی یافت شده است كه با سنگ ساخته شده و روی آنها تخته سنگ بزرگی قرارداده‌اند، به طور كه مردگان این قبور درحالت چمباتمه به خاك سپرده شده اند.
در این منطقه اقوام مختلفی، مانند آشوری‌ها، كردها، مانناها وتركان پیوسته به این ناحیه مهاجرت میكردند و ساكن می شدند، تا آنكه طایفه قره پاپاق(كلاه سیاه) كه درزمان فتحعلی شاه از قفقاز به ایران مهاجرت كردند، در جلگه وسیع سلدوز مسكن گزیدند و به كشت گندم وبرنج و پرورش درختان میوه پرداختند و ماندگار شدند.
مراكزتاریخی وباستانی
تپه حسنلو
تپه باستانی حسنلو در ۱۲ كیلومتری شمال شرقی نقده قرار گرفته و به مناسبت نام دهكده مجاورش حسنلو نامیده می‌شود.
رابرت دایسون كه ازسال ۱۳۳۴ شمسی ریاست هیئت مشترك ایرانی وآمریكایی كاوشگر در ایران را برعهده داشت ، این تپه را دارای ۱۰ دوره متمایز سكونت دانسته وآنها را از قدیم به جدید یعنی از دوره دهم به یكم تقسیم بندی كرده است.
به نظر وی تاریخ تقریبی سكونت دوره اول ، به حدود شش هزار سال قبل از میلاد می رسد و در این میان دوره چهارم كه مربوط به ۱۳۰۰ الی ۸۰۰ سال قبل از میلاد است از ارزش خاصی برخوردار است وبه دوران تمدن ماننایی مربوط می شود.
درجریان كاوش تپه حسنلو ، اشیای سنگی ، سفالی ، شیشه ای و فلزی گوناگون كه دارای ارزش تاریخی وهنری بسیار می باشند كشف شد كه در موزه های ایران باستان ، آذربایجان و آمریكا نگهداری می شود.
این اشیاء نمایانگر جلوه هایی از هنر وصنعت وبه طور كلی فرهنگ و تمدن ساكنان آذربایجان و سرزمین های مجاور آن در ادوار مختلف تاریخی وپیش از تاریخ هستند، از آن جمله هزاره اول پیش از میلاد وبه ویژه فرهنگ و تمدن مانانا می باشند.
كتیبه كلی كلیشن در اشنویه
در گردنه كلی‌كلیشن اشنویه استوانه ای قرار دارد كه بربدنه آن به دو زبان اورارتویی‌و آشوری كلماتی كنده شده كه در نوع خود بی نظیر واز آثار فوق العاده جالب توجه استان است. به استناد آثار تاریخی پس از شردوری اول ، پسرش ایش بوای نی درحدود سال ۸۲۸ قبل از میلاد پادشاه اورارتوشد. این پادشاه زبان اورارتو را در كتیبه های خود به كاربرد و چون كشور خودرا ازشرق تا رواندوز توسعه داد، در همان سنگ نبشته شرح فتوحات خودرا مندرج ساخت.
صنایع و معادن
صنایع شهرستان نقده به صنایع كوچك كارگاهی و صنایع دستی محدود می شود. صنایع دستی در این منطقه دارای اهمیت زیادی است. انواع قالی و قالیچه، جاجیم بافی، گلیم بافی، كاموا بافی، گل دوزی، ترمه بافی، بافتن برك (به طرز محلی)، بافتن شال كمر پشمی و باشلوق از مهم ترین صنایع دستی این منطقه به شمار می روند.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
كشاورزی و دام داری اساس اقتصاد این منطقه بر كشاورزی و دام داری استوار است. نقده منطقه ای است كه ۸۰ درصد جمعیت آن به كار كشاورزی و دام پروری اشتغال دارند و عمده ترین محصولات آن، نخود، گندم، جو، چغندر قند، توتون، شلتوك، صیفی، میوه و انواع سبزی است.
مشخصات جغرافیایی
نقده یكی از شهرستان های استان آذربایجان غربی است كه در ناحیه ی جنوب این استان واقع شده است. مركز این شهرستان در ۴۵ درجه و ۲۲ دقیقه درازای خاوری و ۳۶ درجه و ۵۷ دقیقه پهنای شمالی و در ارتفاع ۱۳۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. مسیرهای دسترسی به این منطقه عبارت اند از:
– مسیر اصلی نقده – ارومیه به درازای ۱۱۵ كیلومتر.
-مسیر فرعی نقده – جلدیان به درازای ۲۶ كیلومتر.
-مسیر نقده – پیرانشهر به درازای ۴۵ كیلومتر.
-مسیر فرعی نقده – محمدیار به درازای ۱۵كیلومتر.
