روستای دیده بان

دیده بان نام یكی از روستاهای جنوب استان فارس است كه دربخش صحرای باغ از توابع شهرستان لارستان واقع شده ‌است.

وجودآثاربجا مانده ار سدهای قدیمی دراطراف روستا خود نشانه این است كه در گذشته های دور فراوانی وآبادانی طبیعی بسیار زیادی در این ناحیه وجود داشته است. در اطراف روستا دشتی پهناور قرار دارد كه پر از درختان كنار و بوته های گیاهی خوردنی وطبی است. همچنین در نزدیكی روستا نخلستان بزرگی بنام( مغدان دیده بان) وجود دارد. این نخلستان تاحدود بیست سال پیش نیزسرپا وسرسبزبوده واهالی روستا ازثمره آنها امرارمعاش می نموده اند ولی به مرور زمان و با گرایش به سمت شهرنشینی ومهاجرت اكثرسكنه جهت امرار معاش بهتر به شهرها، اكنون این درختان خرما دیگر ارزش درآمدی برای مردمان روستا ندارند وفقط درایام نوروزو سایر تعطیلات ازآنها بعنوان محلی برای گذران اوقات استفاده می شود. قلعه دلو(dolow) نام قلعه قدیمی در روستای دیده بان می‌باشد. این قلعه كه بر بالای كوهی بلند در مجاورت روستاقرار دارد، مربوط به دوران قبل از اسلام می‌باشد, دوره‌ای كه قومی به نام گبرها(gabr) كه مسلك زرتشتی داشته اند در این قلعه سكونت داشته و از این قلعه به عنوان محل زندگی و دیده بانی برای خود استفاده می‌كردند. بعدها با ورود اسلام به ایران وعزم یكی از نوادگان امام موسی كاظم(ع) به نام شاه زندو در مسلمان كردن مردم این خطه ،به وسیله سرداران سپاه خود به این منطقه حمله كرده وآن را بطوركامل بهمراه قلعه دلو تصرف كردند.آنها با رهبری شخصی به نام شیخ ابوالقاسم به اتفاق خانواده وهمراهان بعنوان اولین سكنه مسلمان، روستای دیده بان را برای همیشه بعنوان محل زندگی انتخاب كردند.این كار باعث شد تا اقوام بومی دیده بان نیزمسلمان شوند.

كشاورزی ، دامداری پیشهٔ اكثر اهالی است. كم‌آبی و هوای نامساعد و شوری اراضی، كشاورزی را با محدودیت‌هایی روبرو كرده‌است به طوری كه تعداد زیادی از اهالی روستا در شهرهای دیگر كشور از جمله بندرعباس,شیراز و اصفهان ساكن هستند. بهترین فصل از چهار فصل برای تمامی دیده بانی‌ها فصل بهار است كه بسیاری ازسبزی‌های خوردنی و دارویی كه از باران رحمت الهی به دست می‌آید در دشت‌های سرسبز دیده بان به وفور یافت می‌شود. قارچهای خوراكی غیرسمی، با نامهای محلی (اكال akal – خیرkheyr- دل dol)كه در این فصل از سال در اطراف روستا می‌روید باعث خوشحالی و مسرت دیده بانی‌ها می شود. به خاطر فراوانی این نعمت خدادادی از شهرهای اطراف بخصوص شهر های گراش -اوز و دهستان فداغ به این روستا مراجعه و از آن لذت می‌برند. دراین فصل در دشتهای اطراف روستا عموما انبوه جمعیتی كه در پی یافتن قارچ هستند به چشم میخورد.

مشخصات عمومی

روستای دیده بان واقع در بخش صحرای باغ از بخشهای شهرستان لار واقع در استان فارس از لحاظ موقعیت در ۰۶ ۲۷ ۲۷ درجه عرض شمالی و ۳۱ ۵۳ ۵۳ درجه طول شرقی واقع شده است از لحاظ موقعیت عمومی در جنوب غربی دشت صحرای باغ و در مجاورت ارتفاعات كوه بهاش از رشته كوههای زاگرس جنوبی قرار دارد. این رشته كوه وكوه گاوبست مرز میان استان فارس و استان هرمزگان می باشد.

در سال ۱۳۸۴ با انتزاع دهستان عمادده از بخش بیرم ، دهستان باغ ازبخش مركزی لار و روستای دیده بان از بخش گراش و تلفیق آنها، بخش فوق تاسیس گردید. فاصله آن تا مركزبخش یعنی دهستان عمادده ۲۰ كیلومتر، تا مركز شهرستان ( لار ) نزدیك به ۱۱۰كیلومتر ومركز استان( شیراز) ۴۷۵ كیلومتر می باشد.

