غار شاپور اول ساسانی

موقعیت

به فاصله ۱۲ كیلومتر از شهر كازرون به سوی شیراز در استان فارس، شهر باستانی بیشاپور قرار دارد. در مقابل بیشاپور دره زیبایی است كه به آن تنگ چوگان گفته می​شود. جاده آسفالته به طول ۶ كیلومتر دره را به روستای تنگ چوگان متصل می​كند، از این روستا با ۵/۱ ساعت كوه​پیمایی می​توانیم به دهانه غار برسیم.

معرفی

غار شاپور بر روی دیواره كوهی كه دشت تنگ چوگان را به شكل نیم دایره در بر گرفته، زایش یافته است. دیواره​های ورودی تنگه پوشیده از نقش برجسته​هایی تراشیده شده بر روی سنگ هستند كه هر یك بخشی از تاریخ دوره ساسانیان را به نمایش گذاشته​اند. در سمت راست ورودی تنگه آثار قلعه​ای، كه گویا محل نگهبانی از شهر بیشابور بوده است، به چشم می​خورد. كف دره بستر رود شاپور است كه آب آن از طریق كانال​هایی متعدد به داخل شهر منتقل می​شده است.

ساختمان

غار، درون كوهی با كانی​های زایش یافته است. دهانه غار طولی برابر با ۳۰ متر و ارتفاعی برابر با ۱۵ متر دارد. قبل از ورود به درون غار در سمت چپ دخمه​ای قرار دارد كه بخشی از آن دست ساخته است. حدود ۱۰ متر بعد از ورودی غار مجسمه ۷ متری شاپور اول ساسانی جلوه گری می​كند. غار از چند بخش تشكیل شده است: بخش اول نسبتاً هموار است و با طولی حدود ۸۰ متر به لبه پرتگاهی منتهی می​شود. دو طرف دیوارهای این بخش را حجاری و صاف، و گویا برای كندن نقش​های برجسته و یا نوشتن آماده كرده بودند كه نیمه تمام مانده​اند و بر روی تاقچه​های بزرگ آن​ها چیزی به چشم نمی خورد. در سمت چپ انتهای این بخش دو آب انبار به فاصله ۵/۰ متر از هم در داخل سنگ كنده​اند كه هر یك حدود یك متر عمق دارد. ابعاد یكی ۴×۳ متر و دیگری ۵/۱×۲ متر است و هر دو پله​ای برای دسترسی به آب دارند. آبی كه از سقف به كف غار می​چكیده در این حوض​ها جمع می​شده و نیاز ساكنان را تأمین می​كرده است. در سمت چپ آب انبارها یك آبشار سنگ زیبا و در پشت آن زیباترین چكنده و چكیده​های بزرگ به چشم می​خورند. سپس گودالی بسیار بزرگ به قطر تقریبی ۱۰۰ متر، كه نسبت به كف تالار اول حدود ۳۰ متر عمق دارد، قرار دارد كه بیننده را به یاد دریاچه​ای خشك شده می​اندازد. برای ورود به انتهای غار باید از پرتگاه بگذریم و با صعود از سربالایی گودال وارد دالان نسبتاً وسیع دیگری شویم. در انتهای سمت چپ گودال، محلی مسطح قرار گرفته كه بخشی از آن دست ساخته است و گویا محل ذبح قربانی و اجرای مراسم بوده. سقف غار در این تالار حدود ۴۰ متر و بلندترین فضای آن است. با گذر از این تالار وارد دالانی وسیع می​شویم كه تا انتهای غار ادامه دارد. طول غار از دهانه تا انتها حدود ۴۵۰ متر است. غار دو شعبه دیگر دارد كه از چندان وسعیت برخوردار نیستند.

ویژگی

غار شاپور از غارهای تاریخی بسیار پراهمیت ایران است. به نظر می​رسد غار قبل از دوران ساسانیان از مكان​های مذهبی و آیینی ساكنان آن منطقه بوده و به مانند غار باباجابر و نیاسر مراسمی در آن جا انجام می​شده است. از آن جا كه اردشیر و شاپور اول روش وحدت مذهبی را میان مردم اجرا می​كردند، از این رو اردشیر برای محو اعتقادات گذشته مردم منطقه نیاسر، آتشكده​ای بزرگ هم جوار غار نیاسر می​سازد و شاپور هم دستور ساختن مجسمه اش را درون این غار می​دهد. پژوهش باستان شناسی بیش​تر در هر دو غار، مسئله را روشن خواهد ساخت.