مختصات: شرقی″۰۶ ′۳۴ °۵۳ شمالی″۱۷ ′۳۵ °۲۷ / °۵۳٫۵۶۸۳شرقی °۲۷٫۵۸۸۱شمالی / ۵۳٫۵۶۸۳;۲۷٫۵۸۸۱ (نقشه)
فداغ نام دهستانی اِن تِه بخش مركزی شهرستان گراش تِه جنوب استان فارس تِه ایران واقع بدو. فداغ یَكی از دهستانیَی قدیمی شهرستان لارستان بُدُو كه از سال ۱۳۸۸ زر نظر شهرستان تازه تاسیس گراش اُشتو.
موقعیت و وسعت فداغ
اِن دهستانی تِه جنوب شهر لار قرار اوشن و از توابع بخش مركزی شهرستان گراش اِن و در حدفاصل ارد و بیرم و صحرای باغ واقع بُدو. اِن دهستانی به طول ۴۸ كیلومتر -از دیده بان تا خلیلی- و به عرض ۲۲ كیلومتر – از شمال اَ كوه بالگوستون و از جنوب اَ گردنه انجیرو- اِن و ارتفاعُش ازسطح دریا ۵۳۱ متر اِن.
جمعیت
جمعیت اِن دهستانی و روستاهیِی اطرافُش جمعاً ۶۴۰۰ نفر اِن. تِه اِن دهستانی ۴ گروه قومی-زبانی زندگی اَكنِن:
«فارسی‌زبونیا» : تِه فداغ ساكن اِن.
«تراكمه» : تِه روستای خلیلی ساكن اِن.
«كورش‌یا(قریش)» : ساكن روستاهیَی دیگر فداغ.
«ترك» : ساكن روستاهیی دیگر اِن.
گویش مردم فداغ ودیده‌بان گویش لارستانی (با لهجه فداغی)،از شاخَه‌یَی فارسی قدیم وپهلوی،اِن.
اِن دهستانی شامل ۹ روستا اِن.
دهستان فداغ موقع غروب
پیشهٔ مردم
كشاورزی، دامداری، صنعت و خدمات پیشهٔ اكثر اهالی اِن. كم‌آبی و هوای نامساعد و شوری اراضی، كشاورزی را با محدودیت‌هایی روبرو اُشكُوردو. وله به واسطَی همت كشاورزیا اِن منطقَی تِه ردیف مناطق زراعی قرار اُوشگُوروتو. راه‌اندازی كارخونَیَی نئوپان، آجرپزی، سنگ شكن، مرغداری و گاوداری باعث اَ وجوداَندوی فرصت‌یَی شغلی سی مردم منطقه بُدو. لازم به ذكر اِن كه تعداد زیادی از مردیا و جوونیَی فداغ تِه كشوریَی عربی حوزه خلیج فارس، همچنین شهریَی ایران از جمله شیراز، بندر عباس، مشهد و اصفهان اَ تجارت و كسب و كار مشغولِن، گفتنی اِن طبق آماری كه تِه دست است حدود ۲۰۰۰ نفر از فداغینیا تِه بندرعباس ساكن اِن.
اماكن فرهنگی
مراكز آموزشی تِه فداغ یَك دبستان پسرونَه و یَك دبستان دخترونَه اِن. همچنین تِه تمام روستاهیَی حومَه دبستان وجود اُوشن. مدرسَه یَی راهنمایی و دبیرستان و مراكز پیش دانشگاهی دخترونَه و پسرونَه هم از دیگر مركزیَی آموزشی دهستان اِن. كتابخونَی بزرگ مهدیَه با چندین هزار جلد كتاب وَ صورت كامپیوتری تِه اكثر مسایل و موضوعیا كه به همت چند تن از جوونیا راه‌اندازی بُدو، پذیرای مراجعین و طالبان فرهنگ و دانش اِن.
اماكن مذهبی
حسینیه : تِه فداغ دو تا حسینیَه به نامیَی حسینیه جامع و حسینیه وحدت وجود اُوشن كه تِه ماه‌یَی رُمَضون و محرم عزاداریَی حسینی اَ اِن دو تا مكانی اَتَین و سی مولاشُون عزاداری اَكنِن.
