شهر سعدآباد

سَعدآباد شهری است در استان بوشهر ایران. سعدآباد مركز بخش سعدآباد شهرستان دشتستان است.

این شهر در حدود ۷٬۱۱۹نفر جمعیت دارد كه یك رودخانه بنام شاپور از آن می‌گذرد.

….. جغرافیای سعدآباد:

سعدآباد از بخش های مهم شهرستان دشتستان است كه در شمال این شهرستان واقع شده و وسعت آن ۱۰۰۰ كیلو متر مربع است كه ۱۵/۳ درصد از دشتستان را شامل می شود. بخش سعدآباد از شمال و مشرق به استان فارس، از مغرب به بخش آبپخش و از جنوب به رودخانه دالكی محدود می شود. رودخانه های دالكی و شاهپور به ترتیب در سراسر مشرق و مغرب این بخش جریان دارن و پس از پیوستن به یكدیگر در محل دورودگاه به منطقه حالتی جزیره گونه می دهند. فاصله این شهر تا برازجان، مركز شهرستان دشتستان ۲۴كیلو متر و تا بندر بوشهر، مركزیت استان ۸۰ كیلومتر می باشد. سعدآباد بر روی طول جغرافیایی ۵۱ درجه و عرض جغرافیایی ۲۹ درجه قرار دارد. ارتفاع متوسط این منطقه حدود ۵۰ متر از سطح دریا می باشد. هوای منطقه از اواسط بهار تا پایان تابستان گرم و خشك و در فصل پاییز و زمستان معتدل و بهاری می باشد. بخش سعدآباد دارای ۱۷ روستای مسكونی، ده ها آبادی و ۲ دهستان وحدتیه و زیراه می باشد. عمده پوشش گیاهی سعدآباد از نو گیاهان گرمسیری نظیر درخت نخل، گز، كنارو كهور می باشد. از لحاظ اقتصادی درآمد بیشتر مردم منطقه براساس كشاورزی و از فروش محصولات نخل، خرما و رطب می باشد. در بخش سعدآباد بر اساس آمار اداره آبیاری بیش از ۱۵۰۰۰۰۰ اصله نخل وجود دارد. سد شبانكاره كه در سال ۱۳۱۹ خورشیدی بر رودخانه شاهپور در كنار شهر سعدآباد ساخته شده و سد سرقنات در نزدیكی روستای سرقنات از زیباترین مناظر منطقه هستند و از نظر آبیاری درختان خرما و اراضی كشاورزی نقش مهمی دارند.

….. وجه تسمیه شهر سعدآباد:

این شهر در ابتدا به نام (( محمدآباد )) خوانده می شد، در سال ۱۳۰۸ قمری توسط اسماعیل خان شبانكاره ای به سعدآباد تغییر نام یافت. در آن زمان منطقه سعدآباد به قسمتی از تیول محمد حسن خان سعدالملك مافی بود و اسماعیل خان كارگزار او محسوب می شد. محمد حسن خان مافی برادر كوچك حسینقلی خان نظام السلطنه مافی بود كه از سال ۱۳۰۵ – ۱۳۰۸ حكمران بوشهر و بنادر بود.

….. چگونگی شكل گیری سعدآباد:

در اوایل دوران قاجاریه شخصی به نام (( ملا محمد )) از نودان ( نام یكی از دهستان های سه گانه بخش كوهمره شهرستان كازرون، بین تنگ ابوالحیات و قائمیه ) بعلت اختلاف و درگیری با خوانین منطقه متواری شده و به اتفاق خانواده و بستگان خود به روستای دورودگاه از توابع بلوك زیراه مهاجرت نموده و به شغل دامداری مشغول می شود. پس از چندسال سكونت در دورودگاه خان زیراه به او پیشنهاد می دهد به دره ای به نام (( عربو )) در جنوب سعدآباد فعلی، كوچ كرده و سكونت اختیار كند. این دره در مسیر راه كاروان رویی قرار داشت و بیشتر اوقات كمین گاه راه زنان بود كه افراد و كاروان ها را غارت می كردند. منظور خان زیراه از این اقدام این بود كه آبادی مختصری به وجود آورد برای امنیت و جلوگیری از غارت دزدان. به مرور زمان افراد دیگری هم به مناسبت هایی به این منطقه مهاجرت كرده و این مكان به نام بنیان گذار آن (( محمد آباد )) معروف می گردد. در كتاب فارس نامه ی ناصری، تألیف میرزا حسن فسایی كه در عصر ناصرالدین شاه، در باب تاریخ و جغرافیای فارس نوشته شده، از قریه محمد آباد نام برده و آن را در یك فرسخی جنوب غربی زیراه معرفی می كند.

