شهر كنارك

شهرستان كنارك یكی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مركز این شهرستان، شهر كنارك است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۱٫۰۶۳ نفر بوده است .

موقعیت جغرافیایی

شهرستان كُنارك با مساحتی بالغ بر ۱۱،۵۶۷ كیلومتر و به مركزیت شهر كنارك می باشد. كل جمعیت آن ۶۷۵۸۲ نفر است كه از این تعداد ۴۲۱۳۹ نفر در روستا و ۲۵۴۴۳ نفر در شهر زندگی می كنند . در مورد وجه تسمیه این شهر آن چه كه بر سر زبان ها باقی‌مانده این است كه در این مكان درختان كنار زیادی یافت می شده كه به همین علت این شهر كوچك بندری به كُنارك معروف گشت.
تقسیمات كشوری

بخش مركزی شهرستان كنارك
دهستان جهلیان
دهستان كهیر

شهر: كنارك

بخش زرآباد
دهستان زرآباد شرقی
دهستان زرآباد غربی

شهرستان كُنارك دارای یك شهر كنارك دو بخش كُنارك و زرآباد، چهار دهستان زرآباد شرقی و زرآباد غربی، كهیر و جهلیان می باشد . این شهرستان از شمال به شهرستان نیكشهر، از جنوب به دریای عمان، از شرق به شهرستان چابهار از غرب به استان هرمزگان منتهی می شود.
اقتصاد و صنعت

كُنارك رشد خود را مدیون موقعیت مناسب صید و صیادی و نیز موقعیت تجاری بخصوص با كشورهای پاكستان و حوزه خلیج فارس است. وجود دو كارگاه قایق‌سازی در شهر مكمل فعالیت‌های صیادی و تجاری بوده و توان پذیرش جمعیت كُنارك را در سطحی نسبتاً بالا نگه داشته‌است. بعد از انقلاب اسلامی اجرای طرح های زیربنایی و توسعه بنادر و احداث اسكله های جدید به آن رونق بیشتری بخشیده است.

همچنین، نیروگاه گازی كنارك از منابع تأمین انرژی این منطقه است.
آب و هوا

كُنارك دارای آب و هوای گرم و مرطوب است. هوای آن در اوج گرمای تابستان به علت وزش بادهای موسمی “مونسون” معتدل می باشد. این منطقه گرم ترین نقطه كشور در زمستان می باشد. داشتن چنین اقلیمی باعث شده است كه محصولات كشاورزی فراوانی همچون چیكو، پاپایا، موز، كنار، انبه، زیتون محلی، بادام و هندوانه در آن كشت شود.

مهم ترین دشت های شهرستان كُنارك عبارتند از:

۱- دشت سرگان با ۸۴ هزار هكتار

۲- دشت كهیر با ۸۴ هزتر هكتار

۳- دشت لاش و زرآباد با ۱۳۴ هزار هكتار
رودخانه ها
رودخانه كهیر

حوزه آبریز رود خانه كهیر در قسمت غرب حوزه كاجو و شرق حوزه رایج واقع شده است. سرشاخه های رودخانه های این حوزه از ارتفاعات شمالی حوزه یعنی كوه های مَكّران سرچشمه گرفته و رودخانه اصلی این حوزه از جهت شمال به جنوب جریان دارد. این رودخانه در مسیر خود از محل آبادی تنگ سرحد و تحت ملك و شهرستان نیكشهر نهایتاً آبادی كهیر عبور نموده و به دریای عمان می ریزد.
رودخانه رایج كاریانی

سرشاخه رودخانه رایج از ارتفاعات شمالی رشته كوه مكران سر چشمه گرفته كه پس از عبور از ارتفاعات مختلف والحاق تعدادی آبراهه های مختلف نهایتاً از دشت زرآباد به دریای عمان میریزد .
پوشش گیاهی

از مهم ترین گونه های جنگلی این بخش می توان كهور، كلیر، گور گیاه، كلپوره، آویشن و … نام برد.

كلیر: مهم ترین محل رویش این گیاه سواحل جنوب استان بیش تر در ارتفاعات صفر تا ۱۰۰۰ متری است.

