مسجد شهر قدیم جیرفت(دقیانوس) هزار و ۲۰۰ سال قدمت دارد و همانطور كه از نامش پیداست یكی از كهن‌ترین مساجد جهان اسلام است و در ایران نیز جزء نخستین مساجدی است كه احداث شده است.
این مسجد در حاشیه رودخانه هلیل‌رود و در شهر دقیانوس ساخته شده و علاوه بر اینكه نشان‌دهنده شاهكار معماری ایران‌زمین است، نشان از اوج دیانت مردمان این سرزمین دارد. مسجد شهر دقیانوس به دستور عمر‌و‌لیث در دوره صفاری و دهه سوم هجری قمری احداث شد و در زمان خودش یكی از بزرگترین مساجد جهان اسلام بود.
این مسجد شش هزار متر مربع وسعت داشته است و شاخص‌ترین بنا در شهر بزرگ دقیانوس بوده است و بهره‌گیری از كاشیكاری‌های شكیل و زیبا و استفاده از روش‌های ابداعی و بی‌نظیر در آب‌رسانی از شاخصه‌های مسجد است كه نشان می‌دهد در آن زمان نقش بالقوه‌ای در زندگی مردم داشته است.
طبق نظر كارشناسان حدود ۲۰۰ سال از مسجد دقیانوس استفاده شده است و به دلایلی كه به احتمال بسیار سیل بوده، شهر دقیانوس به زیر گل و لای رفته است.
امام‌جمعه جیرفت:
مسجد دقیانوس شهر قدیم جیرفت با بیش از یك هزار و ۲۰۰ سال قدمت تاریخی نشان از پیشینه مذهبی و دینی مردم دارد
امام‌جمعه جیرفت نیز در مورد مسجد دقیانوس در زمان اقامه نماز جماعت در این مكان مذهبی تاریخی، گفت: مسجد دقیانوس شهر قدیم جیرفت با بیش از یك هزار و ۲۰۰ سال قدمت تاریخی نشان از پیشینه مذهبی و دینی مردم دارد.
وی با اشاره به اینكه این مسجد با زیربنای شش هزار متر مربع كه چهار هزار متر آن كاووش شده است و مسجد جامع شهر جیرفت اینجا است، بیان كرد: تمدن و مدنیت به این آثار دینی و مذهبی گفته می‌شود، به‌طوریكه در قرآن كلمه مدنیت، ۳۰ مرتبه آورده شده است.
امام‌جمعه جیرفت گفت: آثار عتیقه همچنین، نشان‌دهنده این است كه مردم دارای خط و اهل هنر بودند و از همه این‌ها بالاتر این است كه خداپرست بودند.
حجت‌الاسلام عسكری با اشاره به اینكه باید به این مكان‌های مذهبی ــ دینی بیش از این توجه شود و همچنین، برای نسل حال و آینده توضیح داده شوند، افزود: باید در این مكان شاهد برنامه‌های فرهنگی ــ مذهبی بیشتری باشیم و بیش از این به این مكان مقدس توجه شود.
با توجه به تنوع اقلیم، غنای فرهنگی و وجود اشیا و میراث فرهنگی در حوزه‌ی هلیل‌رود در شهرستان جیرفت از جمله شهر قدیم دقیانوس، تپه‌های كنار صندل و مسجد جامع قدیم شهر جیرفت موجب شده است تا این شهرستان به‌عنوان بزرگترین پایگاه باستان‌شناسی ایران شناخته می‌شود.
امید است متولیان سازمان میراث فرهنگی برای حفظ آثار تاریخی و هویت فرهنگی حوزه فرهنگی هلیل‌رود جیرفت بیش از این تلاش كنند.