….. پیشینه ی تاریخی:

شهر سعدآباد وارث شهر تاریخی توز (توج) است. این شهر در عصر ساسانی از رونق و اعتبار بسیار برخوردار بود و پارچه های توزی به تمام نقاط ایران و جهان صادر می شد. جغرافی دانان ، مورخین و شاعران در قرون اول هجری در آثار خود از این شهر یاد كرده اند. لباس من به بهاران ز توزی و قصب است ………. به تیر ماه خز قیمتی و قز سمور ((فرخی)) كرده گردون ز توزی دیبا ………. كسوت و فرش من به شال و پلاس (( مسعود سعد سلمان)) بپوشید جاماسب توزی قبای ………. فرود آمد از كوه بی رهنمای (( فردوسی )) شهر توز در سال نوزدهم هجری به دست ((حكم بن عاص )) گشوده شدو پس از آن قومی عرب در آن ساكن شدند و تا اوایل قرن چهارم هجری قمری آبادان بود. پس از ان به دلایلی نا معلوم به تدریج از رونق و رواج آن كاسته گردید. سال ها پس از ویرانی شهر توز ، شخصی به نام ((حاج محمد قطیف)) همراه با زن و فرزندانش از بحرین به این منطقه آمد و در شمال خرابه هایه شهر باستانی توز سكونت اختیار نمود . وی بین روستاهای برمك ، هلپه ای و زیراه فعلی ساختمانی احداث نمود . پیشكار وی به نام ((كربلایی ولی )) پس از مرگ حاج محمد چشم طمع به اموال او و دخترانش دوخته بود. سرانجام هر دو دختر را كه حاضر به همسری وی نشده بودند ، به قتل رسانید ؛ كه در آرامگاه پیر هداف دفن شدند. بعد از آن كر بلایی ولی و فرزندانش بیش از یك قرن در ولایات دورودگاه ، نظر آقا ، عمویی و زیراه حكومت كردند. املاك زیراه و شبانكاره پس از آن جزوه تیول حسینقلی خان نظام السلطنه مافی (سعدالملك اول) و محمد حسن خان (سعدالملك دوم) قرار گرفت.

….. سعدآباد در دوران معاصر:

مردم سعدآباد در جنبش های سیاسی و اجتماعی دوران معاصر، نقش مهمی داشته اند؛ از جمله نهضت ملی شدن نفت، كه در حمایت از نهضت و رهبر آن دكتر محمد مصدق پس از كودتای ۲۸ اَمرداد۳۲ خورشیدی تعدادی از مردم سعدآباد دستگیر و روانه زندان شدند. در دوران ستم فئودالی در اعتراض به ظلم و ستم خوانین كه با گرفتن بهره مالكانه موجب فقر مردم می شدند قیام هایی روی داد كه مهمترین آنها به قیام های (( جاقاش)) و ((گله میرو)) معروف است. دهقانان با هماهنگی قبلی در محلی به نام جاقاش و گله میرو جمع شدند كه فئودال ها با همكاری نیروی ژاندارمری دهقانان را با خشونت و بی رحمی سركوب كردند، كه تعدادی شهید و زخمی شدند. در جریان انقلاب اسلامی مردم سعدآباد در استان بوشهر پیشگام بودند كه در روز ۱۲ دی ۵۷ سه نفر شهید و تعدادی زخمی شدند. در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم مردم سعدآباد همگام با سایر نقاط ایران در جبهه های جنگ حضور فعالی داشتند كه با تقدبم ده ها شهید وفاداری خود در دفاع از میهن را به اثبات رساندند.

…..برخی آثار باستانی ، نقاط گردشگری و زیارتگا ها :
الف) آثارباستانی :

۱- كاخ هخامنشی ((بردك سیاه)) در روستای دورودگاه ۲- كاخ هخامنشی ((سنگ سیاه)) بین روستای جتوط و نظرآقا ۳- آثار باقی‌مانده از شهر توز (توج) نزدیك به روستای زیراه ۴- غارهای سنگی ((چهل خانه)) در شمال شهر سعدآباد در حاشیه رودخانه شاهپور ۵- تل خندق در شهر وحدتیه كه به احتمال زیاد مربوط به دوره صفوبه می باشد (سكه شاه اسماعیل اول در آنجا پیدا شد) ۶- قبرستان تاریخی بور نزدیك روستای سبا (كانسرخ) ۷- آب انبار، قلعه و آسیاب های آبی در منطقه زیراه ۸- آثار باقی‌مانده از سد شهر سبا بر رودخانه شاپور معروف به (كل غرون ) كه با استفاده از آجر ۴۰*۴۰ و ملات قیر ساخته شده است.

ب) زیارتگاه، امامزاده:

۱- آمازاده شاه قطب الدین حیدر دورودگاه كه از نوادگان امام موسی كاظم (ع) می باشد. ۲- امامزاده آقا میر هداف واقع در سعدآباد ۳- امامزاده شاه قاسم در منطقه وحدتیه ۴- امامزاده بی بی خاتون نظرآقا ۵- امامزاده آقا نور، سیاه منصور

ج) نقاط گردشگری:

۱- چشمه زیراه ۲- آبشار شول ۳- سراسر سواحل رودخانه شاپورو دالكی كه در مشرق و مغرب بخش سعدآباد واقع شده اند ۴- سد سعدآباد بر رودخانه شاپور ۵- سد سرقنات بر روی رودخانه دالكی كه آب نخیلات منطقه سعدآباد را تأمین می كند. ۶- كوه نرگسی در منطقه وحدتیه/ به كوشش نصرالله محمدآبادی