مهرستان با نام پیشین زابُلی یكی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران است.
جمعیت
طبق آمار سال ۱۳۹۰، این شهرستان دارای ۶۱۰۱ كیلومترمربع مساحت و ۶۲۷۵۶ نفر جمعیت می باشد.
موقعیت جغرافیایی و جاذبه های تاریخی
مهرستان با ۴۲/۶۱ طول جغرافیائی و ۱۸/۲۷ عرض جغرافیائی در ۹۸ كیلومتری سراوان ۶۰ كیلومتری سیب و سوران،۱۲۰ كیلومتری ایرانشهر، ۱۲۰ كیلومتری سرباز و ۱۴۵ كیلومتری خاش قرار دارد واز طریق شهرستان سرباز به بندر چابهار ارتباط دارد.
شهرستان مهرستان یكی از شهرستان های چهارده گانه استان سیستان و بلوچستان می باشد كه بعنوان شهرستانی جدیدالتاسیس در دی ماه ۱۳۸۷ با ارتقاء سراوان به سه شهرستان مهرستان و سیب و سوران و سراون دو بخش مركزی و آشار تقسیم گردید. شهرستان مهرستان نام اسبق آن مه گس بوده و كلمه «مه گس » mahgas یك واژه قدیمی پهلوی می باشد كه از دو جزء «مه» به معنی بزرگ و «گس» به معنی شهر و جا تشكیل گردیده است .كلمه ی گس امروزه در ادبیات بلوچی مورد استفاده می باشد.
مهرستانی ها بلوچ هستند و به زبان بلوچی سخن می گویند و دین و مذهب مردم اسلام و سنی حنفی می باشد. مهرستان با توجه به اینكه ۵ سال از شهرستان شدنش می گذرد هنوز از ادارات دولتی، مدارس نمونه، بیمارستان، جایگاه مواد سوختی و كلا رنگ و روی شهرستان در آن دیده نمی شود.
جمعیت شهرستان مهرستان ۶۷۴۵۳ نفر بر آورد شده است.
زبان و لهجه در مهرستان
اولین محققی كه لهجه‌های بلوچی را بیشتر بطور سیستماتیك مورد مطالعه قرارداد ویلهلم گیگر Wilhelm Geiger بود. او بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسیم كرده و بلوچی شمالی (سرحدی) و بلوچی جنوبی (مكرانی) نامید. وی همچنین بلوچی جنوبی را به گروههای شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروههای شمالی و جنوبی كه بترتیب توسط طوایف لغاری Leghلri و مری Mari نمایندگی می‌شدند تقسیم كرد. گیگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه‌ها به این واقعیت اشاره می‌كند كه بلوچی شمالی به میزان بالایی از زبانهای هندی همسایه لغت اقتباس می‌كند در حالیكه بلوچی جنوبی بیشتر دارای لغات اقتباس شده با ریشه فارسی می‌باشد.(ترجمه و نقل از جهانی (۸۹))
یكی دیگر از محققین لهجه‌های بلوچی “سر جرج گریرسون” Sir George Grierson می‌باشد. او لهجه‌های بلوچی را به شرقی و غربی تقسیم كرد. وی معتقد بود كه بلوچی غربی در محدوده حكومتی بریتانیا دارای سه لهجه می‌باشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده‌ای كه در آن صحبت می‌شوند، لهجه كراچی karلči، كیچی kیči و پنجگوری panjguri نامید.
محقق برجسته دیگری كه بصورت سیستماتیك لهجه‌های بلوچی را مطالعه كرده است پروفسور جوزف الفنبین Josef Elfenbein می‌باشد، او در كتاب “زبان بلوچی، لهجه شناسی بامتن” برای نشان دادن تفاوت بین لهجه‌های مختلف، لیستی شامل آواشناسی، دستور (صرف و نحو) و لغت تهیه كرده و آنرا بعنوان معیار مقایسه شباهت‌ها و تمایز لهجه‌ها بكار برده است. در اینجا فقط به چند مورد از ویژگیهای خاص این لهجه‌ها بر اساس معیار الفنبین اكتفا می‌كنیم.
زبان و لهجه در مهرستان اغلب لهجه بلوچی آنهم از نوع ایرانشهری، سربازی، لاشاری، سرحدی و… می‌باشد. وزبان فارسی نیز در این شهر موجود می‌باشد. البته برخی از ساكنان اصلی مهرستان یعنی طوایف آزادی و اربابی لهجه ی غلیظ و مخصوص به خودشان را دارند.
شعر و موسیقی محلی
موسیقی مهرستان طی سالیان دراز گرما بخش شادی و شور مردم این سامان بوده‌است سازه‌هایی مثل قیچك، رباب، بنجو، تمبورك، و دهلك وسعتی در خور توجه به موسیقی این خطه داده‌است. دهل و سرنا از دیگر سازهای رایج بویژه در قادراباد رونق افزای جشن و سرور بوده است . از انواع موسیقی در شهرستان می‌توان موسیقی‌های مجلسی را نام برد.
از هنرمندان بنام مهرستان می‌توان از محمد سورنایی و در مركزشهر گروه موسیقی جوانان به خوانندگی عبدالملك حسینی را می توان نام برد. و از شاعران شهرستان می توان یارمحمد اربابی (شیدا) و محمد رفیع محمودزهی را نام برد .
بازیهای محلی
تنوع و تعدد بازیهای سنتی در مهرستان گسترده‌است برخی از این بازیها عبارتند از نه دارو ،سه دارو ، تلكی، هپت سنگ، مجول،چوك، تالی ،كپك ،چم چراگی ،دبل و….
پوشاك
پوشش مردان و زنان بلوچ بسیار ساده و در عین حال زیبا و مناسب برای اقلیم بلوچستان می‌باشد. عموماً پوشاك مردان بلوچ شامل یك پیراهن بلندو شلوار گشاد و بسیار پرچین به همراه دستار یا لنگی بردور سر می‌باشد. پوشاك زنان بلوچ نیز تقریباً مشابه پوشاك مردان است با این تفاوت كه بخشهایی از سر آستین، سر پارچه و قسمت پیش و جلوی پیراهن را با قطعات پارچه با زیبا ترین نقش‌های بومی و محلی رنگارنگ سوزن دوزی شده و تزئین نموده‌اند، رنگ و نقش این تزئینات سوزن دوزی شده در مناطق مختلف بلوچستان اندكی با هم متفاوت می‌باشد.اما امروزه جوانان پیراهن را كوتاه تر و شلوار را تنگ تر می پوشند .و برای دوخت آن انواع مد دارند .
