سفالگری

سُفالگری ساختن ظروف با گل است و به ظرف ساخته شده از این طریق سفالمی‌گویند. از مشهورترین سفالینه‌ها می‌توان به كوزه و پیاله سفالین اشاره كرد. قبل از رواج شیشه سفالینه‌ها رایج‌ترین مظروفات بشر بودند. مرغوب‌ترین خاك در صنعت سفالگری خاك رس می‌باشد كه بدلیل وجود مقادیر بالای آهن در آن، به رنگ سرخ است. سفالگری از نخستین صنایع بشر می‌باشد.خاستگاه آن را گر چه به درستی آشكار نیست ولی از روی یافته‌های كهن سرزمین باستانی سومر می‌دانندوالبته به تازگی كشف تمدن جیرفت تردیدهایی در مورد این نظریه ایجاد كرده است/تمدن معروف به كنار صندل كه طبق اخرین كاوشها قدمت ان به شش هزار سال پیش می‌دانندولوحی كه در جیرفت كشف شد برای مطالعه به آمریكا وفرانسه فرستاده شد كه توسط استادان شیكاگو و پاریس رمزگشایی شد كه نتایج نشان داد این منطقه ۳۰۰ سال از خط نوشتاری تمدن شوش قدیمی تر است.

ساخت گلدن سفالی در كارگاه سفالگری شهر كراچی

ظرفهای سفالی، شاید یكی از قدیمی‌ترین ساخته‌های آدمی است.

انسان‌های اولیه از آن زمان كه به فكر ذخیرهٔ آب و غذا افتادند و به خاصیت چسبندگی و شكل گیری گل رس پی بردند ظرفهای سفالی را به شكلهای گوناگون ساختند.

با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تكامل یافت. انسان‌های آفریننده با دستهایشان بر ظرفهای گلی نقش و نگارهایی كشیدند و آنها را با رنگهای گوناگون آراستند. هم اینك در اكثر نقاط ایران از جمله در : مند گناباد، لالجین همدان، میبد یزد،شهرضای اصفهان، زنوز آذربایجان، كلپورگان سیستان و بلوچستان، جویبار مازندران وسیاهكل گیلان ظروف سفالین تهیه می‌شود.

تولید وسایل و محصولات سفال و سرامیك در هر یك از نقاط نامبرده با اختلافی اندك در نوع مواد اولیه، رنگ و طرح تهیه می‌شود و به همین دلیل محصولات هر ناحیه به خوبی قابل تشخیص از فرآورده‌های سایر نقاط است.

كارگر سفالگر پاكستانی در حال تعمیر سفال‌ها ساخته شده در كارگاه سفالگری

ساختن ظروف سفال متعلق به زمانی است كه انسان در دشت زندگی می‌كرد و روستای اولیه شكل گرفته‌است و یكجا نشینی بوده‌است. این ظروف معمولاً برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده‌است. ظروف سفالی خاصیت فاسد نشدنی دارد اما از سویی به دست آوردن این ظروف امكان تعبیر و تفسیر بخشهای مهمی از زندگی انسانهای اولیه را فراهم آورده‌است. مراحل ساخت و تحول ظروف سفالی عبارتند از:
•دست ساز
•چرخ ساز كه به صورت كند وتند
•ساختن ظروف سفالی به شكل مجسمه یا حجم‌های تركیبی، یعنی علاوه بر حفظ كاربری ظروف سفالی آنها را به شكل مجسمه‌هایی از حیوانات یا حجم‌های تركیبی، كه نشانه‌گر نوع نگرش آنها به جهان هستی است می‌ساختند. مطالعه در مورد زمان آغاز و پیدایش خط بدون بررسی نقوش حك شده روی ظروف سفالی امكان پذیر نبوده‌است. به ویژه ظروف مربوط به هزاره‌های ۵ و ۶ پیش از میلاد در این میان نقش غیر قابل انكاری دارد.

•كوزه‌های ساخته شده در محیط بیرونی كارگاه سفالگری

•واقع گرایی انسان اولیه در هنر از آغاز نقاشیهای غار تا به تصویر كشیدن گیاهان، حیوانات و انسان، بر روی ظروف سفالی تا آغاز خط و كتابت یك پروسهٔ طولانی است. تا زمانی كه سفالگری دست ساز بوده‌است. دید واقع گرایانه به نقوش حكمفرما است. یعنی خط تصویر نگار علی رغم آغاز شدن از بین النهرین كه از مصر با هیروگلیف به اوج رسیده‌است.

روند تحول نقوش روی سفال كه نهایتا به اختراع خط اندیشه‌نگار یا اندیشه‌نگاشت می‌انجامد. روندی چند هزار ساله‌است كه تا پیش از هزاره پیش از میلاد، یعنی زمان سفالهای دست ساز بوده‌است. از اوایل هزارهٔ دوم قبل از میلاد نقوش روی سفالها علاوه بر این كه مشاهدات را نشان دهد. با اشارات هم همراه بوده‌اند. از هزاره دوم پیش از میلاد خطاندیشه نگار شكل گرفته‌است. خطی كه رمز آلود است، خلاصه‌تر است و سریعتر نوشته می‌شود.

در ایران قدمت سفالینه‌ها به بیش از ۱۰٬۰۰۰ سال می‌رسد.

قدیمی‌ترین چرخ سفالگری و كوره پخت سفال در جهان در تپه سیلك كاشان یافت شده‌است. همچنین قدیمی‌ترین ظروف سفالی منقوش مربوط به ایران است.

ظروف سفالی

كهنترین ظرفی كه در ایران یافت شده‌است، ظرف سیاه دود آلودیست كه هـمانند قدیمی‌ترین ظروف سفالی است كهن در جاهـای دیگر پیدا شده‌است. نخستین ظرفهای سفالی كه با روش [] تاریخ آن بدست آمده و متعلق به هـزارهً چهارم پیش از زایش مسیح است در میانرودان یافت شده‌است. كهنترین سفالی كه درایران یافت شده متعلق به هـمان دوره‌است. این ظرف دست ساز نسبتاً ابتدایی به دنبال خود ظرفی سرخ با لكه‌های سیاه ناشی از پخت ناقص داشـت. پیشرفت فنی در حرفه كوزه گری سبب بوجود آمدن سبك جـدیدی شد، این سبك با تغییرات و وقفه‌هایی كه داشت بیش از ۲۰۰۰ سال در بعضی از مناطق فلات ایران دوام كرد.