كلپوره: این گیاه در مناطق كوهستانی از ارتفاع ۱۱۰۰ تا ۱۹۰۰ متری و روی خاك های شنی و یا در بین درز و شكاف سنگ ها رویش دارد. این گیاه برای امراض داخلی و گوارشی مفید است.

گور گیاه: نام محلی این گیاه ندگ (nadag)می باشد و بیش تر در آبراهه ها ی مناطق دشتی استان رشد و نمو دارد.

آویشن: نام محلی این گیاه ازگند و در نقاط كوهستانی از ارتفاع ۷۰۰ تا ۲۰۰۰ متری روی خاك های كم عمق و سبك می روید و برای رفع كهیر یا خارش ناشی از حساسیت مفید بوده و همچنین دارویی ضدسرفه است.
جاذبه های طبیعی
گل فشان

در شمال غرب چابهار و در ۲۰ كیلو متری روستای كهیر در زمینی مسطح، سه تپه كوچك گل فشان به ارتفاع ۵۰ متر وجود دارد. چشمه گل فشان كُنارك قسمت مركزی ناحیه كرانه بلوچستان بوده و به “ناپگ” موسوم است. این اثر طی یكی از عوامل مهم مرفولوژیكی به وجود آمده و بیان گر فعالیت های تكنونیكی منطقه است. گل خروجی از این تپه به رنگ خاكستری فشرده و سرد بوده و بخار همراه ندارد و هنگام خروج گل از تركیدن حباب صدایی شنیده می شود. گل خروجی از دهانه گل فشان به روی شیب ایجاد شده و از گل های قدیمی می لغزد كه منظره ای زیبا و دیدنی را به وجود آورده است.
چشمه شور عین

واقع در روستای شمه سر دهستان كهیر است. چشمه ای طبیعی با آبی زلال و خنك كه به صورت جوی جاری می باشد.
چشمه گواتر

واقع در روستای شمه سر دهستان كهیر چشمه ای طبیعی با آبی زلال و خنك كه به صورت قطره ای از سینه كوه می چكد.

از دیگر غارها و چشمه های طبیعی به موارد زیر می توان اشاره نمود:

۱- غار طبیعی كل بی بانك واقع در روستای حیدرآباد دهستان كهیر

۲- ترومپك چشمه ای واقع در روستای شمه سر، پایین كوه ترومپك دهستان جهلیان

۳- غار گواتگل واقع در روستای شمه سر دهستان جهلیان

دریا: امواج زیبای دریا نظر هر بیننده ای را به خود جلب می كند. ارتفاع این امواج گاهی به ۱۰ الی ۱۵ متر می رسد. در فصل بهار كه بادهای موسمی از شبه قاره هند به این منطقه می وزد این امواج، چشم انداز زیبایی را برای ساحل ایجاد می كند.
بندر ماهیگیری پزم تیاب

این بندر ماهیگیری دارای حدود ۵۰ قایق و ۶ لنج ماهیگیری بزرگ تا كوچك است. ساحل این بندر به شكل پلاژ و ماسه ای می باشد كه از نظر گردشگری دارای اهمیت خاصی است.
دماغه پزم:

این دماغه، اسكله كُنارك به طول ۱۲ الی ۱۳ كیلو متر می باشد. وجود یك خشكی طولانی به صورت طبیعی در وسط دریا چشم انداز بسیار زیبایی را ایجاد نموده است. این دماغه شبیه وال یا نهنگ است.
جاذبه های تاریخی و مذهبی

خانه قدیمی آریان خان:

تنها اثر ثبت شده در شهرستان كُنارك می باشد. این اثر كه در حدود ۱۲۰ سال پیش ساخته شده جزو اولین بناهای خشت و گلی به حساب می آید و متعلق به آقای چهارشنبه آریان از بزرگان كُنارك بوده است. اثر مذكور با زیر بنای حدود ۲۰۷ متر مربع در بافت قدیمی شهر كُنارك ساخته شده است.

این ساختمان حدود ۳/۵ متر ارتفاع دارد و مصالح آن بیش تر خشت و گل می باشد. ستون های زیبا و پنجره های چوبی قدیمی از عوامل تزئینی این بنا می باشد.

زیارت حاج حسین:

این بنا به صورت گنبدی شكل و بر روی تپه بنا شده است. این زیارتگاه نزدیك “زیارت شیخ فرج” ساخته شده است و مربوط به ۶۰ تا ۷۰ سال پیش است.