مسجد: تِه فداغ چندین مسجد وَ نامیَی مسجد جامع و مسجد قتال و مسجد صاحب الزمان و مسجد رسول اكرم(ص)(زارحسینی) وجود اُوشن. مسجد رسول اكرم(ص) در قدیم وَ نام مسجد زایر حسینی مشهور اُوند كه توسط شخصی وَ نام زار حسین ساخته بُدو و اخیراً بازسازی شده بُدو.
امامزاده : تِه فداغ چندین آرامگاه امامزاده وجود اُوشن كه یَكی از اِینیَی پَــلینِه مسجد جامع و یَكی تِه بالَگُوستُون اِن. همچنین امامزاده میر ابول به معروف وَ پیرِ بُل تِه ۹ كیلومترینِ جادَّی فداغ- بیرم واقع بُدو.
روستاهیَی اطراف
روستاهیَی دهستان فداغ
بشیرآباد • حسین آباد • خلیلی • دیده بان • علی آباد • كنگریشه • لبشكن • محمدزینا •محمدعباسی
آثار و اماكن تاریخی
قلعه مَیمَی.
سدّ گُمپُو.
قلعه سییَو.
قلعه دولُو .
آسیو آبی فداغ
چهارطاق فداغ
تل آتشكده: تِه ۱۵ كیلومترینِ غرب فداغ نزدیك قلعه مَیمی یَه تپَّی باستانی وجود اُوشن كه قدمتُش و] دوران قبل از اسلام وِیگَرده. اِن مكانی یَكی از پرستشگاه‌یَی زرتشتیان فداغ بُودُو.
بالَگوستُون
تِه ۵ كیلومترینِ شمال دهستان فداغ تِه دامنه جنوبی كوه‌یَی عظیم بالَگوستُون(نزدیك گردنه بالَگوستُون)كه ادامهٔ رشته‌كوه زاگرس جنوبی اِن، یَك منطَقَی خوش اُو و هوا و سرسبزی وجود اُوشن كه دارای چشمهٔ دایمی اُو و فَصیل و درختیَی لیمو اِن. همچنین یَه زیارتگاهی تِه بالَگوستون واقع بُدو كه پذیرای زایرین از منطَقَیَی همجوار اِن. در گذشته نه چندان دور آسیوِ آبی بالَگوستُون رونق فراوانی اُوشبُدو كه اُوُش از چشمه و قنات اطراف تامین اَبُودُو. وَرِ فَصیلیا برج دیده بانی هم وجود اُشن.
قنات‌یا و آسیاب‌یَی آبی و اُوِ فداغ
تِه منطقَی فداغ چندین آسیوِ آبی و رشته قنات‌یَی زیادی بُدو كه تا ۵۰ سال قبل رونق اُش بُدُو و بعدُش از رونق اُفتَدُو. از جمله قنات‌یا یَكی «قنات حسن آباد» و یَكیدُو «قنات جعفرآباد» اِن.
سدّ گُمپو
تِه ۳ كیلومتری جنوب فداغ واقع بُدُو. مصالح مورد استفادَه تِه سدّ، سنگ و ساروج اِن. طول تاجُش حدود ۲۵ متر وارتفاعُش ۲۲ متر و ضخامت سدّ ۶ متر اِن. قدمت ساخت اِن سدّی بر طبق آثار به جاماندَه وَ دوره زرتشتیان وِیگَرده و در حین حمله افغان‌ها قسمتیش تخریب بُدُو. زر سدّ، یَك چشمه‌َی اِن كه سی درمان امراض پوستی مفید اِن.
قلعه سیَو
از آثاری كه وامُوندو و تِه قلعه سیَو موجود اِن و گَودیَی كه وَ صورت غیر قانونی شُونكُوندُو؛ معلومِن كه قدمتُش اَ دوران قبل از اسلام وِیگَرده و مُوچین یَی كه تِه اِن قلعَی شُنواددُو ارزش زیادی از لحاظ معنوی و تاریخی اُوشن. آثاری كه از قلعه سیَو وامُوندو، شباهت‌یَی با قلعه میمی فداغ اُوشن.
چهار طاق
یكِیدُو از آثار تاریخی فداغ مكانی سنگی اِن كه هشت تا ستون جُدُو از هم تِه دو قسمت اُشن كه یَكی از قسمت‌یاش خراب بُدُو با سقفی گنبدی شكل اِن.