جمعیت دیده بان براساس آخرین سرشماری درسال ۱۳۸۵ حدود۱۶۲۰ نفر می باشد.

وضعیت طبیعی
روستای دیده بان در جنوب غربی دشت صحرای باغ در دامنه شمالی ارتفاعات بهاش قرار دارد. این دشت بر اثر چین خوردگی زاگرس ایجاد شده .است ارتفاعات اطراف دشت متشكل از سنگهای آهكی می باشد و در حاشیه ارتفاعات مذكور گچ مشاهده می شود و سطح و سیعی را به خود اختصاص داده اند كه به دلیل دانه ریز بودن و ماسه سنگی و كنگو كه به همدیگر پیوسته هستند از نفوذ پذیری مناسبی برخوردار بوده است. در جنوب روستا به دلیل گسترش رسوبات مخروط افكنه ای كه همان رسوبات دانه درشت آبرفتی می باشد وضعیت آب زیر زمین مناسب بوده كه در حال حاضرآب شرب مورد نیازدهستان فداغ ،ازقناتهای دیده بان ودهستا ن عمادده تامین وازمسیراین روستا میگذرد.
ضخامت آبرفت در این قسمت بیش از ۸۰ متر بوده و به سمت شمال از ضخامت آن كاسته می شود. از لحاظ جریان آبهای سطحی در محدود حوزه نفوذ نیز مسیلی تحت عنوان مسیل تنگ قلات در مجاورت روستا از سمت شمال به طرف جنوب عبور می نماید .

در خصوص پوشش گیاهی نیز گونه های دارویی نظیر گون ، درمنه ، بادام كوهی ، آنغوزه ، انجیر كوهی و بنه در ارتفاعات و دامنه مشاهده می گردد و در قسمت دشت نیز دارای پوشش گیاهی ودرختچه های بیابانی می باشد.

وضعیت اقلیمی
در مورد وضعیت اقلیمی نیز این روستا دارای اقلیمی خشك و آب و هوای گرم با تابستانهایی گرم و خشك می باشد. به وطور كلی این روستا نیز مانند سایر مناطق گرم و خشك تقریباً دارای دو فصل تابستان طولانی و گرم و زمستانی كوتاه و سرد می باشد متوسط بارندگی سالیانه به استثنای فصل خشكسالی ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر می باشد. متوسط درجه حرارت سالیانه نیز بر اساس آمار ایستگاه لار تقریباً معادل ۷/۲۳ درجه سانتی گراد و میانگین حداكثر ۲/۲۹ درجه سانتی گراد مطلق سالیانه ۶/۴۵ درجه سانتی گراد میانگین حداقل و حداقل مطلق به ترتیب ۴/۱۵ و ۱۹ درجه سانتی گراد است .
از لحاظ رطوبت نسبی نیز حداكثر میانگین رطوبت نسبی با ۳/۶۰ متعلق به دی ماه و حداقل میانگین آن با ۲/۳۷ درصد به خرداد ماه اختصاص دارد . از لحاظ جهت وزش بادها نیز در زمستان بیشتر غربی ـ شرقی در فصل گرما به خصوص تابستان جنوب ـ غرب می باشد.

وضعیت اجتماعی و فرهنگی

زبان ساكنین زبان لاری با گویش خاص دیده بانی می باشد كه در شاخه زبان‌های ایرانی جنوب غربی قرار می‌گیرد. این گویش را می‌توان به پارسی میانه ارتباط داد. این گویش گونه جنوب غربی خالصتر از گویش پارسی مدرن است كه تحت تاثیر گویشهای شمالی قرار گرفته ‌است.نكته جالب توجه دراین گویش وجود یك حرف از حروف الفباست كه تابحال در هیچ یك از گویشهای فارسی ایرانی مشاهده وشنیده نشده و به غیرازاهالی دیده بان وفداغ هیچكدام ازمردمان روستاها وبخشهای لارستان وایران قادر به تلفظ آن نیستند.این حرف ، حرفی ست ما بین حرف (گاف ) و (نون) كه نوشته نیز نمیشود .

دین

دین اهالی اسلام ومذهب آنهاشیعه دوازده امام می باشد .

وضعیت اقتصادی

اقتصاد اهالی روستای دیده بان برپایه كشاورزی ودامداری استواراست،امابدلیل مهاجرت اكثریت سكنه به شهرها وخشكی آب وهوا وكمبود باران ونبودن منبع درآمد در روستا امروزه عده قلیلی كه در روستا ساكن هستند عموما به رانندگی-كارگری ساختمانی- مغازه داری وكارمندی بصورت خیلی محدود می پردازندوآنهاكه درشهرها به زندگی می پردازند نیزاكثریت مغازه دارند یا درادارات دولتی وبانكها كارمیكنند