صنایع دستی:

شامل سوزن دوزی، حصیربافی، صدف كاری، طلاسازی، لنج سازی و توربافی می باشد.

سوزن دوزی یا بلوچی وزی

نوعی گلدوزی است با سوزن و دست روی پارچه؛ لباس زن بلوچ جامه خویش را سر دست ها تا روی شانه، دور یقه، مچ پا و دامن پیراهن سوزن دوزی می كند. نقوش عمدتاً به صورت اشكال هندسی و معمولاً رنگ های روشن و گرم مانند نارنجی و قرمز به عنوان رنگ های اصلی و رنگ های دیگر مثل سبز، سفید، سیاه و قهوه ای به عنوان رنگ های فرعی انتخاب می شود.

صدف كاری:

از صدف های دریا برای ساخت مجسمه های كوچك و تزئین در قاب و آینه استفاده می شود.

طلاسازی:

در برگیرنده نقش و طرح های بومی و ریزه كاری های فراوان است و تا حدودی تحت تاثیر شبه قاره هند می باشد.
فرهنگ عامه

ساكنان كُنارك بلوچ و از نژاد آریایی هستند. زبان غالب مردم، بلوچی بوده و به گویش مكرانی سخن می گویند.

پوشاك

لباس زنان و دختران

در چند تكه برجسته شامل بالا تنه (زی یا زیگ یا جیگ) قسمت روی شكم تا انتهای دامن (گفتان، گوپتان یا جیب)، سرآستین (آستونك) سر پاچه شلوار (شلوار دپ) است و نیز خود تكه یا سریك كه كمی بزرگ تر از چار قد است می بندند.

لباس مردان

تشكیل شده از پیراهن بلندی كه تا سر زانوها و گاهی پایین تر بوده و به طور متوسط شامل پنج و نیم متر پارچه است كه آن را “جامگ” می گویند. شلوار تشكیل شده از سه متر و نیم تا چهار متر پارچه و به جای كمربند نخی بنام “هنجك” یا “سرن بند” استفاده می شود. بعضی از مردان شال بر سر می پیچند كه آن را “لنگته” یا “مندیل” یا “پاگ” می نامند.
خوراك

۱- بتو ماش: نوعی غذای محلی كه از تركیب برنج و ماش می باشد. برای تهیه ابتدا ماش را سرخ كرده و با آسیاب دستی آسیاب كرده و ماش، برنج و آب را مخلوط نموده و در دوری می گذارند.

۲- شودوده: نوعی غذای محلی است كه از سرخ كردن خرما با روغن كه گاهی به آن كنجد و بادام اضافه می شود تهیه می گردد.

۳- ماشینگ: نوعی سوپ ماش كه با نان خورده می شود.

۴- كیش: مغز درخت خرمای جوان كه شیرین و سفیدرنگ است.

۵- دلگ: برنج كوبیده شده كه با آب به صورت شل تهیه می شود.

۶- ناروش: خورش كه اغلب با خورش ماهی (كو گئرت) و خورش مرغ مصرف می شود.

۷- بریانی: مانند استامبولی است و طبخ آن با مرغ و ماهی است و به همراه ادویه فراوان و تند مصرف می كنند.

۸- انباغ: مرغ را ریش ریش كرده و به همراه شنبلیله كاملاً سرخ می كنند.

۹- شیلانچ: كشك را در هاون می كوبند و با آب و كمی روغن داغ می كنند.

۱۰- تباهگ: گوسفند را در زمستان پس از ذبح و درآوردن پوست در هوای آزاد به ریسمانی می آویزند تا خشك شود و به آن كمی آب انار و نمك می زنند. این گوسفند خشك شده را در طول زمستان تكه تكه كرده و می خورند و گاه نیز همراه آن برنج مصرف می كنند.
غذای محلی تباهگ

انواع نان ها

۱- حمیر: مانند نان تافتون است.

۲- تی موش: نان نازكی است نازك تر از لواش كه آن را “فطیر” هم می گویند چون با خمیر بی مایه درست می شود.

۳- نان تنوری روغنی: حلكاری

۴- نان ذرت: سوهر=ذرت قرمز

۵- نان كماچ یا ریگی

۶- نان روغنی رو تابه (دك)